پوسته پاشنه یا پلانتار فاسیایی یک توده استخوانی است که در سمت داخلی کف پا شکل می‌گیرد. احساس حرارتی که از پاشنه به بیرون انتشار می‌یابد، از علائم خار پاشنه شناخته می‌شود که شامل درد شدید در ناحیه پاشنه و درد تیز و فروکننده در هنگام ایستادن است. خار پاشنه ممکن است دارای نوک تیز، شکل قلابی یا چهارضلعی و در جهت افقی باشد. این توده خار پاشنه از زیر پاشنه تا قوس کف پا، که به آن پلانتار فاسیا معروف است، امتداد می‌یابد.

چه عواملی باعث ایجاد خار پاشنه می‌شود؟

خار پاشنه به دلیل کشیدگی مزمن و طولانی مدت رباط‌ها و عضلات، باعث تخریب بافت‌های نرم پاشنه می‌شود. علاوه بر این، پاره شدن غشاء پوشش دهنده استخوان پاشنه نیز یکی از علل ایجاد خار پاشنه است. همچنین، با پیشروی سن، پاشنه آسیب‌پذیرتر می‌شود و لایه‌های چربی زیر پاشنه به تدریج کاهش می‌یابند و توان جذب ضربه را از دست می‌دهند. رسوبات کلسیم نیز به تدریج در زیر پاشنه جمع می‌شوند. این رسوبات باعث بروز برآمدگی استخوانی، که به آن خار استخوانی معروف است، می‌شوند.

نشانه‌های خار پاشنه چیست؟

علائم خار پاشنه عبارت است از:

•  بیمار صبح‌ها هنگام ایستادن درد تیزی را حس می‌کند که مانند فرو رفتن چاقو در پاشنه است.
•  احساس دردی سنگین در پاشنه در باقی ساعات روز
•  التهاب و ورم جلوی پاشنه
•  حرارتی که از پاشنه رو به بیرون منتشر می‌شود.
•  برآمدگی استخوانی کوچک و واضح زیر پاشنه
•  حساسیت به لمس در زیر پاشنه که راه رفتن روی پای برهنه را دشوار می‌کند.

چنانچه بیماری دچار این علائم باشد، پزشک برای تعیین مشکل، دستور رادیوگرافی از کف پا را می‌دهد. مشاهده برآمدگی در عکس رادیوگرافی تنها روش قطعی تشخیص خار پاشنه است. البته تمام افراد دچار خار پاشنه تمام علائم فوق را تجربه نمی‌کنند، حتی برخی افراد هیچ گونه علائمی ندارند و صرفاً زمانی متوجه خار پاشنه می‌شوند که برجستگی در عکس دیده شود.

چه فاکتورهایی شانس ابتلا به خار پاشنه را افزایش می‌دهد؟

عامل‌های زیر احتمال ایجاد خار پاشنه پا را افزایش می‌دهد:

•  فعالیت‌های ورزشی: دویدن و پریدن احتمال ساییدگی پاشنه و درد کف پا را افزایش می‌دهد.
•  فعالیت روی سطوح سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن مکرر روی سطوح سخت احتمال تحلیل رفتن بافت پاشنه را افزایش می‌دهد.
•  آسیب دیدن پاشنه: کبودی پاشنه و پارگی غشاء پوشش دهنده آن منجر به ایجاد خار پاشنه پا می‌شود.
•  بالا رفتن سن: خار پاشنه یکی از مشکلات شایع افراد سالمند است.
•  جنسیت: درصد شیوع خار پاشنه در میان بانوان بالاتر است.
•  اضافه وزن: پژوهشگران دریافته‌اند که اضافه وزن یکی از علل چاقی است.
•  کفش نامناسب: پوشیدن مداوم کفشی که اندازه پا نباشد یا مانند دمپایی به خوبی از پا حمایت نکند، باعث ایجاد خار پاشنه می‌شود.

عارضه‌های زیر نیز بر شکل‌گیری خار پاشنه اثر می‌گذارد:

•  آرتریت واکنشی (بیماری رایتر)
•  آنکیلوزان اسپوندیلیت
•  هیپراستوزیس استخوانی ایدیوپاتیک منتشر
•  التهاب پلانتار فاشیا

خار پاشنه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص خار پاشنه عمدتاً از طریق تصویربرداری رادیوگرافی و سایر آزمایش‌های مرتبط صورت می‌گیرد که برای بررسی بیماری‌های پا استفاده می‌شوند. بیمار به‌طور معمول قادر به تشخیص خود خار پاشنه نیست، زیرا علائم آن شباهت زیادی به علائم سایر مشکلات پاشنه و کف پا دارد. بنابراین، برای تشخیص صحیح، مراجعه به پزشک ضروری است تا پزشک بتواند برای تشخیص خار پاشنه، تصویربرداری مناسب را تنظیم کند.

روش‌های درمان خار پاشنه پا کدامند؟

در ادامه روش‌های متداول درمان خار پاشنه را توضیح می‌دهیم.

استراحت

 استراحت کردن و فشار نیاوردن به پا درد و ورم را در ناحیه آسیب دیده کاهش می‌دهد.

گذاشتن یخ

سرمادرمانی التهاب بافت پاشنه را برطرف می‌کند. برای این کار می‌توانید کیسه یخی را در پارچه بپیچید و روی پاشنه بگذارید. کمپرس یخ درد و ورم را کمتر می‌کند.

کفش راحت

پوشیدن کفش‌های مناسب نقش مهمی در پیشگیری از ایجاد خار پاشنه دارد. علاوه بر این پوشیدن کفش‌های راحت و استاندارد با کاهش درد و فشار به درمان خار پاشنه پا نیز کمک می‌کند.

بریس

ارتوزها و کفی‌های گوناگونی برای اصلاح خار پاشنه و دیگر ناهنجاری‌های کف پا طراحی شده است. بعضی از این بریس‌ها باید موقع راه رفتن و بعضی موقع خوابیدن بسته شود، درهر حال هدف از استفاده از تمام این بریس‌ها هدایت یا محدود کردن حرکت کف پا و تحریک رشد مثبت است.

از چه داروهایی برای درمان خار پاشنه می توان استفاده کرد؟

داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC)، از جمله آسپرین، ایبوپروفن (مانند Advil و Motrin) و سدیم ناپروکسن یا ناپروکسن (مانند Aleve)، می‌توانند در کاهش درد و عدم راحتی پاشنه مؤثر باشند. این داروها باعث کاهش التهاب بافت و پیشگیری از آسیب دیدگی بیشتر می‌شوند. با این حال، در صورت وجود مشکلات کلیوی یا سابقه خونریزی و زخم معده، توصیه نمی‌شود که از داروهای ضد التهاب استفاده کنید.

تزریق کورتیزون

تزریق کورتیزون درد و ورم پاشنه را کمتر می‌کند. اگر مصرف داروهای ضدالتهاب بدون نسخه تاثیرگذار نباشد، کورتیزون که داروی قوی‌تری است، امتحان می‌شود.

ماساژ

ماساژ نیز یکی از روش‌های درمان خار پاشنه پا است. متخصص عضلات ساق پا را ماساژ می‌دهد تا گرفتگی عضله برطرف و عضله شل شود، به علاوه ماساژ دادن گردش خون را بهتر می‌کند. شل شدن عضلات ساق پا فشار و کشیدگی رباط زیر کف پا را کمتر می‌کند و به درمان خار پاشنه کمک می‌کند.

آیا با لیزر می‌توان خار پاشنه پا را درمان کرد؟

درمان با لیزر پرتوان روشی موثر برای رفع خار پاشنه است که درد و التهاب را برطرف می‌کند. اما باید به خاطر بسپارید که اگر به خوبی از پاشنه مراقبت نکنید، خار پاشنه، حتی پس از درمان، دوباره ایجاد می‌شود، بنابراین سعی کنید که سلامت پا را با ایجاد تغییرات مثبت ارتقاء دهید.

امواج مغناطیسی چه کمکی به درمان خار پاشنه می‌کند؟

از پالس‌های مغناطیسی با فرکانس پایین برای برطرف کردن علائم خفیف خار پاشنها استفاده می‌شود. مگنتیک تراپی روند بهبود خار پاشنه را پس از جراحی یا شاک ویوتراپی تسریع می‌کند و مکمل موثری برای این درمان‌های جایگزین محسوب می‌شود.

آیا شاک ویو به درمان خار پاشنه کمک می‌کند؟

به جای پالس مغناطیسی یا لیزر می‌توان از امواج صوتی برای درمان خار پاشنه پا استفاده کرد. شاک ویوتراپی فقط بر رسوبات کلسیمی استخوان مورد نظر اثر می‌گذارد و کمترین صدمه‌ای به بافت‌های اطراف نمی‌زند، بنابراین شاک ویوتراپی انتخابی مناسب برای بسیاری از بیماران است. پزشک معالج مناسب بودن درمان خار پاشنه پا با شاک ویوتراپی را در جلسه مشاوره بررسی می‌کند.

طب سوزنی چه تاثیری بر درمان خار پاشنه دارد؟

طب سوزنی به عنوان یک روش درمانی جایگزین برای خار پاشنه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، متخصص سوزن‌ها را در نقاطی فرو می‌کند که مریدین‌های موجود در امتداد کف پا و پا، به ویژه در ناحیه عضلات ساق پا، را تحریک می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که طب سوزنی باعث آزادسازی مسکن‌های طبیعی بدن می‌شود. بررسی تغییرات فعالیت مغز در طول جلسات طب سوزنی نشان داده است که فعالیت نواحی مغز مرتبط با حس درد به واسطه این روش کاهش می‌یابد، در حالی که فعالیت نواحیی که در تنظیم واکنش به درد نقش دارند، افزایش می‌یابد.ہ

جراحی

در موارد نادر لازم است که جراحی برای خارج کردن خار پاشنه پا انجام شود. البته درمان‌های غیرجراحی معمولاً موثرند و جراحی ضرورت نمی‌یابد.