ناهنجاری پاهای پرانتزی، که به آن زانوی پرانتزی یا ژنوواروم نیز می‌گویند، یکی از بیماری‌های شایع در کودکان است.

هنگامی که یک کودک مبتلا به این ناهنجاری روی پاهای خود ایستادگی می‌کند، معمولاً بین پاها و زانوهایش فاصله‌ای مشخص وجود دارد. این مشکل ممکن است ناشی از انحنای یک یا هر دو پا به سمت بیرون باشد.

راه‌رفتن معمولاً این ناهنجاری را تشدید می‌کند. در بسیاری از موارد، پاهای پرانتزی با رشد کودک به‌طور طبیعی صاف می‌شوند. اما اگر این مشکل تا سن ۳ سالگی بهبود نیابد، ممکن است ناشی از علل دیگری مانند بیماری بلانت (اختلال رشد) یا ریکتوز (نرمی استخوان) باشد.

علاوه بر کودکان، بیماری زانوی پرانتزی معمولاً در بزرگسالان نیز دیده می‌شود. در بسیاری از موارد، این ناهنجاری به دلیل چاقی و اضافه وزن است که در کودکان ایجاد می‌شود.

علل زانوی پرانتزی چیست؟

عارضه‌ی پای پرانتزی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که عبارت اند از:

ژنوواروم فیزیولوژیک

در بیشتر کودکان کمتر از 2 سال، خم شدن پاها یک تغییر طبیعی در ظاهر پاها است. پزشکان به این قوس پاها، بیماری ژنوواروم می‌گویند. در کودکان مبتلا به ژنوواروم فیزیولوژیک، قوس پاها تقریبا در 18 ماهگی بهبود یافته و با رشد کودک بهتر می‌شود. در در سن 3 تا 4 سالگی، خمیدگی زانوها اصلاح شده و پاها ظاهر طبیعی می‌یابند.

بیماری بلانت

بیماری بلانت عارضه‌ای است که ممکن است در کودکان نوپا یا حتی بزرگسالان رخ دهد. این بیماری ناشی از اختلال صفحات  رشد در قسمت فوقانی استخوان ساق پا (تیبیا) می‌باشد. صفحات رشد در انتهای استخوان‌های بلند کودک قرار دارند. این صفحات درحقیقت به تعیین طول و شکل استخوان بالغ در آینده کمک می‌کنند.

در کودکان کمتر از 2 سال، تشخیص بیماری بلانت از بیماری ژنوواروم فیزیولوژیک غیر ممکن است. با این وجود، در سن 3 سالگی قوس و پرانتزی پاها تشدید یافته و مشکل از طریق اشعه ایکس مشاهده خواهد شد.

ریکتز

ریکتز یا بیماری نرمی استخوان، یک بیماری استخوانی در کودکان است که موجب قوس پاها و سایر اختلالات استخوانی می‌شود. کودکان مبتلا به ریکتز اغلب کلسیم، فسفر یا ویتامین D را که نقش مهمی در رشد سالم استخوان‌ها دارند را به اندازه کافی دریافت نمی‌کنند. نرمی استخوان ناشی از تغذیه در کشورهای درحال توسعه غیرمعمول می‌باشد چراکه بسیاری از غذاها در این کشورها ازجمله محصولات لبنی با ویتامین Dغنی شده‌اند.

بیماری ریکتز می‌تواند ناشی از یک اختلال ژنتیکی باشد که مانع جذب صحیح ویتامین D می‌شود. این نوع بیماری نرمی استخوان ممکن است موروثی باشد.

سایر علائم

سایر عواملی که ممکن است باعث ایجاد ژنوواروم شود عبارت اند از:

کالرباکس شود

بیماری استئوکندروم

در این بیماری، تومور خوش خیم استخوانی معمولا نزدیک صفحات رشد استخوان‌های بلند یافت می‌شود. توده با رشد اسکلت رشد می‌کند. افزایش فشار و توده در بخش جانبی زانوها منجربه پای پرانتزی می‌شود.

استخوان سازی ناقص

بیماری استئوژنز ایمپرفکتا یا به‌عبارتی استخوان سازی ناقص به مقدار یا کیفیت غیرعادی کلاژن اشاره دارد که منجربه شکستن راحت استخوان‌ها و کوتاهی قد می‌شود.

زانوی پرانتزی ناشی از آسیب‌های مکرر در قسمت داخلی تیبیا است که موجب محدود شدن رشد می‌شود.

پاتولوژی قوس دوطرفه تیبیا

قوس دو طرفه تیبیا ناشی از عدم جوش خوردن استخوان‌های تیبیا و فیبولا می‌باشد. در چنین شرایطی، بدن در طول سال اول زندگی بیشتر درمعرض خطر شکستگی می‌باشد.

علائم زانوی پرانتزی یا ژنو واروم

زانوی پرانتزی معمولا هنگام راه رفتن و یا ایستادن مشخص می‌شود. شایع‌ترین علائم پای پرانتزی، الگوی راه رفتن نادرست می‌باشد. کودکان نوپا و مبتلا به چنین ناهنجاری دارای هماهنگی طبیعی هستند و معمولا بدون تاخیر راه‌رفتن را یاد می‌گیرند. میزان قوس پاها می‌تواند قابل توجه و برای پدر و مادر و اعضای خانواده کاملا هشداردهنده باشد.

خمیدگی پاها به سمت داخل در کودکان نوپا بسیار رایج بوده و معمولا همراه با پرانتزی پاها رخ می‌دهد. پای پرانتزی معمولا بدون درد هستند. اما با این وجود این عارضه در بزرگسالی می‌تواند منجربه ناراحتی و مشکل در لگن، زانوها و مچ پاها شوند. علت این امر

فشار غیرطبیعی است که پاهای پرانتزی روی این مفاصل وارد می‌کنند.

علاوه‌بر این، والدین در چنین شرایطی اغلب نگران افتادن‌های مکرر کودک خود هستند خصوصا اگر پاهای فرزند آن‌ها به داخل خمیده شده باشد.

معاینه پزشک

پزشک ارزیابی را با معاینه فیزیکی کامل کودک شروع می‌کند. اگر کودک کمتر از 2 سال داشته باشد، در سلامت عمومی به سر ببرد و قوس متقارن ( خمیدگی یک اندازه در هر دو پاها) در پاهای او وجود داشته باشد به احتمال زیاد و طبق توصیه پزشک به هیچ نوع درمانی نیاز نخواهد بود. اما اگر پرانتزی یک پا شدیدتر از پای دیگر باشد ممکن است جهت اصلاح زانوی پرانتزی به اشعه ایکس نیاز باشد.

اشعه ایکس پاهای کودک در حالت ایستاده، می‌تواند بیماری بلانت یا ریکتز را نشان دهد. اگر در معاینه اول پزشک، کودک بالاتر از 2 سال و نیم باشد و خمیدگی متقارن در پاهای او مشاهده شود پزشک به احتمال زیاد اشعه ایکس را توصیه خواهد کرد. در این سن، احتمال ابتلای کودک به بیماری بلانت یا نرمی‌استخوان بیشتر می‌باشد. اگر در اشعه ایکس علائم بیماری ریکتز مشاهده شود، پزشک برای تایید وجود چنین اختلالی در بدن کودک، آزمایش خون را توصیه خواهد کرد.

چرا لازم است بیماری ژنوواروم زانو را درمان کنید؟

حتی اگر بیماری پرانتزی زانوها عملکردی باشد و به توانایی تحرک آسیبی نرساند، برای کاهش درد و پیشگیری از مشکلات آتی اصلاح چنین ناهنجاری الزامی است. عضلات به صورت جفت کار می‌کنند. در بیماری ژنوواروم زانوها، قدرت عضلات یکسان نیست، این شرایط طبیعتا می‌تواند به مفاصل لگن، زانوها و مچ پاها آسیب رسانده و موجب درد شود.

پرانتی پاها فشار بیشتری را به داخل زانوها وارد می‌کند و با مرور زمان خطر ابتلا به آرتروز را افزایش خواهد داد. اگر فردی اضافه وزن داشته باشد و زانوهایش پرانتزی باشد، این شرایط باعث می‌شوند فشار بیشتری به مفاصل پاها وارد شده و موجب تشدید درد در پاها می‌شود. در نهایت، غضروف مفاصل، به‌ویژه مفاصل زانوها، شروع به تخریب کرده و موجب ساییدگی استخوان‌ها روی یکدیگر می‌شوند.

