ستون فقرات از مجموعه استخوانهایی به نام مهرهها تشکیل شده است. مهرههای ستون فقرات توسط دیسکها از یکدیگر جدا شدهاند. هر مهره از طریق یک جفت مفاصل فاست به مهره بعدی در قسمت چپ و راست ستون فقرات متصل میشود. مفاصل فاست به خم شدن به سمت جلو و عقب و همچنین چرخش به سمت راست و چپ امکان میدهند. علاوه بر این، مفاصل فاست از لغزش مهرهها بر روی یکدیگر جلوگیری میکنند.
در روش تزریق در مفاصل فاست، متخصص رادیولوژی با استفاده از اشعه ایکس یا تصویربرداری با کامپیوتر (CT scan)، سوزنی حاوی کورتیکواستروئید یا استروئید را در یکی از مفاصل فاست تزریق میکند. این تزریق باعث کاهش التهاب در مفاصل فاست و کاهش درد میشود.
تفاوت بین تزریق در مفصل فاست و تزریق استروئید اپیدورال چیست؟
تزریق اپیدورال به منظور درمان دردی که در ستون فقرات ایجاد شده و به دست یا پا منتقل میشود، مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع تزریق نزدیک عصب مورد نظر انجام میشود.
تزریق در مفاصل فاست در گروه خاصی از مفاصل که درون و اطراف مفاصل فاست قرار دارند مورد استفاده قرار میگیرد. این مفاصل بین هر مهره در قسمت پشت ستون فقرات قرار گرفتهاند. تزریق در مفاصل فاست برای تسکین درد ناشی از عارضهها یا آسیبدیدگیهای مرتبط با التهاب مفاصل استفاده میشود.
چه زمانی از تزریق در مفاصل فاست استفاده میشود؟
التهاب مفصل فاست و یا کشیدگی مفصل در اثر خم شدن و چرخش میتواند منجر به بروز درد در مفصل و یا بروز اسپاسم عضلانی و درد در باسن، لگن، کشاله ران یا قسمت فوقانی پا شود.
تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست میتواند با کاهش التهاب سبب تسکین درد شود. در صورتی که یک مفصل خاص سبب بروز درد شود ولی به طور دقیق مشخص نباشد که کدام مفصل در ایجاد درد مؤثر است (خصوصاً در افراد مُسنی که دچار التهاب مفصل در تعدادی از سطوح ستون فقرات باشند)، از تزریق مواد بیحسی در مفصل جهت ارزیابی مفصل خاص به عنوان عامل درد استفاده میشود. این روش میتواند به منظور برنامهریزی برای جراحی کمک کند. در صورت استفاده از جراحی طبق توصیه پزشک، امکان دارد تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست جهت تسکین درد پیش از جراحی استفاده شود. در این حالت امکان دارد در برخی از مواقع جراحی به تعویق افتاده یا از انجام جراحی صرف نظر شود.
مزایای تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست
تسکین درد ناشی از تزریق در مفاصل فاست در بیماران دارای درد بدون علت مشخص، نشان میدهد که درد با آسیبدیدگی مفصل فاست مرتبط میباشد. این مطلب به طرحریزی برنامه درمانی فیزیوتراپی و تصحیح وضعیت بدنی در بیمار کمک میکند. درد شدید مفصل فاست به کمک تزریق خیلی سریع تسکین پیدا میکند و امکان دارد این تسکین، بلندمدت نیز باشد (تزریق در حدود 80 درصد از بیماران سبب تسکین درد برای مدت 3 ماه یا بیشتر میشود). درد مزمن مفصل فاست نیز امکان دارد برای مدت زمان چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا کند. ارزیابی تسکین درد با استفاده از تزریق در مفاصل فاست برای بیمارانی که کاندیدای بلوک عصبی مفصل فاست با فرکانس رادیویی هستند ضروری میباشد.
اقدامات مورد نیاز پیش از تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست
با توجه به این که بیمار در طول روند درمان باید بر روی شکم خود دراز بکشد، توصیه میشود که تا 2 ساعت پیش از درمان تنها از مواد غذایی سبک استفاده شود. بیمار بایستی در روز درمان از لباس راحت و مناسب استفاده کند و از آوردن جواهرات خصوصاً گردنبند به همراه خود اجتناب کند. بایستی توجه شود که بعضی از مواد ضدعفونیکننده مورد استفاده در روند درمان ممکن است باعث ایجاد لکه بر روی لباسهای با رنگ روشن شوند.
در زمان برنامهریزی جهت تزریق در مفاصل فاست، بایستی مصرف هر گونه داروی رقیقکننده خون مانند وارفارین، کلوپیدوگرل، دابیگاتران، پراسوگرل، دیپیریدامول یا اسسانتین به کلینیک رادیولوژی اطلاع داده شود.
قبل از انجام تزریق در مفاصل فاست، باید مصرف داروهای رقیقکننده خون به مدت چند روز متوقف یا کاهش یابد. البته، قبل از توقف یا تغییر در مصرف این داروها، حتماً باید با یک پزشک یا متخصص رادیولوژی در بخش کلینیک مشورت شود تا اطلاعات دقیق در مورد توقف و شروع مجدد مصرف داروها به بیمار ارائه شود. این داروها معمولاً برای پیشگیری از سکته مغزی یا قلبی مصرف میشوند، بنابراین مشورت با پزشک قبل از توقف مصرف این داروها بسیار مهم است. عموماً مصرف آسپیرین در این موارد معمولاً متوقف نمیشود.
