احساس درد در قسمت پایین کمر یا درد گردن، یک اختلال شایع است که در بیشتر موارد به طور موقت رخ می‌دهد، اما احتمال بازگشت آن وجود دارد. درد در این مناطق اغلب ناشی از گرفتگی عضلات، کشیدگی رباط یا انجام فعالیت‌هایی است که شما به آنها عادت ندارید، مانند انجام کارهای باغبانی، جابجا کردن مبلمان یا نشستن به مدت طولانی. گاهی اوقات درد در این نقاط به آسیب دیدگی ستون فقرات و برخی اختلالات مادرزادی نیز مرتبط است. ممکن است درد همراه با علائم و نشانه‌های دیگری مانند سفتی، بی حسی یا ضعف در دست و پا همراه شود. مشکلات ستون فقرات ممکن است بر روی عملکرد مثانه و روده نیز تأثیر بگذارد.
نکاتی درباره ستون فقرات
ستون فقرات شما از ۳۳ مهره، دیسک، طناب نخاعی، اعصاب، رباط و عضله ساخته شده است. ستون فقرات به چهار ناحیه تقسیم می‌شود و مهره‌ها درون این نواحی شماره گذاری شده‌اند. این نواحی در ستون فقرات به شرح زیر می‌باشند:
- ستون فقرات ناحیه گردن
- ستون فقرات ناحیه میانی و فوقانی کمر یعنی قفسه سینه
- قسمت پایین کمر
- ناحیه دنبالچه
علت بروز درد ستون فقرات چیست؟
درد ستون فقرات علل مختلفی دارد که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
- انحنای غیر عادی ستون فقرات در احساس درد نقش مهمی را ایفا میکند. انحنای طبیعی ستون فقرات به حفظ تعادل بدن کمک میکند اما در صورتی که این انحنا بسیار زیاد باشد یا آن که ستون فقرات به یک سمت منحرف شود فشار زیادی به مهره و دیسک وارد می‌شود که باعث احساس درد خواهد شد.
- شکستگی ستون فقرات که به علت آسیب دیدگی، وارد شدن فشار به این ناحیه یا برخی اختلالات از قبیل پوکی استخوان به وجود میآید و باعث ضعیف شدن و پوک شدن استخوان می‌شود در بروز درد ستون فقرات نقش دارد.
- تحلیل رفتن دیسک میتواند به علت فرآیند بالا رفتن سن به وجود بیاید اما گاهی اوقات آسیب دیدگی این ناحیه، بیماری یا وارد شدن فشار غیر عادی به ستون فقرات باعث بروز دیسک کمر خواهد شد. دیسک کمر میتواند باعث ملتهب شدن اعصاب ستون فقرات و ناپایدار شدن این ناحیه شود و درد زیادی را به دنبال خواهد داشت.
- در صورتی که دیواره خارجی دیسک ضعیف شود به سمت اعصاب منحرف خواهد شد که این حالت باعث التهاب دردناک عصب می‌شود.
- در صورتی که دیسک پاره شود مواد نرم داخل آن فشرده می‌شوند و به اعصاب مجاور فشار وارد میکنند. این وضعیت باعث بروز درد، بی حسی یا ضعف در پاها یا کمر می‌شود.
- ناپایداری ستون فقرات وضعیتی است که مهره به سمت جلو و عقب حرکت میکند یا به صورت دائمی از محل اصلی خود منحرف می‌شود.
- تنگی کانال نخاعی به تنگ شدن فضای داخلی کانال نخاعی گفته می‌شود. تنگه کانال به طناب نخاعی و اعصاب این ناحیه فشار وارد میکند و باعث بروز درد و سایر علائم و نشانه‌ها خواهد شد.
- مشکلات مرتبط با اعصاب میتواند باعث بروز درد، بی حسی، ضعف و سایر مشکلات در سراسر بدن شود.
علائم و نشانه‌های اختلالات ستون فقرات چیست؟
علاوه بر احساس درد ممکن است شما علائم و نشانه‌های زیر را نیز احساس کنید:
- بی حسی و سوزن سوزن شدن
- بروز اختلال در عملکرد روده و مثانه
- بروز مشکلات عاطفی و استرس
- تب و لرز و عرق کردن
- ضعیف شدن یا کند شدن عکس العمل بدن
- سردرد و سرگیجه
- ناتوانی جنسی
- کاهش یا افزایش غیر عادی وزن بدن
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که شما هر یک از علائم و نشانه‌های بالا را دارید بهتر است به پزشک مراجعه نمایید حتی اگر تصور می‌کنید این علائم ارتباطی با ستون فقرات شما ندارند و باعث ناراحتی شما نمی‌شوند. این مسئله به پزشک کمک میکند تصویری دقیق از وضعیت سلامت شما داشته باشد.
