کیست پوپلیتئال یا کیست بیکر (Baker’s cyst)، یک توده نرم و بی‌درد است که در پشت زانو شکل می‌گیرد. این کیست‌ها معمولاً یک حفره پر از مایع هستند. ایجاد کیست‌ها اکثراً ناشی از آسیب، التهاب، آرتروز، نقرسدر پوشش مفصل زانو است. در صورت شناسایی دقیق علت ایجاد کیست، می‌توان با استفاده از جراحی آن را درمان کرد. اما در موارد دیگر، کیست ممکن است دوباره شکل گیرد. این حالت کیست بیکر همچنین در کودکان نیز ممکن است رخ دهد.

کیست پوپلیتئال چیست؟

مفصل زانو در نقطه اتصال استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا (تیبیا) قرار دارد. این استخوان‌ها به آرامی روی یکدیگر لغزش می‌یابند، زیرا یک لایه نرم از غضروف مفصلی انتهای آنها را پوشانده است. پوشش داخلی غضروف، که به عنوان غشاء زلاله‌ای یا غشاء سینوویال شناخته می‌شود، مایع مفصلی را تولید می‌کند و غضروف مفصلی را لغزنده نگه می‌دارد. این مایع در کپسول مفصلی که یک بافت نرم در اطراف مفصل زانو است قرار دارد.

کیست پوپلیتئال یک کیست کوچک با ساختار کیسه‌ای است که زمانی شکل می‌گیرد که پوشش داخلی مفصل زانو مایع بیش از حدی تولید کند. مایع اضافی در قسمت پشتی کپسول مفصل زانو جمع شده و یک کیست ایجاد می‌کند.

سپس کیست به سمت قسمت پشت زانو، که به عنوان حفره پوپلیتئال شناخته می‌شود، حرکت می‌کند و باعث ایجاد یک برآمدگی در پشت زانو، بین دو تاندون همسترینگ و بالای عضله ساق پا می‌شود. بسیاری از افراد قادرند کیست را در قسمت پشت زانو که دقیقاً در پشت مفصل زانو قرار دارد، احساس کنند.

علت درد و ورم پشت زانو چه می تواند باشد؟ 

ممکن است کیست پوپلیتئال پس از آسیب به کپسول مفصلی زانو ایجاد شود. ضعیف شدن کپسول مفصلی در قسمت آسیب دیده باعث ایجاد کیسه‌ی کوچکی از مایع می‌شود. تشکیل این کیسه باعث برآمدگی کیسه‌ی مفصلی می‌شود، مانند زمانی که یک تیوب در اثر وجود یک نقطه ضعیف در تایر برآمده می‌شود. این کیست به مرور زمان بزرگتر می‌شود.

در واقع ممکن است تشکیل کیست پوپلیتئال عکس‌العملی نسبت به دیگر علل ایجاد تورم در مفصل زانو باشد. این تورم معمولا در اثر آرتروز یا رماتیسم مفصلی در مفصل زانو ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است تورم در اثر آسیب ناشی از ضربه‌ی مستقیم به زانو یا انجام فعالیت‌های تکراری که در آنها بیش از حد از مفصل زانو استفاده می‌شود، به وجود آید. کیست پوپلیتئال در اثر وجود لخته خون در پا ایجاد نمی‌شود، هرچند گاهی ممکن است با لخته خون اشتباه گرفته شود.

علائم کیست بیکر زانو چیست؟ 

علائم کیست پوپلیتئال معمولا خفیف است. ممکن است این علائم شامل درد یا حساسیت به برخی حرکات ورزشی باشد یا زانو دچار بی ثباتی شود، مثل زمانی که فرد احساس می‌کند در حال افتادن است. ممکن است درد در اثر علت ایجاد کیست، مثلا آرتروز زانو، آسیب به زانو، یا یک مشکل مکانیکی در زانو، مثل پارگی مینیسک، به وجود آید. همچنین ممکن است همراه با این علائم، یک برآمدگی در پشت زانو دیده یا احساس شود. هر عاملی که باعث تورم زانو و جریان یافتن مایع بیشتر به مفصل شود باعث بزرگ‌تر شدن کیست می‌شود. در اکثر مواقع کیست پوپلیتئال ابتدا متورم و بزرگ و سپس به مرور زمان کوچک می‌شود.

