دررفتگی لگن (hip dislocation) یک آسیب غیرمعمول است که اغلب نتیجه‌ی یک ضربه شدید است. علل شایع دررفتگی لگن شامل سوانح رانندگی، سقوط از ارتفاع و آسیب‌های ورزشی شدید می‌باشند.

افرادی که این آسیب را متحمل می‌شوند، با درد شدید در منطقه لگن، کاهش توانایی در راه رفتن و ناتوانی در تحمل وزن بدن مواجه می‌شوند. به دلیل دررفتگی، حالت پاها غیرطبیعی خواهد شد و در بیشتر موارد، پا کوتاهتر و به شکل پیچیده‌ای خواهد بود.

دررفتگی لگن یک آسیب است که حتماً نیازمند درمان پزشکی است.

انواع جابجایی استخوان لگن

لگن شامل یک مفصل توپی و حفره (جای فرورفتن توپی در لگن) می‌باشد. سه نوع عمده‌ی دررفتگی لگن عبارت‌اند از (1) دررفتگی ناشی از ضربه به لگنی که از قبل سالم بوده است، (2) دررفتگی لگن پروتزی (عضو مصنوعی) و (3) دیسپلازی (بدفرمی بدن) رشدی لگن که منجر به دررفتگی‌های خود به خودی و اغلب مزمن می‌شود. دررفتگی‌های ناشی از ضربه را می‌توان به‌صورت دررفتگی‌های قدامی، خلفی یا مرکزی تعریف کرد.

دررفتگی قدامی لگن، از یک ضربه‌ی مستقیم به قسمت عقب لگن ایجاد می‌شود یا اغلب اوقات از یک فشار اعمال‌شده به پایی که از مرکز بدن دور شده که لگن را از مفصل (حفره‌ای در استخوان لگن که محل اتصال با استخوان ران است) جدا سازد. فشار وارد شده منجر به دور شدن لگن از مرکز بدن می‌شود و در این بین این فشار فمور (استخوان ران) را حرکت می‌دهد. دور شدن از مرکز بدن (ابداکشن) باعث می‌شود تا گردن (قسمت بالای) استخوان ران یا برآمدگی بالای تنه استخوان ران به قسمت بالایی مفصل لگن (حفره واقع در لگن) فشار وارد کند. فشاری که از میانه وارد می‌شود، قسمت انتهایی استخوان ران را در کپسول حفره‌دار قدامی حرکت می‌دهد.

بیش از 90 درصد از دررفتگی‌ها، دررفتگی‌های خلفی (عقبی) می‌باشند و هنگامی رخ می‌دهند که زانو و لگن خم می‌شوند و یک نیروی خلفی به زانو وارد می‌شود. دررفتگی‌های خلفی لگن معمولاً در طی سوانح رانندگی رخ می‌دهند، خصوصاً در تصادفات شاخ به شاخ، وقتی زانوهای فردی که در صندلی جلو نشسته است با داشبورد ماشین برخورد کند. در این وضعیت، نیرویی از محور استخوان ران به مفصل لگن وارد می‌شود. اگر در حالتی که پا دور از مرکز بدن قرار دارد، فشاری به آن وارد شود، ممکن است دررفتگی خلفی ایجاد شود. اگر پا در حالت عادی باشد یا در هنگام ضربه دور از مرکز بدن باشد، یک دررفتگی قدامی یا دررفتگی همراه با شکستگی رخ می‌دهد. در مورد دوم، دیواره‌ی عقبی حفره‌ی مفصلی واقع در لگن شکسته می‌شود، در نتیجه بعد از جا انداختن ران، لگن دچار ناپایداری می‌شود.

نوع سوم از دررفتگی لگن، دررفتگی مرکزی است که در آن یک ضربه‌ی مستقیم به قسمت جانبی لگن به مرکز لگن، از محل اتصال ران به داخل لگن فشار وارد می‌کند. این آسیب، یک دررفتگی همراه با شکستگی خواهد بود.

علت دررفتگی لگن چه می‌تواند باشد؟

شایع‌ترین علت دررفتگی لگن، وارد شدن ضربه‌ی شدید (فشار کم یا زیاد) به ران می‌باشد. دررفتگی لگن همچنین می‌تواند از یک نقص مادرزادی و دیسپلازی (بدفرمی) نوک استخوان ران یا مفصل واقع در لگن که محل اتصال آن به لگن می‌باشد. فشاری که باعث دررفتگی لگن در بزرگ‌سالان می‌شود، بسیار بیشتر از فشار لازم برای دررفتگی لگن در کودکان است. سوانح رانندگی و سقوط از ارتفاع، از جمله معمول‌ترین علل دررفتگی لگن هستند. کودکان ممکن است به خاطر ضربه و فشارهای نسبتاً خفیفی نیز دچار دررفتگی لگن شوند. لگن مصنوعی نیز ممکن است دچار دررفتگی شود، خصوصاً با بالا رفتن سن فرد، یا درنتیجه‌ی یک عمل جراحی ناموفق یا برنامه‌ی توان‌بخشی نادرست.

ارتباط میان دررفتگی لگن و جراحی تعویض لگن

دررفتگی‌های لگن همچنین ممکن است به خاطر مشکلات ناشی از جراحی تعویض مفصل لگن رخ دهد. ازآنجایی‌که یک مفصل تعویضی مصنوعی با یک مفصل طبیعی لگن فرق دارد، دررفتگی بعد از جراحی تعویض مفصل لگن می‌تواند یکی از خطرات احتمالی بعد از این جراحی باشد. در واقع، 1 تا 4 درصد از بیماران ممکن است بعد از عمل جراحی تعویض مفصل لگن، دچار ناپایداری مفصل لگن شوند. انواع جدید پروتزها و روش‌های جدید تعویض مفصل لگن می‌توانند این مشکل احتمالی رایج را کمتر کنند.

علائم و نشانه‌های دررفتگی مفصل لگن چیست؟

علائم جابجایی لگن عبارت‌اند از:

• کوتاه‌تر شدن پای آسیب‌دیده: با یک بررسی معلوم می‌شود که پای آسیب دیده به نظر کوتاه‌تر از پای طبیعی است.
• وضعیت قرار گیری پا در موقع دررفتگی لگن: پا کوتاه‌تر می‌‎شود و در موقعیت دور از مرکز بدن یا نزدیک به مرکز بدن (چرخیده‌ به داخل یا خارج) قرار می‌گیرد.
• شکستگی فمور (استخوان ران): در 90 درصد از موارد، دررفتگی خلفی لگن مشاهده می‌شود. دررفتگی خلفی لگن ممکن است با شکستگی گردن (قسمت باریک) فمور و حفره‌ی مفصل لگن مرتبط باشد.

• آسیب عصب حسگر: در 20 درصد از موارد، دررفتگی قدامی مفصل لگن مشاهده می‌شود. دررفتگی قدامی مفصل لگن با آسیب عصب فمورال (رانی) همراه است که منجر به گزگز کردن و بی‌حسی ران و مفصل زانو می‌شود.
• آسیب عصب حرکتی: آسیب عصب فمورال باعث فلج شدن عضلات می‌شود. عضلاتی که پیام حرکتی را از عصب‌های فمورال دریافت می‌کنند، بعد از آسیب عصب فمورال، فلج می‌شوند.
• ناتوانی در راه رفتن یا حرکت کردن: فرد ممکن است به‌راحتی قادر به راه رفتن و یا حرکت کردن نباشد.

چه کسانی بیشتر در خطر دررفتگی لگن هستند؟

اگرچه دررفتگی لگن ممکن است در هر سن و در نتیجه هر نوع سقوط یا ضربه‌ای رخ دهد، اما خطر دررفتگی مفاصل، از جمله لگن، در افراد مسن بیشتر است. افراد مسن به دلیل مشکلاتی که در راه رفتن و حرکت کردن دارند، بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند و احتمال دررفتگی مفاصل برای آن‌ها بیشتر است.

کودکان نیز گروه دیگری هستند که در معرض خطر دررفتگی لگن و مفاصل قرار دارند. اگر کودکان را در محیط‌های خطرناک و بدون حفاظت رها کنید و نظارت کافی بر آن‌ها نداشته باشید، خطر بیشتری برای آن‌ها به وجود می‌آید و ممکن است آن‌ها به کارهای خطرناکی بپردازند که به وقوع اتفاقاتی بیافتد و در نتیجه آسیب و دررفتگی مفاصل رخ دهد.

مشکلات و عوارض

مشکلات ناشی از دررفتگی لگن شامل نکروز لگنی می‌شوند که درصد بروز آن، 8 الی 13 درصد است. میزان ابتلا به نکروز لگنی با تأخیر در درمان دررفتگی و جا انداختن آن، تلاش‌های مکرر برای جا انداختن آن، دررفتگی‌های مکرر و جا انداختن به روش باز افزایش می‌یابد. مشکلات دیگر ناشی از آن عبارت‌اند از آرتروز، کلسیفیکاسیون هتروتوپ، مشکلات ناشی از بی‌تحرکی (DVT یا ترومبوز سیاهرگی عمقی، آمبولی ریوی، پنومونی)، آسیب عصب سیاتیک (در 10 تا 14 درصد از موارد، از دررفتگی قدامی) و آسیب عصب فمورال ناشی از آسیب دیدگی عصب فمورال.

تشخیص

اگر دچار درد لگن و ناپایداری آن هستید، پزشک متخصص شما یک معاینه‌ی فیزیکی کاملی را روی شما انجام می‌دهد و علائم و سابقه‌ی بیماری‌تان را از شما جویا خواهد شد.

وی ممکن است برای فهمیدن علت ناپایداری و دررفتگی‌های لگن و یافتن بهترین درمان برای شما، آزمایش‌های زیر را دستور دهد:

عکس‌برداری رادیولوژی: این تصاویر به پزشک اجازه می‌دهند تا وضعیت استخوان‌های واقع در مفصل لگنتان را به‌خوبی ببیند. تصاویر رادیولوژی همچنین به پزشک کمک می‌کنند تا دررفتگی لگن یا مشکلات دیگری را موردبررسی قرار دهد.

آرتروگرام: در یک آرتروگرام (مفصل نگار)، قبل از رادیولوژی یا هر گونه اسکن دیگر، رنگ مخصوصی به مفصل لگن تزریق می‌شود. این رنگ به پزشک کمک می‌کند تا جزییات مشکل مفصلتان ببیند.

توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): یک سی تی اسکن تصاویری را از جهت‌های مختلف فراهم می‌کند که دید دقیق‌تری از مفصل لگن را به دست می‌آورد.

ام آر آی: اسکن های ام آر آی، یک دید خوبی از بافت‌های نرم در مفصل لگن یا در اطراف آن، از جمله رباط‌ها را به دست می‌آورد.

راه‌های درمان دررفتگی لگن یا هیپ

در درمان دررفتگی لگن، چندین عامل نقش دارند. به‌طورکلی، جا انداختن لگن اولین مرحله از درمان است که در آن مفصل در وضعیت اولیه‌ی خود قرار خواهد گرفت. این مرحله تحت بیهوشی، بیهوشی کامل یا سدیشن (آرام‌بخشی در خواب) خفیف، انجام می‌شود در طی جا انداختن دررفتگی، پزشک پا را می‌کشد تا لگن را در حفره‌ی خود برگرداند.

معمولاً هنگامی گه لگن به جای خود برمی‌گردند، یک صدای ” پاپ” می‌دهد. عکس‌برداری رادیولوژی به یافتن علل قابل تشخیص دررفتگی مفصل کمک می‌کند و از طریق می‌توان مطمئن شد که لگن به خوبی به موقعیت اصلی خود برگشته است. وقتی در یک مفصل چند دررفتگی رخ داده باشد، همچنین برای کمک به پیشگیری از دررفتگی‌های دیگر در آینده، جراحی توصیه می‌شود.

انتخاب نوع درمانی که پزشک برای دررفتگی لگن اتخاذ می‌کند به مفصل دررفته و همچنین به میزان شدت دررفتگی بستگی خواهد داشت. در همه‌ی موارد دررفتگی مفصل، درمان اولیه باید شامل مراقبت‌های زیر باشد: استراحت، یخ، فشرده سازی و بالا نگه داشتن عضو. در برخی موارد، بعد از این درمان، مفصل دررفته باید به‌طور طبیعی به جای خود برگردد.

اگر مفصل به طور طبیعی به جای اولیه‌ی خود بازنگردد، پزشک ممکن است یکی از روش‌های درمانی زیر را بکار بگیرد:

درمان درستی (دست‌کاری)

در این روش برای ثابت کردن و قرار دادن مفصل در جای مناسب خود، پزشک مفصل را به‌جای خود برمی‌گرداند یا مفصل دررفته را دست‌کاری می‌کند تا به محل مناسب خود برگردد. استفاده از تکنیک بیهوشی یا خواب آوری (سدیشن) در طی این درمان به بیمار کمک می‌کند تا احساس راحتی و آرامش داشته باشد. همچنین استفاده از سدیشن و بیهوشی کمک خواهد کرد تا عضلات اطراف مفصلی که قرار است جا انداخته شود، شل باقی بمانند.

روش‌های ثابت کننده

پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که برای چند هفته بعد از برگرداندن مفصل به جای خود، از یک قالب گچی، آتل یا بانداژ استفاده کند. هر سه این موارد می‌توانند از حرکت زیاد مفصل و باقی ماندند در جای مناسب خود جلوگیری کنند و درنتیجه به فرایند بهبودی مفصل کمک خواهند کرد.

دارو

درد ناشی از دررفتگی نسبت به شدت آسیب متغیر خواهد بود و به‌طورکلی این درد با جا انداختن مفصل در جای مناسب خود، به‌خودی‌خود از بین خواهد رفت. اگرچه، در برخی موارد پزشک ممکن است داروهای شل کننده‌ی عضلانی یا مسکن تجویز کند.

فیزیوتراپی

حرکت‌هایی برای لگن و تمرینات کششی ملایم توصیه می‌شوند زیرا تحرک می‌تواند هم به روان کردن و رساندن مواد موردنیاز به سطوح مفصل کمک کند. سعی کنید لگنتان را در جهت‌های مختلف حرکت دهید، مگر آنکه در یک وضعیت قرارگیری لگن، مشکلی وجود داشته باشد. تمرینات کششی را می‌توان با حرکت و دور کردن پا از بدن در حالت درازکش و یا نشسته انجام داد. همچنین می‌توانید پاهایتان را به آرامی به داخل رول کنید و سپس تا جایی که می‌توانید به سمت بیرون بکشید تا لگن را به‌صورت چرخشی بکشید. وضعیت دیگر این است که درحالی‌که دراز کشیده‌اید، یک زانو را به داخل سینه بکشید و پای دیگر را صاف و کشیده روی زمین نگه‌دارید، سپس این کار را با زانوی دیگر انجام دهید. همه‌ی این کشش‌ها را باید برای 15 تا 30 دقیقه تا بیشترین حد کشش نگه دارید. نگه داشتن کشش حداقل به مدت 10 دقیقه در روز می‌تواند کمک زیادی به انعطاف‌پذیری‌تان کند.

هنگام انجام تمرینات کششی برای مفاصل لگن، روی حرکات دور کردن از مرکز بدن (ابداکشن) (حرکت پا از قسمت لگن به سمت بیرون و کنار و دور از مرکز بدن) و چرخش روبه بیرون (چرخش لگن دور از مرکز بدن) تمرکز کنید.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی، ی روش درمانی است که در آن از یک موج صوتی پرتوانی استفاده می‌شود که با بافت‌های بدن واکنش انجام می‌دهد. این واکنش سبب بهبود جریان خون، کاهش التهاب و تحریک رشد کلاژن در بدن می‌شود. این درمان غیر جراحی هیچ عوارضی را در پی نخواهد داشت و پزشکان آن را تائید می‌کنند.

شاک ویو تراپی برای درمان دردهای قسمت‌های مختلف بدن از جمله لگن مناسب است. اطلاعات بیشتر درباره این درمان را می‌توانید از دکتر متخصص دریافت نمایید.

درمان‌های مکمل

روش‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند در ترکیب با درمان‌های بالا برای درمان و رفع درد دررفتگی لگن مؤثر واقع شوند که عبارت‌اند از:

• ماساژ درمانی
• اولتراسوند تراپی
• تزریق‌های نقاط ماشه‌ای
• تحریک الکتریکی
• لیزر درمانی

نتایج این عارضه در بلندمدت چگونه است؟

هر دررفتگی، همانند سایر صدمات برای همه افراد، نیاز به مدت زمانی برای نقاهت دارد. به طور کلی، بیشتر افراد در چند هفته بهبودی کامل خواهند داشت. اما برای بهبودی کامل در برخی از مفاصلی که نقش بیشتری در تحمل وزن بدن دارند مانند زانو و لگن، در آینده عمل جراحی و مراقبت‌های مداوم برای ماه‌ها یا سال‌ها لازم خواهد بود. آسیب به استخوان‌ها و عروق خونی که وظیفه تأمین اکسیژن و مواد مغذی به استخوان‌ها را دارند، در برخی موارد می‌تواند به آسیب دائمی در بدن منجر شود.

دررفتگی مفصل باید به سرعت درمان شود تا آسیب بهبود یابد و از بدتر شدن جلوگیری شود و یا به آسیب دائمی تبدیل نشود. باید به یاد داشت که پس از دررفتگی، مفصل ضعیفتر می‌شود و خطر دررفتگی‌های بعدی در آینده بیشتر می‌شود. اگر درباره دررفتگی مفاصل بی‌توجهی کنید یا به دنبال درمان مناسب آن نباشید، می‌تواند به بروز آسیب‌های دائمی مانند مرگ سلولی در نواحی اطراف مفصل و درد مزمن منجر شود.

چگونه می‌توان از دررفتگی لگن جلوگیری کرد؟

پیشگیری از دررفتگی مفاصل را می‌توان با رعایت عادات و رفتارهایی بی‌خطر و مناسب برای سلامتی آغاز کرد. نکات کلی برای مک به پیشگیری از دررفتگی‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• هنگام بالا و پایین رفتن از پله، از نرده‌های کناری استفاده کنید.
• جعبه‌ی کمک های اولیه‌تان را همیشه در دسترس قرار دهید و در جاهایی که احتمال دررفتگی ها بیشتر است نگه دارید.
• هنگام کار کردن یا راه رفتن در محل‌های خیس و نرم دار، مانند حمام یا آشپزخانه‌های حرفه‌ای، از تشکچه‌های غیر لغزنده استفاده کنید.
• مراقب باشید که سیم و کابل‌های برق در مسیر افراد دیگر قرار نداشته باشند و آن‌ها را کف زمین قرار ندهید.
• قالیچه‌ی لیز یا نرم در خانه یا محل کارتان استفاده نکنید.
• برای اینکه به کودکانتان بیاموزید که چگونه از خطر دررفتگی‌های مفاصل پیشگیری کنند، عادات و زیر را با آن‌ها تمرین کنید:
  • به کودکان رفتارهای بی‌خطر را یاد دهید.
  • در هنگام لزوم، مراقب آن‌ها باشید یا روی آن‌ها نظارت داشته باشید.
  • مراقب باشید که محیط خانه‌تان برای کودک ایمن باشد.
  • برای جلوگیری از افتادن کودک از پله‌ها، درهایی را در ورودی پله‌ها قرار دهید.