فاکتورهای خطر در بروز درد ستون فقرات شامل چه مواردی است؟
احتمال بروز درد کمر یا درد گردن در همه افراد وجود دارد با این حال برخی فاکتورها احتمال بروز درد افزایش می‌دهند. این عوامل به شرح زیر می‌باشد:
- با بالا رفتن سن احتمال بروز درد کمر یا گردن افزایش پیدا میکند.
- نداشتن فعالیت جسمانی و بی تحرکی یا مناسب نبودن حالت بدن فشار زیادی را به ستون فقرات وارد میکند و باعث احساس درد می‌شود.
- بالا بودن وزن بدن باعث وارد شدن فشار به ستون فقرات خواهد شد.
- برخی مشاغل خاص که با بلند کردن و کشیدن یا هل دادن اجسام سنگین همراه هستند خطرناک می‌باشند و ریسک بروز درد کمر را افزایش می‌دهند. نشستن پشت میز به مدت طولانی نیز دشوار است و به کمر شما فشار وارد میکند به ویژه اگر شما صاف نمی‌نشینید و گاهی اوقات بلند نمی‌شوید و شروع به قدم زدن نمی‌کنید.
- تحقیقات نشان داده است که افراد سیگاری در مقایسه با افرادی که سیگار نمی‌کشند بیشتر دچار درد کمر خواهند شد.
- آسیب دیدگی کمر که چند ماه یا چند سال گذشته رخ داده است میتواند ریسک بروز درد کمر درد شما را افزایش دهد.
- برخی بیماری‌ها از قبیل آرتریت، پوکی استخوان و سایر اختلالات نیز میتوانند به کمر فشار وارد کنند و باعث بروز درد شوند.
- فاکتور های ژنتیکی و سابقه خانوادگی نیز در بروز درد ستون فقرات نقش دارند.
درد ستون فقرات چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک برای تشخیص درد ستون فقرات از یک مجموعه آزمایشات و تست‌های خاص استفاده میکند تا اطلاعات بهتری را درباره مشکل شما به دست بیاورد. این روش‌های تشخیصی به شرح زیر می‌باشند:
انجام معاینه جسمانی
پزشک در انجام معاینه جسمانی به بررسی وضعیت بدن شما و حرکات آن میپردازد. در بخش زیر به چند مسئله اشاره می‌‌کنیم که پزشک به بررسی آنها خواهد پرداخت:
- انجام دادن برخی حرکات ساده ورزشی میتواند در تعیین قدرت بدنی شما مفید باشد.
- پزشک به بررسی میزان انعطاف پذیری بدن شما میپردازد و هنگامی که شما خم می‌شوید یا می‌چرخید وضعیت بدن شما را ارزیابی خواهد کرد.
- پزشک به بررسی این مسئله میپردازد که آیا شما سرما، گرما یا فرو رفتن سوزن در نقاط مختلف بدن خود را احساس می‌کنید یا خیر.
- ممکن است پزشک از شما بخواهد روی پنجه پا یا پاشنه خود راه بروید یا به انجام برخی آزمایشات میپردازد تا عکس العمل بدن شما را ارزیابی کند.
- پزشک به بررسی شکل، حجم و موقعیت استخوان‌های ستون فقرات و عضلات و غیره میپردازد.
درخواست انجام آزمایش خون
گاهی اوقات درد کمر و گردن میتواند به علت یک بیماری سیستمیک (اختلال در سراسر بدن که فقط مختص ستون فقرات نیست) به وجود آمده باشد یا بدتر شود. پزشک برای بررسی این مسئله درخواست انجام آزمایش خون یا ادرار را خواهد داد.
