مچ و پنجه پا بخشی از پا هستند که ممکن است با مشکلات و ناهنجاری‌های مختلف روبه‌رو شوند و به دلیل نقش مهمی که در ظاهر پا و قدم زدن فرد ایفا می‌کنند، نیازمند تشخیص و درمان دقیق هستند. دو نوع شایع از این ناهنجاری‌ها شامل چرخش مچ پا به داخل و چرخش پنجه پا به داخل (پنجه کبوتری) می‌باشند که علت آنها متنوع است و نیازمند درمان متخصصانه و حرفه‌ای می‌باشد. درمان این مشکلات تحت نظر پزشک متخصص و با تجربه بسیار مؤثر است و می‌تواند به رفع ناهنجاری و پیشگیری از عوارض آتی مرتبط با آنها کمک کند.
چرخش مچ پا به داخل یا هایپرپرونیشن زمانی اتفاق می‌افتد که قوس پا در اثر راه رفتن و یا دویدن صاف می‌شود. این وضعیت اغلب به عنوان کف پای صاف توصیف می‌شود و هنگامی که پا ساختار قوسی شکل سالمی ندارد، چرخش مفرط به داخل استخوان مچ پا اتفاق می‌افتد و شما متوجه علائم فوق خواهید شد.
درمان به‌موقع و مناسب هر عارضه‌ای، نقش مهمی در میزان موفقیت آن درمان دارد. دکتر غفرانی، متخصص درد و آنستزیولوژی در کلینیک درد ماهان قادر است با استفاده از تجربه و مهارتی که در درمان انواع بیماری‌ها و ناهنجاری‌های اسکلتی عضلانی دارد، به شما برای رفع مشکلاتی چون چرخش پا به داخل کمک کند. برای رزرو وقت ملاقات با دکتر غفرانی می‌توانید با شماره تلفن 02188866619 - 02188866629 - 092188866632 تماس حاصل فرمایید.
انواع چرخش پا به داخل
برای چرخش پا به داخل دو عارضه وجود دارد که در ادامه هر کدام معرفی خواهند شد:
چرخش پنجه پا به داخل
متاتارسوس اداکتوس، که به عنوان متاتارسوس واروس یا چرخش پنجه پا به داخل یا پای پنجه کبوتری نیز شناخته می‌شود، یک نوع تغییر شکل رایج در پا است که از زمان تولد قابل مشاهده است. در این وضعیت، نیمی از جلوی پا یا پنجه به سمت داخل بچرخده است. چرخش پنجه پا به داخل همچنین می‌تواند به دو صورت “انعطاف‌پذیر” (می‌توان پا را تا حدی با دست صاف کرد) یا “غیرانعطاف‌پذیر” (پا را نمی‌توان با دست صاف کرد) در نظر گرفته شود.
علت چرخش پنجه پا به داخل یا انگشتان کبوتری ناشناخته است. این بیماری در حدود 1 تا 2 در 1000 تولد زنده اتفاق می‌افتد و بیشتر در فرزندان اول خانواده رایج است. نوزادان متولد شده با پای پنجه کبوتری زمانی که رشد می‌کنند، به‌ندرت به درمان نیاز دارند. هرچند ممکن است خطر ابتلا به تکامل ناکافی مفصل ران یا دیسپلازی مفصل ران افزایش یابد، وضعیت مفصل ران، که در آن قسمت بالای استخوان ران در داخل و خارج از حفره خود جابجا می‌شود، زیرا حفره برای حفظ مفصل به‌صورت سالم بسیار کم‌عمق است.
اگر فرزند شما دارای مشکل چرخش پنجه پا به داخل باشد، ممکن است متوجه شوید که پای او شکل منحنی دارد. قسمت جلویی پا (پنجه) به سمت داخل اشاره داشته و ممکن است کمی به سمت پایین چرخش داشته باشد. بخش داخلی پا فرورفته به نظر می‌رسد، در حالی که قسمت خارجی پا بیشتر گرد است. با این حال، بر خلاف پاچنبری، افتادگی پا وجود ندارد.
چرخش مچ پا به داخل
طبیعی است که پای شما به داخل گردش داشته باشد، که این حالت هنگامی رخ می‌دهد که پا به سمت داخل حرکت می‌کند تا ضربه را در زمانی که شما در حال دویدن یا راه رفتن هستید، جذب کند. این یک اتفاق طبیعی و خوب است، و اگر به طریق درستی اتفاق بیفتد، بدن شما همان‌گونه که انتظار می‌رود کار می‌کند. چرخش مچ پا به داخل زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان مچ پا به سمت داخل می‌چرخد و بقیه پا به سمت خارج چرخش دارد، و وزن بسیار زیاد بدن در هنگام راه رفتن یا دویدن به داخل پا اعمال می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که کف پای یک فرد با اعمال وزن به پا صاف می‌شود.
ممکن است علل احتمالی زیادی برای اوورپرونیشن (overpronation) یا چرخش مچ پا به داخل وجود داشته باشد. این شرایط ممکن است در هنگام تولد آغاز شود. با این حال، چندین توضیح رایج برای این وضعیت وجود دارد. در ابتدا، سائیدگیکه می‌تواند ناشی از پیری و یا کشش مداوم باشد، باعث تضعیف عضلات می‌شود، به این ترتیب سبب می‌شود پا به شدت به سمت داخل حرکت کند. همچنین، ایستادن یا راه رفتن با کفش پاشنه بلند برای مدت زمان طولانی، باعث ایجاد فشار و کشش روی پا می‌شود که می‌تواند بافت را تضعیف کند. در نهایت، کفش‌ها عامل بسیار رایجی در ایجاد چرخش مچ پا به داخل هستند. کفش‌هایی که حمایت کافی را برای قوس کف پا فراهم نمی‌کنند، معمولاً منجر به چرخش مچ پا به داخل می‌شوند.
ممکن است شما ندانید که چگونه می‌توانید بگویید آیا شما مشکل چرخش مچ پا به داخل دارید یا خیر. اگر متوجه هر یک از علائم زیر در پای خود شدید، ممکن است نشانه‌ای از این باشد که شما دچار چرخش مچ پا به داخل هستید:
- نیام کف‌پایی یا فاشیای پلانتا (Plantar Fasciitis)
- خار پاشنه (Heel Spur)
- متاتارسالژی یا درد زیر پنجه پا (Metatarsalgi)
- تاندونیت پشت درشت نی (Post-tib Tendonitis)
- بیرون زدگی شست پا (Bunions)
این علائم می‌تواند به علت فشارهایی باشد که چرخش مچ پا به داخل بر روی استخوان پا، تاندون‌ها و رباط‌ها ایجاد می‌کند. علاوه بر این، ممکن است شما درد را از طریق سایر قسمت‌های بدن خود شامل پا، زانو، مفصل ران و کمر درد تجربه کنید. این همیشه واضح نیست، اما مشکلات اسکلتی عضلانی در بدن شما اغلب در ساختار پا ریشه دارد. هنگامی که شما به طور مداوم فشار را روی پاهای خود قرار می‌دهید و مشکل چرخش مچ پا به داخل دارید، ممکن است به نواحی دیگری از بدن، فراتر از پاهای خود، آسیب برسانید.
تشخیص چرخش پا به داخل
پزشک برای تشخیص پنجه و مچ پا به داخل به صورت زیر عمل می‌کند:
تشخیص پنجه خمیده به داخل
تشخیص چرخش پنجه پا به داخل توسط یک پزشک اغلب از طریق معاینه فیزیکی انجام می‌شود. در طول این معاینه، پزشک ابتدا تاریخچه کامل تولدکودک را جمع‌آوری می‌کند و از وجود مشکل پنجه خمیده به داخل در اعضای خانواده سوال می‌کند.
روش‌های تشخیصی معمولاً برای ارزیابی چرخش پنجه پا به داخل نیاز به استفاده از روش‌های پیچیده ندارند. اگرچه در برخی موارد، از اشعه ایکس برای تشخیص چرخش پنجه پا به داخل استفاده می‌شود. این آزمایش تشخیصی از طریق استفاده از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی بر روی فیلم، تصاویری از بافت‌ها، استخوان‌ها و اندام‌های داخلی را تولید می‌کند. این روش ممکن است در مواردی که چرخش پنجه پا به داخل به صورت غیرانعطاف‌پذیر استفاده شود.
یک نوزاد مبتلا به چرخش پنجه پا به داخل دارای قوس زیادی در پا است و انگشت شست پا فاصله زیادی از انگشت دوم پا داشته و به سمت داخل منحرف شده‌است. پای پنجه کبوتری یا پنجه خمیده به داخل انعطاف‌پذیر زمانی تشخیص داده می‌شود که بتوان پاشنه و پنجه پا را با یک فشار ملایم در پنجه در حالتی‌که پاشنه ثابت نگه داشته شده‌است، با یکدیگر هم‌تراز کرد. این راهکار به عنوان شناخته می‌شود.
اگر هم‌محور شدن پاشنه و پنجه دشوارتر باشد، این عارضه به عنوان پای غیرمنعطف یا پای سفت در نظر گرفته می‌شود.
تشخیص چرخش مچ پا به داخل
بسیاری از افرادی کههستند بدون دیدن پزشک می‌دانند که دارای کف پای صاف هستند. اگر فردی فکر می‌کند که ممکن است مبتلا به چرخش مچ پا به داخل باشد، می‌تواند ابتدا با استفاده از یکی از سه روش زیر، خود را ارزیابی کند:
- او ابتدا باید درحالی‌که ایستاده‌است به پاهای خود نگاه کند. اگر بین پا و کف زمین در جایی‌که باید قوس پا باشد، فضای مشخصی وجود ندارد، احتمالاً فرد مبتلا به چرخش مچ پا به داخل است.
- اگر فردی دونده باشد، می‌تواند وضعیت کفش‌های دوی خود را بررسی کند. اگر بیشتر سایش در قسمت داخلی کفش‌های دو باشد، احتمالاً او فردی است که دارای چرخش مچ پا به داخل است.
- او همچنین می‌تواند رد پای خود را پس از طی چند قدمی با پاهای برهنه و خیس بررسی کند. فردی با قوس طبیعی، پاشنه خود را به انگشت شست پا با حدود نیمی از عرض پا متصل می‌بیند. یک فرد مبتلا به چرخش مچ پا به داخل، پاشنه خود را متصل به تمام عرض پایش خواهد دید.
در صورتی که فردی این سه روش را امتحان کند و همچنان اطمینان ندارد که آیا مبتلا به چرخش مچ پا به داخل است یا خیر، می‌تواند به یک فروشگاه تخصصی دو، یک پزشک متخصص پا یا یک جراح ارتوپد مراجعه کند. در بعضی از فروشگاه‌های تخصصی دو، کارکنان آموزش دیده‌اند تا بتوانند چرخش مچ پا به داخل را بررسی کنند.
درمان چرخش پنجه پای کودکان به داخل (انگشتان کبوتری)
درمان ویژه برای چرخش پنجه پا به داخل توسط پزشک فرزند شما بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن، وضعیت سلامتی و تاریخچه پزشکی کودک شما
- میزان شرایط
- تحمل فرزندتان در برابر داروها، روش‌ها یا درمان‌های خاص
- انتظارات در مورد وضعیت
- نظر یا اولویت شما
هدف درمان این است که موقعیت پنجه و پاشنه صاف شود. گزینه‌های درمان برای نوزادان متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مطالعات نشان داده‌اند که متاتارسوس اداکتوس در بیشتر کودکان مبتلا به این بیماری به صورت خودبخود (بدون درمان) رفع می‌شود.
پزشک یا پرستار کودک شما ممکن است شما را در چگونگی انجام تمرینات غیر فعال بر روی پاهای کودک شما در زمان تعویض پوشک راهنمایی کند. ممکن است تغییری در موقعیت‌های خواب نیز توصیه شود. پیشنهادات ممکن است شامل موقعیت خواب به پهلو باشد.
در موارد نادری که پا به برنامه کششی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است گچ گرفتن اعمال شود. قالب‌های گچی برای کمک به کشیده‌شدن بافت نرم پنجه استفاده می‌شوند. این قالب‌های گچی هر 1 تا 2 هفته توسط متخصص ارتوپدی اطفال تغییر می‌کنند. اگر پا به این روش پاسخ دهد، ممکن است کفش‌های قالبی صاف برای کمک به نگه داشتن پنجه در جای خود تجویز شود. کفش‌های قالبی صاف بدون منحنی در قسمت پایینی کفش ساخته می‌شوند.
