سندرم پیریفورمیس یک اختلال عصبی غیرطبیعی است که زمانی رخ می‌دهد که عضله پیریفورمیس فشاری بر عصب سیاتیک وارد می‌کند. عضله پیریفورمیس یک عضله تخت و باندی است که در منطقه باسن و نزدیکی بالای مفصل لگن قرار دارد. این عضله در حرکت پایین بدن نقش مهمی دارد؛ زیرا مفصل لگن را استحکام می‌بخشد، بالا نگه می‌دارد و ران را برای جدا شدن از بدن چرخانده. این عضله امکان را به شما می‌دهد تا راه بروید، وزن خود را از یک پا به پا دیگر منتقل کنید و تعادل خود را حفظ کنید. همچنین در ورزش‌هایی که شامل بلند کردن و چرخاندن ران است، به طور خلاصه، تقریبا در هر حرکتی که باسن و پاها درگیر هستند، نقش دارد. عصب سیاتیک یک عصب ضخیم و بلند در بدن است که از کنار یا از داخل عضله پیریفورمیس عبور کرده، از پشت پا پایین می‌رود و در نهایت به اعصاب کوچکتر در انتهای پا ختم می‌شود. فشار و فشرده شدن این عصب ممکن است ناشی از اسپاسم عضله پیریفورمیس باشد.

دلایل سندرم پیریفورمیس چیست؟

علت اصلی سندروم پری فورمیس این است که عصب سیاتیک توسط عضله پیریفورمیس در باسن گیر می‌افتد که می‌تواند تنها در یک طرف بدن یا در هر دو طرف رخ دهد. افراد سالمند بسیاری که از سندروم پیریفورمیس رنج می‌برند، مشکلات فیزیکی در عضلات اطراف عصب سیاتیک دارند، که اغلب به دلیل استفاده بیش از حد از این عضله یا آسیب‌های قبلی است. دو نوع سندروم پیریفورمیس وجود دارد: اولیه (ناشی از تغییرات آناتومیک مانند شکاف در عضله یا عصب) و ثانویه (ناشی از علل ناگهانی مانند تروما). تحقیقات نشان می‌دهند که موارد ثانویه بسیار رایج‌تر هستند و کمتر از 15 درصد موارد سندروم پیریفورمیس به علت علل اولیه رخ می‌دهند. علت ابتلا به سندروم پیریفورمیس می‌تواند به دلایل مختلفی باشد، از جمله کشش یا استفاده بیش از حد از عضلات نزدیک لگن یا باسن در طول فعالیت یا ورزش، تجربه تروما یا آسیب در پایین بدن، و یا التهاب گسترده در بدن که منجر به تضعیف عضلات می‌شود.

علائم سندروم پیریفورمیس چیست ؟

اغلب بیماران گرفتگی شدید در باسن و درد شبیه سیاتیک تا پشت ران، ساق و پا را توصیف می‌کنند. علائم معمول سندرم پیریفورمیس ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•  درد خفیف در باسن
•  درد انتشاری تا پشت ران، ساق و پا (سیاتیک)
•  درد هنگام بالا رفتن از پله یا شیب‌ها
•  افزایش درد پس از نشستن طولانی مدت
•  کاهش محدوده حرکتی مفصل ران

علائم سندرم پیریفورمیس اغلب پس از نشستن طولانی مدت، راه رفتن و یا دویدن، بدتر می‌شوند و پس از دراز کشیدن به پشت ممکن است بهتر شود.

عوامل خطر

•  داشتن بیش از 40 سال، سندرم عضلات پیریفورمیس اغلب در افراد 40-50 ساله اتفاق می‌افتد.
•  زن بودن، محققان معتقدند که زن‌ها به علت بیومکانیک مربوط به پهن‌تر بودن عضلات چهارسر ران در بدن‌شان، بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می‌گیرند. بعضی از گزارشات نشان می‌دهد که زنان شش برابر بیشتر از مردان در معرض احتمال ابتلا به سندرم پیریفورمیس قرار دارند.
•  سابقه آسیب به ناحیه لگن، باسن و یا ران
•  داشتن سابقه درد عصب سیاتیک، بیرون زدن دیسک یا سایر مشکلات نخاعی
•  فعالیت‌های تکراری و شدید با استفاده از پایین بدن (به ویژه دویدن طولانی مدت، اسکات زدن و پیاده روی با فرم نادرست، بدون استراحت کافی بین تمرینات)
•  نشستن طولانی مدت، به عنوان مثال پشت میزتان در محل کار یا در طی رفت و آمد در ماشین، که می‌تواند منجر به جلو آمدن سر و عموما یک شیوه زندگی غیر متحرک شود.
•  خوردن یک رژیم غذایی بسیار التهابی، که خطر کمبود و عدم تعادل الکترولیتی را افزایش می‌دهد.
•  داشتن اضافه وزن یا چاق بودن و یا حتی بسیار کم وزن بودن، که می‌تواند عضلات را تضعیف کند.
•  داشتن اختلال آناتومیک در عضله پری فورمیس (یک علت رایج)