عکس برداری از ستون فقرات
از روش‌های مختلفی برای تهیه تصاویر از اعضای داخلی بدن استفاده می‌شود. پزشک بر اساس آنچه که قصد دارد ببیند ممکن است درخواست انجام یکی از روش‌های عکس برداری زیر را بدهد:
- در عکس برداری توسط اشعه ایکس از پرتوهای ضعیف اشعه ایکس برای تهیه تصاویر از استخوان و بافت‌های نرم و ستون فقرات استفاده می‌شود.
- اسکن ام آر آی از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای عکس برداری استفاده میکنند. ام آر آی یک عکس برداری بسیار مفید برای نشان دادن جزئیات مربوط به ساختار های نرم بدن از قبیل اعصاب درون ستون فقرات و مجاور آن است.
- در سی تی اسکن نیز از یک کامپیوتر و اشعه ایکس برای تهیه تصاویر متقاطع از زاویه‌های مختلف از ستون فقرات استفاده می‌شود. سی تی اسکن برای نشان دادن بافت‌های غیر عادی و جزئیات دقیق از استخوان بسیار ضروری است.
- اسکن تراکم استخوان از امواج صدا یا اشعه ایکس برای ارزیابی استخوان در موضع مورد نظر استفاده میکند. این نوع عکس برداری میتواند وجود پوکی استخوان را تشخیص دهد و ارزیابی کند. از تست‌های تشخیصی الکتریکی برای بررسی این مشکل استفاده می‌شود. تست‌های تشخیصی الکتریکی عبارتی است که یک مجموعه از تست‌هایی را هدف قرار می‌دهد که به بررسی فعالیت الکتریکی در اعصاب و عضلات میپردازد. دو روش تشخیص الکتریکی عبارت است از الکترومیوگرافی نام و مطالعه هدایت عصبی. نتایجی که از این دو نوع تست به دست میآید به پزشک برای ارزیابی عملکرد اعصاب و عضلات و مشخص کردن هر گونه آسیب دیدگی کمک میکند. سایر روش‌ها از قبیل تزریق در ستون فقرات و دیسکوگرافی نیز در تعیین علت بروز درد کمر سودمند هستند و میتوانند مشکلاتی که در سایر روش‌های عکس برداری تشخیص داده نشده است را نشان دهند.
درد ستون فقرات چگونه درمان می‌شود؟
پزشک برای درمان درد ستون فقرات از یک یا چند مورد از روش‌های زیر استفاده خواهد کرد:
آموزش و فعالیت ورزشی
پزشکان نکاتی را به شما آموزش می‌دهد که به کاهش درد، بهبود قدرت کمر و افزایش انعطاف پذیری آن کمک میکند. به عنوان مثال ممکن است نکاتی را در خصوص نحوه صحیح نشستن، خوابیدن، برداشتن اشیا و مواردی از این قبیل به شما گوشزد کند یا از شما بخواهد برای رفع التهاب ستون فقرات خود از کمپرس یخ یا گرم استفاده کنید. تعداد زیادی از این موارد میتوانند به شما برای جلوگیری از بروز درد ستون فقرات کمک کنند و درد فعلی شما را درمان نمایند.
دارو درمانی
پزشک برای کاهش التهاب شل کردن عضلات و تسکین درد به تجویز برخی داروها می پردازد که باید طبق دستور پزشک آنها را مصرف کنید. در صورتی که هرگونه داروی دیگری یا مکمل یا داروهای گیاهی استفاده می کنید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
انجام دادن جلسات فیزیوتراپی
جلسات فیزیوتراپی شامل یک مجموعه روش‌های درمانی است که برای تسریع فرایند بهبود، کاهش درد، افزایش انعطاف پذیری و قدرت بدن استفاده می‌شود و از وقوع آسیب دیدگی بدن در آینده جلوگیری میکند. به عنوان مثال، یک متخصص فیزیوتراپی یک برنامه درمانی جامع و کامل را برای بهبود مکانیک بدن، نحوه نشستن، خوابیدن، راه رفتن و برداشتن اشیا برای شما طراحی میکند و نکات مهم را به شما توضیح می‌دهد. درمان دستی نیز شامل استفاده از حرکات دست برای مفاصل ستون فقرات است و تراکشن از جمله سایر روش‌های موجود برای درمان درد ستون فقرات است.
تراکشن چیست؟
تراکشن یک روش غیر جراحی برای رفع فشار از روی مهره است. این روش یا به صورت طبیعی توسط پزشک آموزش دیده انجام می‌شود و یا توسط بریس و برخی وسایل مخصوص انجام خواهد شد.
