دررفتگی زانو به معنای خروج استخوانهای تشکیلدهنده زانو از محل خود است. به طور دقیقتر، دررفتگی زانو در اثر جابجایی استخوانهای ساق پا (تیبیا و فیبولا) نسبت به استخوان ران (فمور) ایجاد میشود. استحکام زانو توسط نوارهای قوی بافتی به نام رباطها حفظ میشود. هر یک از این رباطها در حفظ استحکام زانو در شرایط خاص نقش دارند. اگر این رباطها پاره شوند، زانو جابهجا میشود. این حالت نیمه دررفتگی به عنوان سابلاکسیشن شناخته میشود. در برخی موارد، کشکک زانو و رباطهای آن نیز آسیب میبینند. درمان ناکافی یا به تأخیر افتاده این وضعیت میتواند منجر به از دست دادن عملکرد پا شود.
تصاویر مربوط به دررفتگی زانو
علائم در رفتن کشکک زانو
در رفتن کشکک زانو همیشه باعث ایجاد درد شدید میشود. برخی از مواقع در قسمت پایین زانو حسی وجود ندارد. در صورت جا افتادن کشکک، زانو در اثر مایعِ موجود در این قسمت ورم کرده و با هر حرکتی دردناک میشود. علائم حاد شامل فقدان نبض در قسمت پایین زانو و یا فقدان حس یا حرکت در پایین زانو میباشند.
جا افتادن کشکک در میان حدود نیمی از تمامی موارد دررفتگی پیش از ورود به بیمارستان مشاهده میشود. این مساله میتواند منجر به آسیبدیدگی بیشتر و افزایش احتمال بروز عارضههای دیگری شود از جمله :
- فشردگی یا آسیبدیدگی عصب پرونئال. این عصب در امتداد قسمت خارجی ساق پا قرار دارد.
- پارگی یا انسداد سرخرگ پشت زانویی و سیاهرگ موجود در قسمت پشت زانو
- احتمال ایجاد ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT)
چه عاملی باعث جابهجا شدن زانو میشود؟
جابهجایی زانو به ندرت اتفاق میافتد. این عارضه معمولاً پس از آسیبدیدگی شدید مانند افتادن از ارتفاع، تصادفات اتومبیل و آسیبدیدگیهای دیگر با سرعت بالا ایجاد میشود. زانو در صورت جابهجا شدن، تغییر شکل میدهد؛ خط مستقیم پا به صورت کج یا زاویهدار میشود. در برخی از مواقع جا افتادن زانو به خودی خود صورت میگیرد. در این صورت زانو بسیار ورم کرده و دردناک میشود. حتی با وجود جا افتادن زانو، معمولاً آسیب عمده (پارگی) در رباط ایجاد میشود.
دررفتگی کامل نباید با سابلاکسیشن (نیمه دررفتگی) اشتباه گرفته شود. در حالت نیمه دررفتگی، زانو در اثر آسیبدیدگی رباط بیثبات میشود. دررفتگی کامل آسیبِ بسیار شدیدتری میباشد و در این حالت استخوانهای ناهمراستا بایستی در وضعیت صحیح قرار بگیرند.
دررفتگی زانو همچنین میتواند در اثر چرخش ناگهانی یا گام برداشتنِ نادرست ایجاد شود. در واقع در حدود 40 درصد از تمامی موارد دررفتگی زانو به آسیبدیدگی با ضربات شدید مربوط نمیشوند.
در صورت دررفتگی کاسه زانو چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت دررفتگی کاسه زانو، احتمال آسیبدیدگی شدید رباط وجود دارد. در صورت بروز علائم زیر بایستی به بخش اورژانس در نزدیکترین بیمارستان مراجعه کرد :
- درد یا ورم شدید پس از آسیبدیدگی جدی (مانند تصادف اتومبیل)
- تغییر شکل قابل توجه زانو
- بیحسی پا
- فقدان نبض در پا
در صورت دررفتگی کاسه زانو بایستی سریعاً به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه شود.
نحوه تشخیص جابهجایی کاسه زانو
با توجه به شکل ظاهری زانو پزشک به کمک روشهای زیر عارضه را تشخیص میدهد :
- اشعه ایکس : برای اطمینان از عدم شکستگی استخوان از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده میشود.
- بررسی نبض : در صورت جابهجایی کاسه زانو، آسیبدیدگی سرخرگها در زانو شایع میباشد. پزشک به این منظور، وجود نبض در پا را بررسی میکند.
- آرتریوگرام (تصویربرداری با اشعه ایکس از سرخرگ) : این نوع تصویربرداری برای تشخیص آسیب به سرخرگ استفاده میشود. در برخی از مراکز پزشکی از سونوگرافی ویژه یا دستگاه امواج صوتی داپلر برای ارزیابی جریان خون در سرخرگها استفاده میشود.
- بررسی اعصاب : با توجه به وجود اعصاب در زانو، احتمال آسیبدیدگی این اعصاب وجود دارد. اصلیترین راه بررسی اعصاب، توانایی حس کردن یا حرکت دادن گروه عضلات خاص میباشد. خصوصاً توانایی حرکت دادن مچ پا به سمت بالا و پایین و همچنین حرکت دادن مچ پا به سمت داخل و خارج در این مورد ارزیابی میشود. هرگونه بیحسی در پا جهت آسیبدیدگی اعصاب بررسی میشود.
برای رفع درد و ورم ناشی از دررفتگی زانو چه اقداماتی باید انجام شود؟
دررفتگی زانو نباید در منزل درمان شود. بلکه باید هرچه سریعتر از مراقبتهای پزشکی استفاده شود. قرار دادن یخ بر روی ناحیه آسیبدیده میتواند به کنترل درد و کاهش ورم کمک کند. مهمترین اقدام در چنین مواقعی ارزیابی آسیبدیدگی و جا انداختن زانو بوسیله پزشک میباشد.
درمان دررفتگی کشکک زانو
جا انداختن زانو
در جهت جا انداختن زانو، پزشک ساق پا را به وضعیت صحیح قرار میدهد. در این موارد، بیمار ممکن است از داروهای مسکن یا آرامبخشی با هوشیاری استفاده کند. در حالت آرامبخشی با هوشیاری، بیمار به حدی هوشیار است که توانایی تحمل درد را داشته باشد. جا انداختن زانو اولین اقدام مهم برای ترمیم آسیب وارده به اعصاب، عروق خونی، رباطها و سایر بافتهای زانو است. این فرآیند معمولاً توسط تخصصی مانند جراح ارتوپد انجام میشود.
جراحی
در صورتیکه سرخرگ دچار آسیبدیدگی شده باشد، انجام جراحی بوسیله جراح عروق جهت ترمیم رگهای آسیبدیده و حفظ جریان خون در پا ضروری است.
ثابت نگه داشتن زانو
برای جلوگیری از آسیبدیدگی بیشتر و کمک به روند بهبود، کل مفصل زانو بایستی در آتل یا وسیله ثابتنگهدارنده زانو قرار داده شود. این کار از خم شدن زانو جلوگیری کرده و به بهبود بافت کمک میکند.
مراجعه به پزشک
در صورت بروز دررفتگی زانو، مواردی مانند پارگی و کشیدگی رباط و گاهی شکستگی در استخوانهای زانو مشاهده میشود. پس از فروکش کردن ورم، زانو برای بهبود عملکرد به جراحیِ بازسازی احتیاج دارد. پس از وارد شدن آسیب، بیمار باید جهت بررسی آسیبدیدگی به متخصص ارتوپدی مراجعه کند.
پس از جراحی، زانو بایستی بوسیله بریس یا گچگیری در جای خود ثابت نگه داشته شود و همچنین بیمار باید از عصای زیر بغل استفاده کند. بیمار نباید وزن خود را روی پای آسیبدیده قرار دهد. پا بایستی بالا نگه داشته شود و جهت سرعت بخشیدن به روند بهبود، بیمار باید به طور مدام به متخصص ارتوپدی مراجعه کند.
روند و زمان بهبودی در ارتباط با دررفتگی زانو
به طور کلی دررفتگی زانو، آسیبدیدگی جدی محسوب میشود. در مورد این عارضه بهبودی امکانپذیر است ولی در اغلب موارد بازیابی وضعیت قبلی زانو جهت جذب فشار امکانپذیر نمیباشد. معمولاً پزشکان برای محافظت از زانو و کاهش فشار وارد بر آن خصوصاً هنگام فعالیتهای ورزشی مانند اسکی و فوتبال استفاده از ابزار و وسایل محافظ را توصیه میکنند. در برخی از موارد آسیبدیدگی در اثر دررفتگی زانو آنچنان شدید است که پزشکان توصیه میکنند از انجام بعضی از فعالیتهای خاص به طور کلی اجتناب شود.
به علت وارد شدن آسیب قابل توجه به سرخرگ و آسیبدیدگی شدید رباط ، تقریباً در تمامی مواردِ دررفتگی زانو بایستی جراحی بازسازی انجام شود. پس از درمان مناسب و جراحی، نتایج بهبود موفقیتآمیز میباشند. در بیشتر موارد زانو به حالت طبیعی خود بازمیگردد. در این حالت درد مزمن شایع میباشد. با استفاده از برنامه تمرینی توانبخشی مناسب، روند بهبود به بهترین وجه ممکن انجام میشود.
چگونه میتوان از دررفتگی زانو جلوگیری کرد؟
در جهت جا انداختن زانو، پزشک ساق پا را به وضعیت صحیح قرار میدهد. در این موارد، بیمار ممکن است از داروهای مسکن یا آرامبخشی با هوشیاری استفاده کند. در حالت آرامبخشی با هوشیاری، بیمار به حدی هوشیار است که توانایی تحمل درد را داشته باشد. جا انداختن زانو اولین اقدام مهم برای ترمیم آسیب وارده به اعصاب، عروق خونی، رباطها و سایر بافتهای زانو است. این فرآیند معمولاً توسط تخصصی مانند جراح ارتوپد انجام میشود.