گاهی اوقات کیست به طور ناگهانی در زیر پوست ترکیده و باعث ایجاد درد و تورم در عضله ساق پا می‌شود. پارگی کیست پوپلیتئال علائمی مانند علائم لختگی خون در پا، که باعث ترومبوفلبیت (لختگی خون در یک ورید) می‌شود، دارد. به همین دلیل، نمی‌توان بلافاصله علت درد و تورم موجود در ساق پا را تشخیص داد. زمانی که کیست پاره شود، مایع درون کیست در عضله ساق پا پخش شده و  جذب بدن می‌شود. در چنین مواردی، فرد دیگر نمی‌تواند کیست را ببیند و آن را حس کند. اما ممکن است کیست پس از مدت کوتاهی دوباره برگردد

پزشکان چگونه کیست پوپلیتئال را تشخیص می‌دهند؟

پزشک از بیمار می‌خواهد تاریخچه‌ی بیماری خود را شرح دهد. سپس زانو و پا را معاینه می‌کند. معمولا فقط معاینه‌ی جسمی برای تشخیص کیست پوپلیتئال کافی است. به جز در مواردی که کیست پاره شده باشد، به آزمایش دیگری برای تشخیص نیاز نیست.

اگر کیست پاره شده باشد، آزمایش‌های دیگری برای تشخیص نیاز است. از آنجا که کیست یک بافت نرم است، عکس‌های رادیوگرافی آن را نشان نمی‌دهند. عکس‌های رادیوگرافی معمولا استخوان‌ها را نشان می‌دهند. کیست را می‌توان با آزمایش ام آر آی مشاهده کرد. در دستگاه ام آر آی به جای اشعه ایکس، از امواج مغناطیسی استفاده شده و تصاویری مقطعی از محل مورد نظر تهیه می‌شود. ام آر آی نیاز به سوزن و ماده کنتراست یا حاجب ندارد و آزمایش بدون درد انجام می‌شود. معمولا پزشک ام آر آی را برای بیمار تجویز می‌کند. در ام آر آی از امواج صوتی برای مشاهده‌ی کیست و تعیین اینکه آیا کیست مایع است یا به بافت جامد تبدیل شده است استفاده می‌شود. از این آزمایش برای تشخیص اینکه آیا برآمدگی مورد نظر یک کیست پر از مایع یا یک تومور است استفاده می‌شود.

روش های درمان کیست بیکر پشت زانو 

درمان کیست پوپلیتئال (کیست بیکر) دارای دو روش است: جراحی و غیرجراحی. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به عواملی مانند شکستن یا عدم شکستن کیست، شدت درد کیست و تأثیر آن بر استفاده طبیعی از زانو دارد. در بزرگسالان، معمولاً از روش غیرجراحی استفاده می‌شود. در صورت لزوم جراحی، آن به صورت خارج از بدن (سرپایی) انجام می‌شود و بیمار می‌تواند در همان روز به خانه برگردد. در صورتی که کیست برای بیمار به شدت مزاحمتی ایجاد نکند، عمل جراحی لازم نیست. پزشک می‌تواند مایع درون کیست را با استفاده از سوزن یا سرنگ خارج کند تا اندازه کیست کاهش یابد. این روش معمولاً به عنوان یک راه حل موقت استفاده می‌شود. روش‌های فیزیوتراپی و غیرجراحی مؤثر در درمان این عارضه که البته حتماً باید تحت نظر پزشک انجام گیرند، عبارتند از: