ستون فقرات که در اصطلاح عامیانه به آن استخوان کمر نیز گفته می‌شود، یک قسمت بسیار مهم از سیستم اسکلتی انسان را تشکیل می‌دهد. این ستون از ۲۴ مهره تشکیل شده است که به وسیله دیسک‌های بین مهره‌ای از یکدیگر جدا شده‌اند. ستون فقرات کمری (لومبار) که به آن پایین کمر گفته می‌شود، پایین‌ترین قسمت از ستون فقرات است و بلافاصله در زیر آن، مفصل ساکروایلیاک قرار دارد که نیروی وزن بدن بر روی آن وارد می‌شود. بیشترین و شایع‌ترین مشکلات کمر هنگامی به وجود می‌آید که فشاری بیشتر از حد قابل تحمل برای مهره‌های پایین کمر یا مفصل ساکروایلیاک بر روی آنها وارد شود. گاهی اوقات هم صدا دادن کمر می‌تواند نشانه‌ای از فشار زیاد و کشیدگی ناحیه پایین کمر باشد.
علت صدا دادن کمر
گاهی اوقات ممکن است از مفاصل بدن شما صداهای مختلفی مانند تق تق، خرت خرت، قرچ قرچ یا قیژ قیژ شنیده شود. مفاصلی که صدای تق تق می‌دهند شامل مفاصل انگشتان، زانو، قوزک پا، کمر و گردن می‌باشد. این صداها می‌تواند علل متفاوتی شامل موارد زیر را داشته باشد:
خروج گازها
دانشمندان بیان می‌کنند که مایع سینوویال که در مفاصل کمر شما وجود دارد به عنوان یک عامل لغزنده‌ساز (لوبریکنت) در بین استخوان‌ها عمل می‌کند. مایع سینوویال در ترکیب خود حاوی گازهای اکسیژن، نیتروژن و دی‌اکسید کربن می‌باشد. وقتی که شما یک مفصل را می‌ترکانید یا اصطلاحاً قولنج آن را می‌شکنید، در واقع کپسول مفصلی را می‌کشید. در نتیجه گازهای موجود در آن به سرعت آزاد می‌شود و حباب‌هایی را تشکیل می‌دهد. حال برای آنکه دوباره همان مفصل را بشکنید باید کمی صبر کنید تا گازهای خارج شده از مایع سینوویال مجدداً به داخل آن برگردند.
حرکت مفاصل، تاندون‌ها و رباطهای کمر
هنگامی که یک مفصل حرکت می‌کند، موقعیت تاندون‌های آن تغییر می‌کند و اندکی از جایگاه همیشگی خود جابه‌جا می‌شود. وقتی که این تاندون به جای اول خود برمی‌گردد، ممکن است شما یک صدای قیژ قیژ از کمر خود بشنوید. علاوه بر آن ممکن است وقتی که شما مفاصل کمر خود را تکان می‌دهید، رباطهای کمر هم کشیده شوند. البته این حالت بیشتر در مفاصل زانو و قوزک پا اتفاق می‌افتد و می‌تواند یک صدای خرت خرت ایجاد کند.
سطوح زبر
آتروز مفاصل کمر می‌تواند باعث از بین رفتن غضروف‌های نرم موجود در این مفاصل و زبر شدن سطوح مفصل و در نتیجه ایجاد صداهایی در مفاصل کمر شود.
عوامل موثر در صدا دادن کمر
- دستکاری مفصل: متخصصین معتقدند که این صداها هنگامی شنیده می‌شود که گازهای موجود در مایع سینوویال در مفاصل و مهره‌های کمر به طور ناگهانی آزاد می‌شوند. این صداها به خودی خود معمولاً ضرری ندارند، اما در صورتی که با کمر درد همراه باشد، بیمار باید حتماً به پزشک مراجعه کند.
- تغییر در موقعیت تاندون در زمان حرکت دادن یک مفصل: این صدا هنگامی شنیده می‌شود که تاندون یک مفصل که کمی از جایگاه خود خارج شده است، به جای اصلی خود برگردد. این صدا می‌تواند به خاطر کشیده شدن رباط‌ها در هنگام حرکت دادن مفصل نیز باشد.
- کشیدگی و فشار بر مفاصل یا ساختارهای حمایت کننده از آنها از قبیل رباط‌ها، تاندون‌ها یا غضروف: این ساختارهای حمایتی به صورت متوالی هر یک وظیفه خود را انجام می‌دهند و در مجموع، بیشترین دامنه حرکتی ممکن را برای یک مفصل تأمین می‌کنند. برای مثال:
- غضروف: که یک نوع بافت همبند است که قسمت انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند و از اصطکاک و ساییدگی آنها جلوگیری می‌کند.
- رباط‌ها: بافت‌های همبندی هستند که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند. تاندون‌ها نیز استخوان را به ماهیچه‌ها متصل می‌کنند.
وجود مجموعه این ساختارهای حمایتی باعث پایداری یک مفصل می‌شود. بنابراین اگر هر یک از آنها به خاطر مصدومیت شدید یا فشار و کارکرد مداوم مفصل دچار آسیب‌دیدگی شود، صداهایی که از مفصل شنیده می‌شود نیز بیشتر خواهد شد.
- بعضی از بیماری‌ها و عوارض تخریب کننده مفصل نیز می‌توانند باعث جابه‌جا شدن قطعات استخوانی (مهره‌ها) و به هم خوردن ترتیب منظم آنها در ستون فقرات شوند. این حالت نیز می‌تواند موجب ایجاد صدای تق تق در ناحیه ستون فقرات کمری شود. مهم‌ترین بیماری‌های تخریبی ستون فقرات عبارت است از:
- آرتروز ستون فقرات: یک عارضه پزشکی است که در اثر تخریب بافت‌های غضروفی در مفاصل به وجود می‌آید. ساییده شدن غضروف‌های مفاصل ستون فقرات می‌تواند باعث ایجاد صدای تق تق در کمر شود. زیرا با ساییده شدن این غضروف‌ها، استخوان مهره‌ها بر روی هم کشیده می‌شوند و صدا می‌دهند.
- دیسک کمر: یکی دیگر از ضایعات تخریبی کمر است که طی آن، دیسک‌های بین مهره‌ای که در فاصله بین قطعات استخوانی در ستون فقرات قرار گرفته‌اند، ضعیف شده یا از جای خود بیرون می‌زنند (فتق دیسک). در نتیجه، دیواره سخت خارجی دیسک پاره می‌شود و ماده ژلاتینی نرمی که توسط این دیواره سخت احاطه شده است به بیرون نشت می‌کند.
- ورم دیسک‌ها در قسمت پایین کمر: این عارضه حتی می‌تواند بر اعصاب نخاعی که در اطراف ستون فقرات قرار گرفته‌اند نیز فشار وارد کند و باعث ایجاد کمر درد شود. صداهای کمر می‌تواند به خاطر تغییر در میزان تراکم استخوان‌ها نیز باشد.
چه زمانی صدا دادن کمر خطرناک است؟
اگر زمانی که کمر شما صدا می‌دهد، احساس درد می‌کنید لازم است برای درمان این مشکل به پزشک مراجعه کنید. مطالعات انجام شده در این خصوص نشان داده است که صداهایی که در هنگام شکستن مفاصل انگشت‌ها و یا قولنج کمر شنیده می‌شود، هیچ ضرر جدی برای فرد ندارد. اما در تحقیقات دیگری هم ثابت شده است که شکستن مکرر قولنج می‌تواند به بافت‌های نرم کمر آسیب برساند. در مورد مفاصل انگشتان دست هم این کار می‌تواند باعث ضعیف شدن گیرایی انگشت‌ها و ورم دست‌ها شود.