ناهنجاری پای پرانتزی می‌تواند وضعیت کلی بدن را تغییر داده و موجب کمردرد شود. این بیماری در نهایت از لحاظ زیبایی، ظاهر فرد را تحت تاثیر داده و مایه خجالت او میشود.

زانوی پرانتزی چگونه درمان میشود؟

در حال حاضر، گزینه‌های درمانی محدودی برای رفع ناهنجاری زانوی پرانتزی وجود دارد. با این حال، قبل از شروع درمان، مهم است که یک نکته را به طور دقیق درک کنیم.

تمامی این درمان‌ها به صورت طبیعی و بدون مصرف دارو انجام می‌شوند، بنابراین بیمار باید به آن‌ها اعتماد کند و صبور باشد تا به نتایج مطلوب برسد. مهمترین نکته این است که این درمان‌ها جادو نمی‌کنند و نمی‌توانند مشکل پرانتزی پاها را در چند روز برطرف کنند.

با وجود تمام تلاش‌های صورت گرفته، تاکنون هیچ روشی پیدا نشده است که بتواند ناهنجاری زانوی پرانتزی را در چند روز درمان کند. این مسئله نشان می‌دهد که درمان این بیماری نیازمند صبر و پیگیری طولانی‌مدت است.

درمان‌های غیرتهاجمی مرثر در درمان ژنوواروم در کودکان و بزرگسالان عبارت اند از:

بریس برای درمان ژنوواروم

اگر فرزند  شما به بیماری پای پرانتزی مبتلا است با روش‌هایی نظیر گچ گرفتن پاها، پوشیدن کفش و بریس‌های مخصوص می‌توان این ناهنجاری را برطرف نمود چراکه استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند و می‌توانند تغییر شکل دهند. تا زمانی‌که استخوان‌های کودک محکم نشده باید این روش‌ها را انجام داد. یک متخصص سلامت نقش عمده‌ای در درمان پرانتزی پاها با بریس‌ها خواهد داشت.

درمان پای پرانتزی با فیزیوتراپی: ماساژ درمانی

اگر کودکان شما به عارضه پای پرانتزی مبتلا هستند انجام روشی که در این قسمت معرفی می‌کنیم به رفع مشکل کمک خواهد کرد. به خاطر داشته باشید که ماساژدرمانی تنها منحصربه بزرگسالان نیست بنابراین مزایای این روش درمانی را فقط برای خودتان درنظر نگیرید و جهت درمان کودک خود  از متخصص فیزیوتراپی کمک بگیرید.

روش کاملا ساده است، فقط باید به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کرد. پزشک فیزیوتراپی با تخصص خود،  کودک شما را با دقت درمان خواهد کرد. اگر بخواهید خودتان درمان را انجام دهید باید حتما روش انجام صحیح حرکات فیزیوتراپی را آموزش ببنید.

کودک را  بخوابانید، زانوهای او را خم کرده و به جلو وعقب تا قفسه‌سینه حرکت دهید. با ورزش مناسب  می‌توانید تا حدودی مشکل کودک را برطرف کنید. در صورت امکان حرکات را چندین بار در طول روز تکرار کنید. با مرور زمان شاهد بهبود وضعیت پرانتزی زانوهای کودک خواهید شد و فرزند شما قادر خواهد بود روی پاهای صاف خود بایستد.

ورزش برای پای پرانتزی

اصلاح بیماری ژنوواروم مستلزم تلاش  و مشارکت است. از آن‌جایی که انجام صحیح ورزش در بهبود ناهنجاری زانوی پرانتزی حائز اهمیت هستند، در چنین شرایطی بهتر است به یک متخصص فیزیوتراپی و یا مربی خصوصی که در این حوزه تخصص و تجربه دارد مراجعه کرد.

متخصص فیزیوتراپی می‌تواند عضله ضعیف یا خیلی خشک را تشخیص داده و یک برنامه ورزشی مختص نیاز بیمار را ارائه دهد. حرکات ورزشی فیزیوتراپی ممکن است در کودکان موثرتر از بزرگسالان باشند علت این امر، عدم تعادل وضعیت بدن در بزرگسالی است. ناهنجاری طولانی‌مدت پای پرانتزی رشد استخوان‌ها را تحت تاثیر قرار داده و درنتیجه استخوان‌ها با درمان تغییر نخواهند کرد.

حرکت اصلاحی پای پرانتزی در بزرگسالان و کودکان

منوط به اجرای صحیح، پیلاتس، یوگا و ورزش‌های مخصوص تقویت عضلات، به عنوان روش‌های شایع واقعیت بخش در درمان ناهنجاری پاهای پرانتزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به معرفی تعدادی از ورزش‌های متمرکز بر پای پرانتزی می‌پردازیم. لازم به ذکر است که تمامی حرکات باید به آرامی و با دقت صورت بگیرند.

1. حرکت شماره یک:

• یک پا را بلند کنید و زانو را خم کنید.
•  سپس با دست خود پا را به سمت قفسه سینه بکشید.

2. حرکت شماره دو:

• در حالت خوابیده، پشت خود را به طول کشیده و هر دو زانو را خم کنید.
• یک وزنه را بین پاها قرار دهید. در ابتدا، می‌توانید از وزنه‌ای به وزن نیم کیلوگرم (10 پوند) استفاده کنید و سپس با تقویت عضلات، وزنه را افزایش دهید و تعداد تکرارها را افزایش دهید.
• با فشار دادن پاها به یکدیگر، وزنه را در محل خود ثابت نگه دارید.
• زانوها را تا زمانی که پاشنه پاها با باسن برخورد کند، خم کنید.
• سپس پاها را به حالت اولیه باز کنید.

3. ورزش یوگا:

• ورزش یوگا باعث افزایش انعطاف‌پذیری و تعادل کل بدن می‌شود.
• حالت‌های مختلف یوگا مانند خم شدن به جلو، حالت جنگجو و حالت گاو می‌توانند برای اصلاح ناهنجاری پای پرانتزی مفید باشند.
• ممکن است نیاز به استفاده از نوار یوگا برای تثبیت پاها به یکدیگر وجود داشته باشد.

4. پیلاتس:

• پیلاتس برای تقویت عضلات، به ویژه عضلاتی که باعث تحت تأثیر قرار دادن لگن و کمر می‌شوند، مفید است.
• حرکت دست بالرینا و رول آپ می‌توانند مفید باشند.
• می‌توانید در حالت خوابیده، پشت خود را به طول کشیده و هر دو پا را بلند کنید و با سرعت به سمت بالا و پایین حرکت دهید.
• سپس نیم تنه فوقانی را از زمین بلند کرده و عضلات شکمی را تقویت کنید.

5. حرکات اساین‌جا به پایان می‌رسد. می‌توانید با حرکات اسکات و لانژ نیز عضلات فلکسور ران‌ها را تقویت کنید. همچنین، برای حفظ تعادل بدن، می‌توانید از یک صندلی یا کانتر به عنوان پشتیبانی استفاده کنید.

مهمترین نکته در انجام این حرکات، اجرای صحیح و دقیق آن‌ها است. درصورتی‌که تمرین‌ها را به درستی و با دقت انجام دهید، می‌توانید از این روش‌ها بهره‌ای ببرید و در بهبود ناهنجاری پای پرانتزی خود پیشرفت کنید. توصیه می‌شود قبل از شروع هر برنامه ورزشی، با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید تا برنامه مناسبی برای شما تعیین شود.

مصرف ویتامین D

مطالعات حاکی از آن است که کمبود ویتامین D می‌تواند موجب پرانتزی شدن زانوها شود. بنابراین برای درمان چنین عارضه‌ای بیمار باید غذاهای حاوی ویتامین D و یا مکمل ویتامین D  را به مقدار زیاد مصرف نماید. توصیه شده که کودکان کم سن وسال روزانه 400IU  تا 1000IU  و بزرگسالان 1500IU تا 2000IU  ویتامین D مصرف کنند.

کاهش وزن

وزن زیاد می‌تواند بیماری ژنوواروم را تشدید نماید. علت این امر این است که زانوها و لگن برای تحمل وزن بدن تحت فشار قرار خواهند گرفت. در چنین شرایطی، مفاصل و استخوان‌ها به‌دلیل تحمل فشار زیاد به مرور دچار تخریب می‌شوند. سعی کنید با خوردن غذاهای سالم و مشارکت در ورزش‌های عضلانی – قلبی وزن خود را کاهش دهید.