خار پاشنه یا استئوفیت زائده‌ای استخوانی است که در سمت داخلی کف پا ایجاد می‌شود. احساس حرارتی که از پاشنه رو به بیرون منتشر می‌شود، درد سنگین پاشنه و درد تیز و تیر کشنده پاشنه هنگام ایستادن از علائم خار پاشنه به شمار می‌رود. خار پاشنه ممکن است نوک تیز، قلاب مانند یا چهارگوش و افقی باشد. زائده خار پاشنه از زیر پاشنه تا قوس کف پا (بخش میانی پا)، موسوم به پلانتار فاشیا کشیده می‌شود.

چه عواملی باعث ایجاد خار پاشنه می‌شود؟

خار پاشنه زمانی ایجاد می‌شود که کشیدگی مزمن و بلندمدت رباط‌ها و عضلات باعث تحلیل رفتن بافت‌های نرم پاشنه شود. پاره شدن غشاء پوشش دهنده استخوان پاشنه نیز یکی از علل ایجاد خار پاشنه است. به علاوه پاشنه به موازات بالا رفتن سن آسیب‌پذیر می‌شود، لایه‌های چربی پاشنه به مرور ساییده می‌شود و اثر ضربه‌گیری خود را از دست می‌دهد. رسوبات کلسیم به تدریج زیر پاشنه جمع می‌شود. این رسوبات برآمدگی استخوانی، موسوم به خار استخوانی را تشکیل می‌دهند.

نشانه‌های خار پاشنه چیست؟

علائم خار پاشنه عبارت است از:

•  بیمار صبح‌ها هنگام ایستادن درد تیزی را حس می‌کند که مانند فرو رفتن چاقو در پاشنه است.
•  احساس دردی سنگین در پاشنه در باقی ساعات روز
•  التهاب و ورم جلوی پاشنه
•  حرارتی که از پاشنه رو به بیرون منتشر می‌شود.
•  برآمدگی استخوانی کوچک و واضح زیر پاشنه
•  حساسیت به لمس در زیر پاشنه که راه رفتن روی پای برهنه را دشوار می‌کند.

چنانچه بیماری دچار این علائم باشد، پزشک برای تعیین مشکل، دستور رادیوگرافی از کف پا را می‌دهد. مشاهده برآمدگی در عکس رادیوگرافی تنها روش قطعی تشخیص خار پاشنه است. البته تمام افراد دچار خار پاشنه تمام علائم فوق را تجربه نمی‌کنند، حتی برخی افراد هیچ گونه علائمی ندارند و صرفاً زمانی متوجه خار پاشنه می‌شوند که برجستگی در عکس دیده شود.

چه فاکتورهایی شانس ابتلا به خار پاشنه را افزایش می‌دهد؟

عامل‌های زیر احتمال ایجاد خار پاشنه پا را افزایش می‌دهد:

•  فعالیت‌های ورزشی: دویدن و پریدن احتمال ساییدگی پاشنه و درد کف پا را افزایش می‌دهد.
•  فعالیت روی سطوح سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن مکرر روی سطوح سخت احتمال تحلیل رفتن بافت پاشنه را افزایش می‌دهد.
•  آسیب دیدن پاشنه: کبودی پاشنه و پارگی غشاء پوشش دهنده آن منجر به ایجاد خار پاشنه پا می‌شود.
•  بالا رفتن سن: خار پاشنه یکی از مشکلات شایع افراد سالمند است.
•  جنسیت: درصد شیوع خار پاشنه در میان بانوان بالاتر است.
•  اضافه وزن: پژوهشگران دریافته‌اند که اضافه وزن یکی از علل چاقی است.
•  کفش نامناسب: پوشیدن مداوم کفشی که اندازه پا نباشد یا مانند دمپایی به خوبی از پا حمایت نکند، باعث ایجاد خار پاشنه می‌شود.

عارضه‌های زیر نیز بر شکل‌گیری خار پاشنه اثر می‌گذارد:

•  آرتریت واکنشی (بیماری رایتر)
•  آنکیلوزان اسپوندیلیت
•  هیپراستوزیس استخوانی ایدیوپاتیک منتشر
•  التهاب پلانتار فاشیا

خار پاشنه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

خار پاشنه غالباً فقط از راه عکس رادیوگرافی و آزمایش‌های دیگری تشخیص داده می‌شود که برای بررسی دیگر بیماری‌های پا انجام می‌شود. بعید است که خود بیمار بتواند خار پاشنه پا را تشخیص بدهد، چون علائم خار پاشنه مشابه علائم دیگر مشکلات پاشنه و کف پا است. بنابراین برای تشخیص صحیح باید به پزشک مراجعه کرد، تا پزشک برای تشخیص خار پاشنه، دستور عکسبرداری بدهد.

روش‌های درمان خار پاشنه پا کدامند؟

در ادامه روش‌های متداول درمان خار پاشنه را توضیح می‌دهیم.

استراحت

 استراحت کردن و فشار نیاوردن به پا درد و ورم را در ناحیه آسیب دیده کاهش می‌دهد.

گذاشتن یخ

سرمادرمانی التهاب بافت پاشنه را برطرف می‌کند. برای این کار می‌توانید کیسه یخی را در پارچه بپیچید و روی پاشنه بگذارید. کمپرس یخ درد و ورم را کمتر می‌کند.

کفش راحت

پوشیدن کفش‌های مناسب نقش مهمی در پیشگیری از ایجاد خار پاشنه دارد. علاوه بر این پوشیدن کفش‌های راحت و استاندارد با کاهش درد و فشار به درمان خار پاشنه پا نیز کمک می‌کند.

بریس

ارتوزها و کفی‌های گوناگونی برای اصلاح خار پاشنه و دیگر ناهنجاری‌های کف پا طراحی شده است. بعضی از این بریس‌ها باید موقع راه رفتن و بعضی موقع خوابیدن بسته شود، درهر حال هدف از استفاده از تمام این بریس‌ها هدایت یا محدود کردن حرکت کف پا و تحریک رشد مثبت است.

از چه داروهایی برای درمان خار پاشنه می توان استفاده کرد؟

داروهای ضدالتهاب بدون نسخه (OTC)، مانند آسپرین، ایبوپروفن (ادویل و مورتین) و سدیم ناپروکسین یا ناپروکسین (الیو) درد و ناراحتی پاشنه را تسکین می‌دهد. این داروها التهاب بافت را کمتر و از آسیب‌دیدگی بیشتر جلوگیری می‌کنند. البته مصرف داروهای ضدالتهابی در صورت وجود مشکلات کلیوی یا سابقه خونریزی و زخم معده توصیه نمی‌شود.

تزریق کورتیزون

تزریق کورتیزون درد و ورم پاشنه را کمتر می‌کند. اگر مصرف داروهای ضدالتهاب بدون نسخه تاثیرگذار نباشد، کورتیزون که داروی قوی‌تری است، امتحان می‌شود.

ماساژ

ماساژ نیز یکی از روش‌های درمان خار پاشنه پا است. متخصص عضلات ساق پا را ماساژ می‌دهد تا گرفتگی عضله برطرف و عضله شل شود، به علاوه ماساژ دادن گردش خون را بهتر می‌کند. شل شدن عضلات ساق پا فشار و کشیدگی رباط زیر کف پا را کمتر می‌کند و به درمان خار پاشنه کمک می‌کند.

آیا با لیزر می‌توان خار پاشنه پا را درمان کرد؟

درمان با لیزر پرتوان روشی موثر برای رفع خار پاشنه است که درد و التهاب را برطرف می‌کند. اما باید به خاطر بسپارید که اگر به خوبی از پاشنه مراقبت نکنید، خار پاشنه، حتی پس از درمان، دوباره ایجاد می‌شود، بنابراین سعی کنید که سلامت پا را با ایجاد تغییرات مثبت ارتقاء دهید.

امواج مغناطیسی چه کمکی به درمان خار پاشنه می‌کند؟

از پالس‌های مغناطیسی با فرکانس پایین برای برطرف کردن علائم خفیف خار پاشنها استفاده می‌شود. مگنتیک تراپی روند بهبود خار پاشنه را پس از جراحی یا شاک ویوتراپی تسریع می‌کند و مکمل موثری برای این درمان‌های جایگزین محسوب می‌شود.

آیا شاک ویو به درمان خار پاشنه کمک می‌کند؟

به جای پالس مغناطیسی یا لیزر می‌توان از امواج صوتی برای درمان خار پاشنه پا استفاده کرد. شاک ویوتراپی فقط بر رسوبات کلسیمی استخوان مورد نظر اثر می‌گذارد و کمترین صدمه‌ای به بافت‌های اطراف نمی‌زند، بنابراین شاک ویوتراپی انتخابی مناسب برای بسیاری از بیماران است. پزشک معالج مناسب بودن درمان خار پاشنه پا با شاک ویوتراپی را در جلسه مشاوره بررسی می‌کند.

طب سوزنی چه تاثیری بر درمان خار پاشنه دارد؟

طب سوزنی یکی از درمان‌های جایگزین خار پاشنه است. متخصص سوزن‌ها را در نقاطی فرو می‌کند که مریدین‌های واقع در امتداد کف پا و پا، به ویژه در ناحیه عضلات ساق پا، را تحریک می‌کند. پژوهشگران دریافته‌اند که درمان طب سوزنی باعث می‌شود تا بدن مسکن‌های طبیعی خود را آزاد کند. بررسی تغییرات فعالیت مغز حین طب سوزنی نشان می‌دهد که فعالیت ناحیه‌های مغز مرتبط با حس درد در اثر طب سوزنی کاهش می‌یابد، بالعکس فعالیت ناحیه‌هایی که واکنش به درد را تنظیم می‌کند، افزایش می‌یابد.

جراحی

در موارد نادر لازم است که جراحی برای خارج کردن خار پاشنه پا انجام شود. البته درمان‌های غیرجراحی معمولاً موثرند و جراحی ضرورت نمی‌یابد.