تزریق دارو در ستون فقرات
پزشک برای درمان التهاب ستون فقرات یا تسکین درد به تزریق دارو میپردازد. تزریق دارو به طور مستقیم درون محل ایجاد کننده علایم و نشانه‌های شما انجام می‌شود. برخی از روش‌های تزریقی رایج به شرح زیر می‌باشند:
- تزریق استروئید به طور مستقیم در فضای اپی دورال یا تزریق دارو در نزدیکی برخی اعصاب خاص میتواند در تشخیص و درمان درد ستون فقرات مفید باشد.
- تزریق در مفاصل فاست و بلاک رشته‌های عصبی میتواند در درمان درد حاصل از آرتروز مفاصل مفید باشد.
- تزریق در مفصل ساکروایلیاک محلی که ستون فقرات و مفصل لگن قرار دارند به تشخیص و درمان درد در این ناحیه کمک خواهد کرد.
- تزریق در نقاط ماشه‌ای یعنی نقاط ملتهب عضله میتواند به تسکین درد و شل شدن عضلات کمک کند.
سایر روش‌های غیر جراحی برای درمان درد در ستون فقرات
سایر روش‌های غیرجراحی برای تسکین درد ستون فقرات شامل رادیوفرکانسی ابلیشن، استفاده از کمپرس سرد و گرم، و انرژی رادیوفرکانسی به منظور غیرفعال کردن اعصاب مجاور مفصل آسیب دیده نقش مهمی ایفا میکنند. این روش‌ها باعث می‌شوند که ارسال سیگنال‌های درد به مغز متوقف شود و علائم و نشانه‌های درد شما بهبود یابند. روش‌های دیگری نیز برای درمان درد مزمن ستون فقرات استفاده می‌شود، از جمله تحریک‌کننده‌ها و پمپ‌های ستون فقرات که زیر پوست قرار می‌گیرند. این پمپ‌ها، درمان دارویی را به صورت مستقیم درون ستون فقرات و در نقطه مورد نیاز تسهیل میکنند. همچنین، تهیه‌کننده‌های ستون فقرات با ارسال پالس الکتریکی ضعیف به سطح طناب نخاعی، به کاهش درد کمک میکنند.
انجام عمل جراحی
در اکثر موارد مشکلات ستون فقرات بدون نیاز به عمل جراحی درمان می‌شوند اما در برخی موارد پزشک انجام عمل جراحی را به عنوان یک روش مناسب برای تسکین علائم و نشانه‌های شما پیشنهاد خواهد کرد. برخی از روش‌های جراحی برای درمان درد ستون فقرات به شرح زیر می‌باشند:
- میکرودیسککتومی روشی است که در آن بخشی از دیسک ستون فقرات که دچار آسیب دیدگی شده است برداشته خواهد شد.
- لامینکتومی روشی است که یک بخش مهره برداشته می‌شود تا فضای بیشتری در کانال نخاعی به وجود بیاید و فشاری که به نخاع و عصب وارد می‌شود برطرف گردد.
- فیوژن ستون فقرات روشی است که در آن دو مهره به هم متصل می‌شوند تا هیچ گونه حرکتی بین آنها انجام نشود.
- دیسککتومی و فیوژن ناحیه گردن روشی است که در آن یک دیسک در قسمت ستون فقرات ناحیه گردن برداشته می‌شود و مهره بالا به مهره پایین متصل خواهد شد.
- ورتبروپلاستی نیز با تزریق یک نوع سیمان خاص به درون مهره‌ای که دچار افتادگی شده است همراه است و به پایدار کردن و محافظت از استخوان آسیب دیده میپردازد.
- کیفوپلاستی نیز با ارسال بالون مخصوص ستون فقرات و سیمان به درون مهره سقوط کرده به درمان درد ستون فقرات کمک خواهد کرد. بالن درون مهره باز می‌شود و ارتفاع مناسبی را برای استخوان ایجاد میکند و سیمان تزریق شده به حفظ شکل استخوان‌ها پس از خارج کردن بالن کمک خواهد کرد.
- آرتروپلاستی یا تعویض کامل دیسک روشی است که پزشک دیسک آسیب دیده ستون فقرات را خارج میکند و آن را با یک دیسک مصنوعی جایگزین می‌نماید تا به حفظ حرکات بین دو مهره کمک کند.