برای آن دسته از نوزادانی که دارای چرخش بسیار شدید یا سخت پنجه پا هستند، ممکن است برای آزادسازی مفاصل پنجه به جراحی نیاز باشد. پس از عمل جراحی، قالب‌های گچی برای حفظ جایگاه پنجه در راستای پاشنه به کار گرفته می‌شوند.
درمان چرخش مچ پا به داخل
گزینه‌های درمانی مختلفی برای چرخش مچ پا به داخل وجود دارد. گزینه‌های درمانی اصلی عبارتند از:
افرادی که با چرخش مچ پا به داخل روبرو هستند، باید در انتخاب کفش خود به موارد ویژه‌تری توجه کنند، به ویژه زمانی که قصد دارند کفشی برای فعالیت‌هایی که شامل حرکات مکرر پا مانند دویدن یا پیاده‌روی است را انتخاب کنند. هر فردی که با چرخش مچ پا به داخل مبتلا است، باید به دنبال یافتن کفش‌هایی با پشتیبانی و ثبات بیشتر باشد. این کفش‌ها باید به گونه‌ای طراحی شده باشند که توانایی کاهش تأثیر هر گام را به حداقل برسانند.
در انتخاب کفش‌ها، باید به عوامل زیر توجه کنید:
1. پشتیبانی: کفش‌هایی با ساختاری قوی و پشتیبانی مناسب در ناحیه مچ پا و طول کفش که به پا ثبات و استحکام بیشتری بدهند، ترجیح داده شوند.
2. پایه مهاربندی: کفش‌هایی با پایه مهاربندی یا کفی محکم و مقاوم که به پا امکان حرکت مناسب را بدهند، مورد استفاده قرار گیرند.
3. فضای کافی درون کفش: فضای کافی درون کفش برای جا دادن کف پا و استفاده از زیره‌های مناسب که به پا اجازه حرکت آزاد و طبیعی را بدهند.
گاهی اوقات، فردی که دارای چرخش مچ پا به داخل است، برای تمرینات تقویتی به یک درمانگر فیزیکی ارجاع داده خواهد شد. این تمرینات می‌توانند به حمایت از قوس پای آنها و عضلاتی که از قوس پا حفاظت می‌کنند، کمک کنند. یک درمانگر فیزیکی ممکن است به یک فرد دارای مچ پای خمیده به داخل و صدمات مربوط به آن توصیه کند که تمرینات زیر را به فعالیت‌های روزانه خود اضافه کند:
- خم‌کردن زانوها در وضعیت ابتداییبا چرخش از ناحية مفصل ران، به نحوی که زاويه پاها به سمت بیرون بوده و پاشنه‌ها به هم چسبيده باشند، زانوها را در حالی که پاشنه‌ها روی زمین هستند خم کنید.
- چرخش: درحالی‌که با پاهای باز شده به اندازه عرض مفصل ران ایستاده‌اید، وزن خود را به سمت خارج از پا قرار دهید و سپس به حالت عادی بازگردید.
- کشش نشسته ماهیچه ساق پا: عضلات ماهیچه ران پا می‌توانند فشار بیش از حد بر تاندون‌های آشیل وارد کرده و کف پای صاف را بدتر کنند. عضلات ساق پا را با نشستن با پاهای باز در حالی که ساق پای شما در مقابل شما دراز شده‌است و مچ پا خم شده‌است، بکشید. سپس از کمر به سمت جلو خم شده و به انگشتان خود برسید.
ارتزها وسایل کمکی خاصی هستند که به کفش‌ها می‌چسبند تا به حفاظت بیشتر از قوس پا کمک کرده و اثر شیوه راه رفتن فرد را کاهش دهند. ارتاسازی‌های عمومی‌تری بدون تجویز قابل دسترسی هستند و ممکن است حفاظت کافی برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از چرخش مچ پا به داخل فراهم کنند. با این حال، در برخی موارد ممکن است فردی که دارای مچ پای خمیده به داخل است، نیازمند ارتاسازی سفارشی باشد که یک پزشک پا می‌تواند براساس تجزیه و تحلیل سبک پیاده‌روی فرد سفارش می‌دهد.