برای ارزیابی لخته شدن خون، ممکن است نیاز به آزمایش خون در روز درمان باشد. همچنین، مصرف داروهای تسکیندهنده و دیگر داروها همچنان ممکن است ادامه یابد.
نحوه تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست
بسته به ناحیه مورد نظر جهت تزریق، امکان دارد از بیمار خواسته شود که از لباس مخصوص بیمارستان استفاده کند. سپس بیمار بر روی تخت تصویربرداری با اشعه ایکس یا سی تی اسکن دراز میکشد. در صورت نیاز به استفاده از اشعه ایکس، بیمار بایستی بر روی شکم دراز بکشد (اگر تزریق در قسمت پایین کمر انجام شود، یک طرف بدن بالا نگه داشته میشود). برای تزریق در قسمت گردن، بیمار میتواند بر روی شکم یا کمر دراز بکشد. همچنین در صورت نیاز به استفاده از سی تی اسکن و تزریق در قسمت پایین کمر، بیمار بایستی بر روی شکم قرار گرفته و جهت تزریق در قسمت گردن بایستی بر روی شکم یا کمر قرار بگیرد.
در صورتی که از اشعه ایکس برای تزریق استفاده شود، بر روی پوست در ناحیه مفصل با جوهر علامت گذاشته میشود. برای استفاده از سی تی اسکن نیز یک نوار پلاستیکی با نشانگرهای فلزی کوچک به گردن یا کمر متصل میشود.
ناحیه مورد نظر بر روی پوست با محلول ضد عفونیکننده تمیز شده و بیحسی موضعی در پوست و بافتهای عمیقتر تزریق میشود. در طول روند درمان بیمار هوشیار میباشد و تنها ناحیه مورد نظر جهت تزریق بیحس میشود. سپس در ناحیه بیحسشده، یک سوزن ظریف وارد مفصل شده و ترکیبی از بیحسی موضعی با اثر بلندمدت و کورتیکواستروئید تزریق میشود. در اثر تزریق امکان دارد برای مدت چند ثانیه درد خفیفی ایجاد شود.
آیا تزریق در مفاصل فاست دارای عوارض میباشد؟
تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست میتواند سبب تحریک مفصل شده و پیش از آغاز تأثیر درمان، ممکن است علائم برای مدت یک تا چند روز تشدید شوند. در برخی از مواقع در دست یا پا در قسمتی که تزریق انجام شده است، بیحسی یا ضعف برای مدت چند ساعت ایجاد میشود.
آیا برای تزریق در مفاصل فاست به بیهوشی عمومی نیاز میباشد؟
خیر. در ابتدا تزریق بیحسی موضعی باعث بروز درد میشود. پس از این مرحله، معمولاً بقیه روند درمان دردناک نمیباشد.
تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست به چقدر زمان نیاز دارد؟
روند تزریق معمولاً به 15 دقیقه زمان نیاز دارد.
جهت تسکین درد به چند نوبت تزریق در مفاصل فاست نیاز میباشد؟
تزریق در مفصل فاست باعث تسکین دائمی درد نمیشود. امکان دارد به یک یا دو بار تزریق در طول یک دوره شش ماهه نیاز باشد. بیش از سه بار تزریق در این دوره زمانی از جانب پزشک توصیه نمیشود.
خطرات ناشی از تزریق کورتیکواستروئید به مفصل فاست شامل چه مواردی میباشد؟
تزریق کورتیکواستروئید نسبت به روش تزریق کورتیکواستروئید اپیدورال و روش تزریق کورتیکواستروئید ریشه عصب، یک روش بسیار ایمن و کمخطر محسوب میشود.
بروز حساسیت به بیحسی موضعی میتواند باعث ایجاد خارش یا کهیر شود. به ندرت امکان بروز واکنش آلرژیک شدید وجود دارد.
در صورت بروز هر یک از علائم زیر در مدت 2 هفته اول پس از تزریق، بایستی سریعاً به پزشک مراجعه شود:
- تب یا تعریق شبانه
- تشدید درد در مدت 5 تا 7 روز پس از تزریق
- ضعف یا بیحسی مداوم در دستها و یا پاها (چنانچه تزریق در گردن انجام شده باشد)
- ضعف یا بیحسی مداوم در پاها (چنانچه تزریق در قسمت پایین کمر انجام شده باشد)
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
چه زمانی گزارش نتایج تزریق کورتیکواستروئید در مفصل فاست قابل دریافت میباشد؟
مدت زمان مورد انتظار برای دریافت گزارش کتبی نتیجه تزریق کورتیکواستروئید توسط پزشک ممکن است متفاوت باشد و به عوامل زیر وابسته است:
- فوریت و ضرورت ارزیابی نتیجه درمان
- پیچیدگی فرایند درمان
- نیاز به اطلاعات بیشتر از جانب پزشک قبل از ارزیابی نتیجه توسط متخصص رادیولوژی
- ممکن است بیمار در گذشته از تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس یا سایر آزمایشهای تصویربرداری قبل از درمان استفاده کرده باشد. در این صورت، نتایج این آزمایشها باید با آزمایشهای جدید مقایسه شوند.
- روش ارسال نتیجه درمان از بیمارستان یا کلینیک به پزشک، مانند تماس تلفنی، ارسال ایمیل، ارسال فکس یا ارسال نامه.
بنابراین، به هنگام ملاقات با پزشک، بهتر است در مورد مدت زمان مورد انتظار برای دریافت گزارش کتبی نتیجه تزریق کورتیکواستروئید صحبت کنید تا اطلاعات دقیقی در این زمینه دریافت کنید.