تشخیص سندرم پیریفورمیس

تشخیص سندرم پیریفورمیس بر اساس بررسی تاریخچه بیمار، یک معاینه فیزیکی و احتمالا تست‌های تشخیصی انجام می‌شود. سندروم پیریفورمیس اغلب از طریق فرایند رد شرایط دیگری که ممکن است باعث ایجاد نشانه‌های بیمار شوند مانند فتق دیسک یا اختلال در عملکرد مفصلی سایکرولیک، تشخیص داده می‌شود.

سندروم پیریفورمیس چگونه درمان می‌شود؟

روش‌های مختلف درمان و تسکین درد عصب پیریفورمیس عبارتند از:

رژیم غذایی و مکمل‌های ضد التهابی

شیوه زندگی خاص، فاکتورهای خطر شخصی و شغلی باعث می‌شوند که فرد با احتمال بیشتری از درد عضلانی و عصبی رنج ببرد. این عوامل شامل سن بالاتر، سطح بالای استرس روانی که عضلات را دچار گرفتگی می‌کند، اضافه وزن و چاقی، نشستن برای مدت طولانی، سیگار کشیدن و خوردن رژیم دارای مواد مغذی کم می‌باشند. همه این‌ها می‌توانند التهاب را افزایش دهند، که باعث می‌شود بهبودی از آسیب سخت‌تر شود و درد، تورم و عوارض را افزایش می‌دهد. مصرف یک رژیم حاوی مواد مغذی، و دارای مواد فرآوری کم و مصرف مکمل‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا سریع‌تر بهبود یابید، وزن سالم خود را در طول زمان حفظ کنید و با ورزش یا تمرین بهتر بهبودی پیدا کنید. سعی کنید میزان مصرف موادی از قبیل شکر، گوشت فرآوری شده، محصولات اسپری شده با مواد شیمیایی، محصولات غلات تصفیه شده، الکل و تنقلات بسته بندی را محدود کنید. غذاهای حاوی پتاسیم بیشتر و منابع منیزیم، از جمله سبزیجات برگ سبز، سیب زمینی و آوکادو، را برای کاهش اسپاسم عضلانی و درد بیشتر مصرف کنید. چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و روغن نارگیل فوق العاده خالص و همچنین پروتئین‌های کم چربی (تخم مرغ‌های غیر پرورشی، گوشت حیوانات تغذیه شده با علف، ماهی‌های وحشی) و مواد غذایی تخمیر شده و دیگر مواد غذایی پروبیوتیک نیز مهم هستند.

سرما و گرما درمانی

با استفاده از کمپرس گرم و سرد می‌توان درمان این بیماری را تسریع نمود که به صورت زیر است:

بسته‌های یخ و ماساژ یخ

در صورت بروز درد، بهتر است در یک موقعیت راحت بر روی شکم دراز بکشید و برای حدود 20 دقیقه یک بسته یخ را روی ناحیه دردناک قرار دهید. در صورت لزوم، این عمل را هر 2 تا 4 ساعت تکرار کنید. استفاده از ترکیب ماساژ ملایم و یخ ممکن است بهترین نتیجه را به دست آورد. در این روش، بر روی شکم دراز بکشید و از شخصی خواسته شود به آرامی ناحیه دردناک را با یک بسته یخ بزرگ ماساژ دهد. در صورتی که یخ مستقیماً بر روی پوست قرار داده می‌شود (به جای بسته یخ)، زمان استفاده را به 8 تا 10 دقیقه کاهش دهید تا از بروز یخ زدگی جلوگیری شود. اگر درد بعد از انجام فعالیت‌های خاصی افزایش می‌یابد، بهتر است بلافاصله پس از انجام فعالیت یخ را روی ناحیه مورد درد قرار دهید.

