فیبرومیالژیا یک اختلال مزمن است که به شدت با درد همراه است و اغلب با خستگی، افسردگی، اختلالات خواب، مشکلات شناختی و مشکلات گوارشی و ادراری همراه است. هنوز هم ما درباره این اختلال بسیار کم اطلاعات داریم و نمی‌دانیم به چه دلیل مغز سیگنال‌های درد را به طور غیرطبیعی بیشتر از حد معمول پردازش می‌کند و باعث افزایش درد در عضلات و بافت‌های نرم می‌شود.
با توجه به عدم وجود هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص فیبرومیالژیا، تشخیص این بیماری اغلب براساس حذف سایر علل ممکن صورت می‌گیرد. روش‌های درمان ممکن است شامل استفاده از داروهای مسکن عادی، داروهای ضد افسردگی، فیزیوتراپی، مراقبت خود و داروهای خاصی که به طور خاص برای درمان فیبرومیالژیا استفاده می‌شوند، باشد.
علل ایجاد فیبرومیالژیا
دلیل ابتلا به فیبرومالژیا شناخته شده نیست. اما به نظر می‌رسد ژن‌ها و نیز دلایلی چون بیماری، جراحت و یا یک دوره اضطراب و درد فیزیکی و روانی در ایجاد آن نقش داشته باشند. با این حال فیبرومالژیا ممکن است بدون هیچ علت مشخصی ایجاد شود. این بیماری در افرادی با شرایط زیر شایع‌تر است:
- لوپوس یا آرتریت روماتوئید
- هر گونه بیماری مثل ابتلا به یک ویروس یا بیماری یا عفونت‌هایی جدید
- درد حاصل از یک جراحت یا تروما
- اضطراب و افسردگی
- سابقه خانودادگی ابتلا به فیبرومالژیا
- ابتلا به دیگر سندرم‌های درد در گذشته
- اختلالات خلقی
- سوء مصرف مواد
علاج قطعی‌ای برای فیبرومالژیا وجود ندارد، اما بعضی روش‌های درمانی می‌تواند به کنترل علائم کمک کند.
علائم فیبرومالژیا
علامت فیبرومالژیا درد مداوم و گسترده‌ای است که می‌تواند در سراسر بدن مثل موج حرکت کرده و باعث بروز دردی ضربان‌دار، پخش شونده ، قوی و یا شدید و منقطع شود. حتی تغییرات خفیف در دما یا فشار (از جمله لمس) ممکن است باعث درد و ناراحتی فرد شود. در حالیکه در برخی افراد بیماری نشانه‌های نسبتا پایداری دارد، در بعضی دیگر علائم به صورت دوره‌ای خاموش شده و مجددا عود می‌کنند. علاوه بر درد، فیبرومالژیا با مجموعه‌ای تقریبا گیج کننده از علائم که چندین سیستم بدن را درگیر می‌کند همراه است. از جمله این علائم عبارتند از:
- خستگی، معمولا خستگی مزمن، از جمله علائمی است که چهار نفر از هر پنج نفر مبتلا به فیبرومالژیا ان را دارند.
- مشکلات عضلانی و مفصلی مانند اسپاسم عضلانی، ضعف عضلانی و درد فک
- اختلالات شناختی مانند از دست دادن تمرکز و احساس گم‌گشتگی (حالتی که موجب فقدان آگاهی فرد نسبت به زمان و مکان و اشخاص شود ، موقعیت‌ناآگاهی.)
- اختلالات خواب مانند خواب بریده بریده ، حس سقوط حین خواب و بی‌خوابی
- اختلالات اعصاب حسی مثل سرگیجه، میگرن یا حساسیت نسبت به نور، صدا و یا بو
- اختلالات دستگاه گوارش مانند اسهال، یبوست، نفخ و یا گرفتگی و درد ( عضلات) شکم
- اختلالات ادراری شامل درد مثانه، درد در هنگام ادرار کردن یا بی‌اختیاری ادرار
- اختلالات روانی مانند افسردگی، نوسانات خلقی یا حملات عصبی
- اختلالات باروری مانند عادت ماهیانه دردناک، درد در ناحیه لگن یا یائسگی زودرس
تشخیص فیبرومالژیا
علاوه بر علائم فوق، علائمی چون ریزش موی موقتی، تپش قلب و لیپوم (تومور خوش‌خیم با منشأ بافت چربی متراکم) نیز ممکن است در فیبرومالژیا رخ دهد. برای تشخیص فیبرومالژیا، پزشک از بیمار درباره تاریخچه پزشکی او سوالاتی کرده و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک به کمک معاینه فیزیکی می‌تواند احتمال وجود دیگربیماری‌ها که موجب درد مزمن و خستگی می‌شوند را بررسی کند. هیچ آزمایش تشخیصی خاصی برای فیبرومالژیا وجود ندارد، اگر چه برخی از آزمایشات میتوانند به تشخیص سایر بیماری‌ها با علائم مشابه فیبرومالژیا کمک کنند. به عنوان مثال، کم کاری تیروئید باعث ایجاد علائم مشابه فیبرومالژیا می‌شود. به همین دلیل، ممکن است پزشک یک آزمایش خون ساده تجویز کند تا بررسی کند ایا شخص مشکل تیروئید دارد یا نه. تشخیص فیبرومالژیا عمدتا بر اساس اطلاعاتی است که از بیمار بر اساس دو شاخص زیر به دست می‌آید:
- شاخص امتیاز درد ( WPI): در WPI ( یا شاخص گستردگی درد) میزان دردی که بیمار در 19 ناحیه از بدن احساس می‌کند امتیاز دهی می‌شود. این 19 نقطه نواحی‌ای هستند که معمولا افراد مبتلا به فیبرومالژیا در ان‌ها درد دارند . برای هر یک از نقاط یک امتیاز ثبت می‌شود.
- شاخص میزان شدت علائم (SS) : که در آن بیمار به علائم زیر را از 0 تا 3 امتیاز می‌دهد:
- خستگی
- با خستگی از خواب بیدار شدن
- علائم شناختی
- علائم جسمانی مانند سردرد، ضعف، مشکلات روده، سرگیجه، بی حسی / احساس سوزش، ریزش مو
علائم حداقل برای سه ماه وجود دارند. هیچ مشکلی دیگری که بتواند درد و علائم را توجیه کند وجود ندارد.
درمان فیبرومالژیا
اگرچه هیچ درمان قطعی‌ای برای فیبرومالژیا وجود ندارد، اما راه رها شدن از درد، خستگی و سایر علائم آن معمولا ترکیبی از استفاده از دارو و درمان‌های طبیعی است. برخی از گزینه‌ها عبارتند از:
دارو درمانی
ممکن است لازم باشد شخص انواع مختلفی از داروها ، از جمله داروهای مسکن و داروهای ضد افسردگی را برای فیبرومالژیا مصرف کند که در زیر به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت:
داروهای مسکن
داروهای مسکن ساده‌ای مانند استامینوفن که در داروخانه‌ها موجود هستند، گاهی میتوانند به کاهش درد مرتبط با فیبرومالژیا کمک کنند. با این حال، این داروها برای همه مناسب نیستند، پس حتما دستورالعمل‌های مربوط به دارو را قبل از استفاده از آن‌ها بخوانید. اگر داروهای مسکن معمولی موثر نباشند، پزشک ممکن است داروی مسکن قویتری مانند کدئین یا ترامادول برایتان تجویز کند.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی میتوانند به کاهش درد در برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا کمک کنند. این داروها با افزایش سطح مواد شیمیایی خاصی که به عنوان پیام‌رسان‌های عصبی شناخته می‌شوند و پیام‌های عصبی را بین مغز و اعضای بدن منتقل می‌کنند، عمل می‌کنند. سطح پایین پیام‌رسان‌های عصبی ممکن است در بروز فیبرومیالژیا نقش داشته باشد. باور می‌شود که افزایش سطح پیام‌رسان‌های عصبی می‌تواند منجر به کاهش درد ناشی از این بیماری شود.
داروهای ضد افسردگی در انواع مختلفی وجود دارند. انتخاب نوع دارو بیشتر به شدت علائم بیمار و عوارض جانبی محتمل دارو بستگی دارد. هر فرد ممکن است به یک نوع دارو بهتر پاسخ دهد نسبت به دیگری، بنابراین نیاز به آزمایش و خطوط راهنمای درمانی توسط پزشک متخصص وجود دارد.
داروهایی که به خواب شما کمک می‌کنند
از آن جا که فیبرومالژیا می‌تواند الگوهای خواب را تغییر دهد، ممکن است لازم باشد برای کمک به بهبود خواب دارو مصرف شود. اگر خواب بیمار بهتر شود، ممکن است از شدت علائم دیگر کاسته شود. برخی از داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است کیفیت خواب را بهبود بخشند.
داروهای شل کننده عضلات
اگر فیبرومالژیا باعث گرفتگی یا اسپاسم عضلات (انقباض شدید عضلات) بشود ، پزشک ممکن است برای بیمار یک داروی شل کننده عضلات مانند دیازپام تجویز کند. این داروها ممکن است به بهبود خواب بیمار نیز کمک کنند زیرا میتوانند اثر آرام‌بخش (خواب آور) نیز داشته باشند.
طب سوزنی
طب سوزنی یک روش طب چینی مبتنی بر بازگرداندن تعادل طبیعی به نیروهای حیاتی است که با وارد کردن سوزن‌های بسیار نازک از سطح پوست به عمق‌های مختلفی از بدن انجام می‌شود. بر اساس نظریه‌های غربی طب سوزنی، سوزن‌ها باعث تغییر جریان خون و سطح پیام‌رسان‌های عصبی در مغز و نخاع می‌شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی به کاهش علائم فیبرومالژیا کمک می‌کند.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمانی است که هنوز هم اجرا می‌شود. در این روش به کمک دست تکنیک‌های مختلفی برای حرکت دادن عضلات بدن و بافت نرم استفاده می‌کنند. ماساژ می‌تواند ضربان قلب را کاهش داده، ماهیچه‌ها را شل کند، دامنه حرکتی مفاصل را افزایش داده و باعث افزایش تولید مسکن‌های طبیعی بدن شود. ماساژ اغلب به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند.
بیوفیدبک
مردم به کمک بیوفیدبک یاد می‌گیرند که عملکردهای فیزیولوژیکی خود را تغییر دهند، مانند کاهش دادن سرعت ضربان قلب یا ریلکس کردن انقباض ماهیچه‌ای. افرادی که عضلات فک خود را به هم فشار می‌دهند ممكن است دچار درد مفصل فکی- گیجگاهی (TMJ) شوند که این مساله در افراد مبتلا به فیبرومالژیا رایج است.
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی
خود مراقبتی برای مدیریت فیبرومالژیا بسیار ضروری است.
- کاهش استرس: برای جلوگیری یا محدود کردن فعالیت بیش از حد و اضطراب خود برنامه‌ریزی داشته باشید. هر روز زمانی را برای ارام‌سازی خود اختصاص دهید. این ممکن است به این معنا باشد که بدون احساس گناه نه بگویید. اما سعی کنید که روال عادی زندگی خود را به طور کامل تغییر ندهید. علائم در افرادی که از کار خود دست می‌کشند یا کلیه فعالیت‌های خود را رها می‌کنند، بدتر از افراد فعال هستند. روش‌های مدیریت استرس مانند تمرین‌های تنفس عمیق یا مدیتیشن را امتحان کنید.
- خواب کافی: از آن‌جا که خستگی یکی از ویژگی‌های اصلی فیبرومیالژیا است، داشتن خواب کافی ضروری است. علاوه بر اختصاص زمان کافی برای خواب، سعی کنید عادت‌های خواب خوب را تمرین کنید ، مثلا سعی کنید زود بخوابید و زودتر از خواب بیدار شوید و زمان خواب بین روز خود را محدود کنید.
- ورزش منظم: در ابتدا ممکن است ورزش درد شما را افزایش دهد. اما ورزش کردن تدریجی و به طور مرتب علائم را کاهش می‌دهد. ورزش‌های مناسب میتوانند شامل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و ایروبیک در آب باشد. می‌توانید از یک فیزیوتراپیست برای تهیه یک برنامه تمرین در خانه کمک بگیرید. تمرینات کششی، درست ایستادن و درست نشستن و …، و تمرینات آرام‌سازی نیز مفید هستند.
- سرعت مناسب خود را پیدا کرده و با ان پیش بروید: فعالیت خود را در یک سطح ثابت نگه دارید. اگر بعضی روزها که حالتان بهتر است بیش از حد از خود کار بکشید، ممکن است تعداد روزهایی که حالتان خوش نیست زیادتر شوند. اعتدال به معنای آن است که همان طور که نباید در روزهایی که حالتان خوب است بیش از حد کار کنید ، روزهایی که علائم بیماری زیادترند نیز نباید فعالیت‌هایتان را محدود یا کم کنید.
فیبرومالژیا و رژیم غذایی
در بعضی افراد، تغییر عادات غذایی ممکن است علائم فیبرومالژیا را کاهش دهد. یک رژیم غذایی متعادل و مغذی ساده، شروع خوبی به سمت بهبود سلامت عمومی است. چنین برنامه غذایی‌ای سرشار از خوراکی‌های سالم و کامل بوده، حاوی منابع غنی از ویتامین D مانند ماهی‌های آب سرد و یا شیر غنی شده و یا آب پرتقال است، همچنین حاوی غذاهایی که منیزیم بالایی دارند مانند لوبیا و سبزیجات برگی و مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان مثل میوه‌های پر رنگ و سبزیجات می‌باشد. به غیر از این، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که پرهیز از غذاهای حاوی اکسیتوتوکسین – مواد شیمیایی که موجب تحریک نورون‌ها در مغز می‌شوند- می‌تواند بهبود علائم را بیشتر کند. شایع‌ترین اکسیتوتوکسین‌ها مکمل‌های غذایی هستند که برای خوش طعم کردن و یا شیرین کردن مزه غذا استفاده می‌شوند.
- دو تا چهار درصد مردم به فیبرومالژیا مبتلا هستند. این بیماری در میان زنان شایع‌تر از مردان هستند.
- فیبرومالژیا یک بیماری خود ایمنی یا التهابی نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که سیستم عصبی را درگیر می‌کند.
- پزشکان فیبرومالژیا را بر اساس علائم بالینی مرتبط (آنچه که بیمار احساس می‌کند) تشخیص می‌دهند، و نه فقط بر اساس تعداد نقاط حساس بیمار در طول معاینه.
- هیچ آزمایشی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد، اما ممکن است پزشکان از بعضی آزمایش‌ها یا تصاویر اشعه ایکس کمک بگیرند تا احتمال وجود بیماری‌های دیگر با علائم مشابه را بررسی ی رد کنند.
- اگر چه درمان قطعی‌ای برای این بیماری وجود ندارد، اما داروها میتوانند علائم آن را در برخی بیماران کاهش دهند.
بیماران همچنین ممکن است با رفتارهای خود مراقبتی مناسب از قبیل ورزش و خواب کافی بهتر شوند.
سوالات رایج
آیا فیبرومالژیا به مرور زمان بهتر می‌شود؟
شاید فیبرومالژیا بیماری مزمنی باشد که اغلب تا اخر عمر با بیمار باقی می‌ماند، اما پیشرفت نمی‌کند، به این معنی که در طول زمان بدتر نخواهد شد. همچنین این بیماری باعث آسیب به مفاصل، عضلات یا اندام‌ها نمی‌شود.
تفاوت فیبرومالژیا و سندرم خستگی مزمن چیست؟
سندرم خستگی مزمن (CFS) و فیبرومالژیا از جهات مختلفی به هم شبیه هستند. ممکن است کسی هم به فیبرومالژیا و هم به سندرم خستگی مزمن مبتلا باشد. درد و خستگی از علائم هر دو این بیماری‌ها، CFS و فیبرومالژیا است. اما علامت اصلی فیبرومالژیا درد است، و علامت اصلی سندرم خستگی مزمن خستگی شدیدی است که با خواب و استراحت بهتر نمی‌شود.
فیبرومالژیا چه تاثیری بر بارداری دارد؟
بسیاری از زنان مبتلا به فیبرومالژیا مشکلی در هنگام بارداری ندارند و حتی بعضی از زنان گزارش داده‌اند که علائم آن‌ها در دوران بارداری بهبود یافته است. اما، برای برخی از زنان، فیبرومالژیا ممکن است مشکلاتی را در طول بارداری ایجاد کند. نشانه‌های این بیماری ممکن است به خصوص در چند ماه اول بارداری مجددا بروزپیدا کرده یا بدتر شوند. همچنین برخی از عوارض طبیعی دوران حاملگی مانند خستگی، استرس و نوسانات خلقی ناشی از تغییر هورمون‌ها نیز میتوانند در زنان مبتلا به فیبرومیالژیا بدتر باشند. در مورد هر گونه دارویی که برای درمان فیبرومالژیا مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید، زیرا ممکن است مشکلات دیگری برای سلامتی شما یا جنینتان ایجاد کند.
آیا با وجود فیبرومالژیا می‌توان کار کرد؟
بیشتر افراد مبتلا به فیبرومیالژیا معمولاً تلاش می‌کنند تا به کار خود ادامه دهند، اما در بعضی مواقع ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات در محیط کار خود داشته باشند. به عنوان مثال، کاهش ساعات کار، انتخاب کارهای سبک‌تر یا تطبیق شرایط کاری با وضعیت بیماری می‌تواند مفید باشد. در صورتی که با سختی‌های بسیاری در کار خود مواجه شده‌اید، مشاور درمانی می‌تواند به شما کمک کند تا شرایط شغلی را بهبود بخشید و راه‌حل‌های کارآمدتر و کمتر دردناک برای انجام وظایف شغلی خود پیدا کنید.
کدام قسمت‌های بدن در فیبرومالژیا درگیر می‌شوند؟
فیبرومالژیا بیماری‌ای است که موجب درد بافت نرم و عضلات در سراسر بدن می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند سبب حساسیت نسبت به لمس شود. مناطقی از بدن که معمولا در فیبرومالژیا درگیر می‌شوند عبارتند از:
