اسکولیوز یکی از اختلالات ستون فقرات است که باعث کج شدن ستون فقرات به یک طرف خواهد شد. فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی موثر برای تسکین درد، بهبود توانایی حرکتی ستون فقرات و پیشگیری از انحنای یک طرفه ستون فقرات می‌باشد. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات بدن و محافظت از ستون فقرات کمک کند و همچنین اطلاعات لازم در خصوص مراقبت از ستون فقرات را در اختیار شما قرار دهد.

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز به انحنای ستون فقرات گفته می‌‌شود و عوامل متعددی در بروز این اختلال نقش دارند که همه افراد در سنین مختلف ممکن است با چنین مشکلی مواجه شوند. این اختلال می‌تواند در ۲ تا ۳ درصد از افراد جامعه رخ دهد. اسکولیوز انواع مختلفی دارد که سه نوع آن به شرح زیر می‌باشد:

• اسکولیوزایدیوپاتیک به انحنای یک طرفه ستون فقرات گفته می‌‌شود که بدون هیچ دلیل مشخصی به وجود می‌آید.
• اسکولیوزعصبی عضلانی یکی از اختلالات عصبی یا عضلانی است که باعث انحنای ستون فقرات به یک طرف خواهد شد.
• اسکولیوز مادرزادی به وضعیتی گفته می‌‌شود که جنین با این مشکل متولد می‌شود.

 علائم و نشانه‌های اسکولیوز چیست؟ 

گاهی اوقات اسکولیوز در دوران کودکی و نوجوانی به وجود می‌‌آید ولی احتمال بروز آن در دوران بزرگسالی نیز وجود دارد و علائم حاصل از آن به صورت خفیف تا شدید به وجود می‌‌آیند. اسکولیوز باعث محدود شدن توانایی عملکردی بیمار و انجام دادن برخی کارهای خاص از قبیل نفس کشیدن، نشستن، خم شدن یا راه رفتن شود. برخی از علائم اسکولیوز به شرح زیر می‌باشند:

• درد قسمت میانی یا پایین کمر
• احساس غیر عادی در ناحیه دست و پا
• اختلال و ناراحتی در صاف نگه داشتن بالا تنه
• اختلال در تنفس یا تنگی تنفس

 در صورتی که شما دچار هر یک از این علائم هستید باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید تا به ارزیابی شرایط شما بپردازد و مشکل شما را تشخیص دهد.

 اسکولیوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟ 

تشخیص اسکولیوز کار ساده‌ ای است و در اکثر موارد پزشک می‌تواند با نگاه کردن به کمر وجود این اختلال را تشخیص دهد. پزشک از شما می‌خواهد که از ناحیه کمر به سمت جلو خم شوید تا بتواند وجود اسکولیوز را تایید کند زیرا اسکولیوز باعث انحنای ستون فقرات به یک طرف خواهد شد. هنگامی که شما به سمت جلو خم می‌‌شوید دنده‌های یک طرف از بدن بیشتر جلب توجه می‌کنند. به این ترتیب می‌‌توان گفت که برجسته بودن دنده‌ها مشخص ترین علامت اسکولیوز است. در صورتی که پزشک به وجود اسکولیوز مشکوک شده باشد درخواست انجام عکسبرداری توسط اشعه ایکس را خواهد داد تا بتواند وضعیت استخوانهای ستون فقرات را بررسی کند و اندازه انحنای ایجاد شده را مشخص نماید. ستون فقرات برخی از افراد به شکل S دیده می‌‌شود و از ناحیه پایین کمر به یک سمت منحرف شده است حال آنکه ستون ‌فقرات قسمت میانی کمر به جهت مخالف منحرف شده است. ستون فقرات برخی دیگر از افراد به شکل C دیده می‌‌شود و ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه و پایین کمر به یک جهت منحرف شده است. از آنجایی که ستون فقرات دارای انحنای یک طرفه است مهره‌ها نیز دچار مقداری چرخش شده اند. تعداد زیادی از بیماران مبتلا به اسکولیوز در ناحیه ستون فقرات قفسه سینه هیچ مشکلی ندارند. پزشک می‌تواند از عکسبرداری توسط اشعه ایکس به منظور مشخص کردن نوع انحنای ستون فقرات و زاویه ایجاد شده استفاده کند. در صورتی که زاویه ستون فقرات حدود ۱۰ درجه باشد بیمار دچار اسکولیوز خفیف و در صورتی که بیش از ۶۰ درجه باشد اسکولیوز شدید دارد.

 درمان اسکولیوز 

روش‌های درمانی متعددی برای بهبود اسکولیوز وجود دارد و معمولاً در مواردی که بیمار دچار اسکولیوز خفیف است پزشک انجام حرکات ورزشی و پایش بیمار را توصیه می‌کند. در مواردی که انحنای ستون فقرات بیش از ۲۰ درجه باشد ممکن است استفاده از بریس را توصیه نماید. فیزیوتراپی و درمان دستی نیز اغلب توصیه می‌شوند. افراد مبتلا به اسکولیوز شدید به منظور پایدار کردن ستون فقرات در انجام عمل جراحی نیاز خواهند داشت. تعداد زیادی از افرادی که دچار اسکولیوز خفیف یا متوسط هستند می‌توانند به منظور کنترل شرایط خود از مزایای حاصل از فیزیوتراپی بهره‌ مند شوند.

چگونه متخصص فیزیوتراپی وضعیت اسکولیوز را بررسی و درمان می‌‌کند

در صورتی که پزشک شما را به متخصص فیزیوتراپی ارجا داده است در جلسه اول او به انجام معاینات اولیه خواهد پرداخت و از شما در خصوص علائم و نشانه‌هایی که دارید سوال می‌پرسد، از شما می‌‌خواهد سطح درد خود را مشخص نمایید، روش‌هایی که تا کنون به منظور درمان خود به کار برده اید را توضیح دهید و به طور کلی اطلاعات کاملی در ارتباط با سابقه پزشکی خود و داروهایی که مصرف می‌کنید را در اختیار او بگذارید. متخصص فیزیوتراپی درخواست انجام عکسبرداری توسط اشعه ایکس را می‌دهد تا وضعیت استخوانهای ستون فقرات را ارزیابی کند. اگر شما قبلاً از ستون فقرات خود عکس گرفته اید یا از بریس استفاده کرده اید بهتر است آن را همراه خود داشته باشید. متخصص فیزیوتراپی پس از مراحل اولیه به انجام اقدامات بعدی خواهد پرداخت که عبارتند از انجام معاینات جسمانی، بررسی دامنه حرکات ستون فقرات و حرکات دست و پا، سطح قدرت و تعادل بدن، عملکرد ریه و توانایی عملکردی بدن. پزشک از شما می‌خواهد که کمی راه بروید تا بتوانند اطلاعات لازم در ارتباط با شرایط جسمی شما را به دست بیاورد به این ترتیب پوشیدن لباس راحت ضرورت خواهد یافت. از اینکه متخصص فیزیوتراپی اطلاعات لازم در خصوص مشکل شما را به دست آورد به طراحی برنامه درمان خواهد پرداخت. اهداف کلی از درمان اسکولیوز به شرح زیر می‌باشد:

• کنترل درد
• بهبود وضعیت ستون فقرات
• بهبود قدرت بدن
• بهبود حالت بدن
• افزایش دامنه حرکات ستون فقرات و دست و پا
• بهبود تنفس و عملکرد ریه زیرا انحنای غیرعادی ستون فقرات و عملکرد دیافراگم تاثیر می‌گذارد و برای نفس کشیدن شما را دچار مشکل خواهد کرد.

فیزیوتراپی برای درمان اسکولیوز در مراحل اولیه درمان شروع می‌شود و پزشک حرکات خاصی را به شما یاد می‌دهد که باید در منزل انجام دهید. این حرکات ورزشی به بهبود مشکل شما کمک خواهد کرد. در برخی موارد متخصص فیزیوتراپی استفاده از بریس و مدالیته‌های درمانی دیگری را پیشنهاد می‌کند.

 استفاده از بریس

اگر انحنای ستون فقرات شما بیشتر از ۲۰ درجه است پزشک استفاده از بریس را به منظور پیشگیری از بدتر شدن انحنای ستون فقرات توصیه می‌‌کند تا از نیاز به عمل جراحی پیشگیری گردد. برخی از انواع مختلف بریس به شرح زیر می‌باشند:

• بریس بوستون با هدف نگه داشتن ستون فقرات در بهترین حالت ممکن و پیشگیری از افزایش انحنای آن توصیه می‌شود.
• بریس SpineCore امکان انجام برخی حرکات را فراهم می‌کند اما نمی‌تواند از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری نماید.
• بریس جینسینگ بریسی است که سازندگان آن ادعا می‌کنند باعث اصلاح انحنای ستون فقرات و کاهش زاویه آن خواهد شد. در تحقیقی که ۲۵ بیمار در آن حضور داشتند مشخص شد که دو نفر از آنها شاهد افزایش انحنای ستون فقرات خود بودند، در ۱۲ نفر به نوعی ستون فقرات افزایش پیدا نکرده بود و ۱۱ نفر شاهد کاهش انحنای ستون فقرات خود بودند.

تعداد زیادی از پزشکان به بیماران خود توصیه می‌کنند که به مدت ۲۰ ساعت در روز از بریس مخصوص استفاده نمایند یعنی باید با بریس خود بخوابند و در طول روز نیز از آن استفاده نمایند. آنها می‌‌توانند در هنگام دوش گرفتن یا انجام دادن برخی فعالیت‌های خاص بریس خود را خارج نمایند. اگر شما دچار اسکولیوز هستید همچنان می‌توانید به انجام فعالیت‌های ورزشی بپردازید و اکثر پزشکان به بیماران خود توصیه می‌کنند تا حد امکان فعالیت جسمانی داشته باشند. اگر شما در دوران نوجوانی قرار دارید و هنوز رشد سیستم اسکلتی شما کامل نشده است باید تا  تکمیل فرایند رشد از بریس استفاده نمایید. پزشک پس از عکسبرداری توسط اشعه ایکس می‌تواند مدت زمان لازم استفاده از بریس را برای شما توضیح دهد.

 فیزیوتراپی به تسکین درد کمک می‌‌کند 

اگر شما به علت اسکولیوز دچار کمردرد هستید متخصص فیزیوتراپی روش‌های درمانی متعددی را به منظور تسکین درد توصیه می‌کند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند.

• استفاده از کمپرس گرم و به طور کلی گرما درمانی باعث افزایش گردش خون در ناحیه مورد نظر و شل شدن عضلات خواهد شد.
• استفاده از کمپرس یخ به کاهش درد و التهاب کمک خواهد کرد.
• تحریک الکتریکی از قبیل تحریک عضله و عصب از طریق پوست به طرز قابل توجهی باعث کاهش درد می‌شود.
• می‌‌توان از التراسوند تراپی به عنوان یک روش درمانی موثر و به منظور ارسال گرما به بافت‌های عمیق بدن و افزایش گردش خون استفاده کرد.
• استفاده از چسب کینزیو و باعث کشش خفیف عضلاتی می‌شود که دچار اسپاسم و درد هستند تا به این ترتیب درد کاهش پیدا کند.
• می‌توان از ماساژ درمانی به منظور کاهش درد و اسپاسم عضلات کمر استفاده کرد.

نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که همه این روش‌های درمانی ماهیت منفعل دارند و هنگامی که متخصص فیزیوتراپی در حال ارائه این خدمات است نمی‌تواند هیچ کار خاصی انجام دهید. همچنین اثر گذاری برخی از این روش‌های درمانی در کاهش درد حاصل از اسکولیوز ثابت نشده است اما متخصص فیزیوتراپی انجام دادن آنها را به منظور در تسکین درد توصیه می‌کند. مهمترین نکته ای که باید در ارتباط با درمان اسکولیوز به خاطر داشته باشید و انجام دادن حرکات ورزشی خاص و مراقبت از خود می‌باشد، به عبارتی شما باید کنترل شرایط را به دست بگیرید و بتوانید به بهبود مشکل خود کمک نمایید.

 حرکات ورزشی به منظور درمان اسکولیوز 

ورزش کردن‌ باید به یک بخش جدا نشدنی در برنامه درمان افراد مبتلا به اسکولیوز تبدیل شود. هدف از انجام حرکات ورزشی برای بهبود اسکولیوز این است که عملکرد تنفسی شما بهبود پیدا کند، با شرایط جسمانی خود آشنا شوید، به تقویت عضلات محافظ ستون فقرات خود بپردازید، و از درد مفاصل ناشی از اختلالات عضلانی کاسته شود. ورزش کردن ضرورتاً باعث کاهش اسکولیوز یا برطرف شدن آن نخواهد شد اما می‌‌تواند به بهبود شرایط جسمانی شما و جلوگیری از بدتر شدن انرژی ستون فقرات کمک کند. به طور کلی هدف از درمان اسکولیوز و جلوگیری از بدتر شدن بیماری و کاهش یا رفع نیاز به عمل جراحی خواهد بود. برخی از تمرینات ورزشی که بدین منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند:

 چرخش لگن در حالت خوابیده 

برای انجام این ورزش باید به صورت زیر عمل کنید:

• به پشت دراز بکشید و هر دو زانوهای خود را خم کنید به نحوی که کف پای شما روی زمین قرار بگیرد.
• به آرامی شروع چرخش لگن خود به سمت عقب نمایید تا کمر شما به صورت صاف روی زمین قرار بگیرد.
• حدود ۳ ثانیه در این حالت بمانید سپس به آهستگی به نقطه شروع برگردید.
• سعی کنید این تمرین ورزشی را ۱۲ بار تکرار کنید.

 کشش گربه و گاو 

برای انجام این ورزش باید به صورت زیر عمل کنید:

• کف دست و زانوهای خود را طبق تصویر روی زمین قرار دهید.
• نفس خود را بیرون بدهید و به آرامی قسمت پایین کمرتان را به سمت بالا بکشید.
• سپس نفس عمیق بکشید و اجازه بدهید قسمت پایین کمر به سمت پایین هدایت شود. این حرکت را به صورت ریتمیک تکرار کنید.
• سعی کنید این حرکت را ۱۲ مرتبه انجام دهید.

 اصلاح انحنای غیر عادی ستون فقرات 

برای انجام این ورزش باید به صورت زیر عمل کنید:

• جلوی آینه بایستید و یک دست خود را روی لگن و دست دیگرتان را روی شانه مخالف قرار دهید.
• لگن خود را به یک طرف فشار دهید تا انحنای غیر عادی یک طرفه ستون فقرات پایین کمر اصلاح شود و سپس شانه خود را به جهت مخالف بکشید. این امر باعث اصلاح ستون فقرات قفسه سینه خواهد شد.
• کاملا صاف بایستید و از طریق دهان نفس عمیق بکشید به نحوی که بتوانید صدای نفس کشیدن خود را بشنوید.
• سپس به طور کامل نفس خود را بیرون بدهید و مجدداً نفس عمیق بکشید و این حرکت را ۱۲ مرتبه تکرار نمایید.
• در هنگام نفس کشیدن سعی کنید به اصلاح انحنای ستون فقرات خود طبق حرکات فوق بپردازید.

حرکات ورزشی مخصوص اسکولیوز باید با توجه به شرایط خاص شما انتخاب شود به همین دلیل باید به یک متخصص فیزیوتراپی باتجربه مراجعه کنید تا شما را راهنمایی نماید. بدون مشورت با پزشک متخصص فیزیوتراپی از انجام دادن هرگونه حرکت ورزشی برای درمان اسکولیوز خودداری کنید. یکی از تمرینات ورزشی خاص پر طرفدار برای درمان اسکولیوز روش اسکروز می‌باشد که در سال ۱۹۲۷ توسط کاترینا اسکروز ابداع شد و شامل حرکات ورزشی خاص و روش‌های مخصوص تنفس به منظور بهبود مشکلات ساختاری می‌باشد.

 برنامه فیزیوتراپی چقدر طول می‌کشد؟

اکثر افراد مبتلا به اسکولیوز معمولاً به ۴ تا ۶ هفته فیزیوتراپی نیاز دارند که شامل یک یا دو جلسه درمان در طول هفته می‌باشد. این افراد باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنند تا وضعیت پیشرفت آنها را به کمک حرکات ورزشی ارزیابی نماید. متخصص فیزیوتراپی با توجه به شرایط خاص هر بیمار یک برنامه ورزشی خاص را طراحی می‌کند تا شرایط او بهبود یابد.