گرما درمانی

بعضی از افراد دریافته‌اند که جایگزینی سرما با گرما مفید خواهد بود. اگر از یک پد حرارتی استفاده می‌کنید، بر روی شکم دراز بکشید، پد حرارتی را به مدت 20 دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید. اطمینان حاصل کنید که روی پد حرارتی از به خواب نروید، زیرا ممکن است به سوختگی پوست منجر شود.

کشش‌هایی برای سندرم پری فوریس

برخی از ورزش‌های کششی برای پری فوریس، همسترینگ و عضلات صاف کننده لگن ممكن است باعث كاهش علائم دردناک در امتداد عصب سیاتیک شوند و دامنه حركت بیمار را بازگردانند که عبارتند از:

کشش‌های پیریفوریس

راه‌های مختلفی برای کشش عضله پری فوریس یک فرد وجود دارد. دو راه ساده عبارتند از:

•  به پشت دراز بکشید به گونه‌ای که هر دو پا روی زمین صاف باشند و هر دو زانوها خم شوند. زانوی راست را به سمت سینه بکشید، زانو را با دست چپ بگیرید و آن را به سمت شانه چپ بکشید و کشش را حفظ کنید. برای طرف دیگر تکرار کنید
•  به پشت دراز بکشید به گونه‌ای که هر دو پا روی زمین صاف باشند و هر دو زانوها خم شوند. مچ پای را ست را روی زانوی پای چپ قرار دهید. ران چپ را به طرف قفسه سینه بکشید و کشش را حفظ کنید. برای طرف دیگر تکرار کنید
  هر کشیدگی پری فوریس باید به مدت 5 ثانیه برای شروع نگه داشته شود و به تدریج تا 30 ثانیه طول بکشد و هر روز 3 بار تکرار شود.

کشش‌های همسترینگ

کشیدگی همسترینگ (عضله بزرگ در طول پشت ران) برای کاهش هر نوع درد سیاتیک بسیار مهم است. روش‌های متعددی برای کشش همسترینگ وجود دارند:

• دو صندلی را رو به روی یکدیگر قرار دهید. روی یک صندلی بنشینید و پاشنه یک پا را روی صندلی دیگر قرار دهید. به جلو تکیه دهید، به روی لگن خم شوید تا زمانی که کشش ملایمی را در پشت ران احساس کنید، و این کشش را حفظ کنید.
•  روی پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف کنید. یک پا را به سمت بالا بکشید و آن را با نگهداشتن داخل یک حوله بسته شده در پشت پا صاف کنید، تا زمانی که کشش خفیفی در امتداد پشت ران احساس شود. مجددا تلاش کنید تا 30 ثانیه کشش را انجام دهید و هر روز سه بار تکرار کنید.

طب فیزیکی برای سندروم پری فوریس

علاوه بر کشش پایه‌ای، یک برنامه جامع فیزیوتراپی و ورزش برای شرایط هر فرد می‌تواند ایجاد شود.

ورزش‌های دامنه حرکتی

یک متخصص طب فیزیکی، متخصص فیزیوتراپی، پزشک کایروپراکتر یا سایر پزشکان واجد شرایط می‌توانند یک برنامه سفارشی شامل تمرینات کششی و دامنه حرکتی برای کمک به کشش عضلات و کاهش اسپاسم تدارک ببینند.

ماساژ عمقی

ماساژ عمیق توسط یک متخصص طب فیزیکی یا متخصص واجد شرایط دیگر با افزایش جریان خون به ناحیه و کاهش اسپاسم عضلانی باعث بهبودی می‌شوند.

داروهایی برای درد سیاتیک

از آن جایی که اکثرا بروز درد شامل برخی از انواع التهاب می‌باشد، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسین ممکن است باعث کاهش التهاب در ناحیه آسیب دیده شوند.

تزریقات

برای درد شدید سیاتیک ناشی از سندرم پری فوریس، تزریق ممکن است بخشی از درمان باشد.

تزریق پری فوریس

بی‌حسی موضعی و کورتیکواستروئیدها ممکن است به طور مستقیم به عضله پری فورمیس تزریق شود تا به کاهش اسپاسم و درد کمک کند. هدف تزریق معمولا کاهش درد حاد به منظور پیشرفت در درمان طب فیزیکی است.

تزریق بوتاکس

برای اسپاسم مداوم عضلات پیریفورمیس که به درمان با تزریقات بیهوشی یا کورتیکواستروئید مقاوم است، تزریق سم بوتولینوم (یعنی بوتاکس)، یک عامل تضعیف عضله، ممکن است مفید باشد. هدف تزریق این است که به آرامش عضلات و کاهش فشار وارده به عصب سیاتیک کمک کند. هدف هر دو تزریق این است که به بهبود بیمار با کشش و طب فیزیکی کمک نماید، به طوری که هنگامی که اثر تزریق از بین می‌رود عضه در حالت کشیده و آرامش باقی بماند.

الکتروتراپی برای سندرم پیریفورمیس

استفاده از تحریک الکتریکی به باسن با یک دستگاه تحریک عصبی الکتریکی از طریق پوست (TENS) یا محرک جریان مداخله ای (IFC) می‌تواند به جلوگیری از درد و کاهش اسپاسم عضلانی مرتبط به سندرم پری فورمیس کمک کند. در موارد مداوم و ماندگار، عضله پیریفورمیس ممکن ست برای کاهش علائم بریده شود، اما این کار به ندرت انجام می‌شود.

جراحی

جراحی می‌تواند به عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود، اما معمولاً به عنوان آخرین راه حل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در جراحی سندروم پیریفورمیس، دو روش متداول وجود دارد. در روش اول، تاندون پیریفوریس که به عضله بزرگتر بالای استخوان ران متصل می‌شود (برآمدگی روی لگن)، بریده می‌شود. در روش دیگر، برش از داخل عضله پیریفورمیس انجام می‌شود تا فشار روی عصب سیاتیک برداشته شود. این روش‌ها معمولاً به صورت سرپایی (Outpatient) انجام می‌شوند، به این معنی که می‌توانید در روز جراحی به خانه برگردید. در مواردی، احتمالاً نیاز به بستری در بیمارستان برای یک شب وجود داشته باشد. هر دو روش می‌توانند تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام شوند. انتخاب نوع بیهوشی مورد نیاز توسط پزشک جراح تعیین می‌شود.

پس از جراحی

پس از عمل جراحی جراح شما ممکن است برای سندرم پری فورمیس انجام طب فیزیکی را تجویز کند. احتمالا فقط به جلساتی به مدت چهار تا شش هفته نیاز دارید. انتظار می‌رود بازیابی کامل تا سه ماه طول بکشد. در طول درمان پس از جراحی، ممکن است درمانگر شما از درمان‌هایی نظیر گرمادهی یا یخ درمانی، تحریک الکتریکی، ماساژ و اولتراسوند استفاده کند تا به رفع درد و اسپاسم عضلانی کمک کند. سپس یاد خواهید گرفت که چگونه با ایجاد کمترین فشار روی ناحیه در حال بهبودی، با خیال راحت حرکت کنید. پس از این که برنامه توانبخشی کامل شد، تمرینات سخت‌تر را شروع خواهید کرد. هدف این است که با ایمنی قدرت و عملکرد خود را افزایش دهید. زمانی که جلسات درمان به پایان می‌رسد، متخصص به شما کمک می‌کند تا به فعالیت‌هایی که از آن لذت می‌برید بازگردید. در حالت ایده‌آل، می‌توانید فعالیت‌های طبیعی خود را ادامه دهید. ممکن است در مورد شناخت فعالیت‌های بی خطر و یا چگونگی تغییر شیوه فعالیت خود نیاز به راهنمایی داشته باشید.

پیشگیری از سندرم پیریفورمیس

با توجه به اینکه سندرم پیریفورمیس معمولاً ناشی از ورزش یا حرکاتی مانند دویدن یا پرش به جلو است که به طور مکرر فشاری را بر عضله پیریفورمیس وارد می‌کند، پیشگیری از این وضعیت بطور قابل توجهی مرتبط است. بهتر است از دویدن یا تمرین در مناطق تپه‌ای یا سطوح ناهموار اجتناب کنید. قبل از شروع فعالیت، با گرم کردن به درستی آماده شوید و به آرامی شدت فعالیت را افزایش دهید. در هنگام دویدن، راه رفتن یا ورزش، در وضعیت صحیح قرار بگیرید. اگر درد فعالیت را ایجاد کرد، فوراً آن را متوقف کنید و تا زمانی که درد برطرف شود، استراحت کنید.