کیست گانگلیون یا کیست مچ دست، یک عارضه رایج است و اگرچه برخی افراد را ممکن است باعث درد و ناراحتی شود، اما ضرری برای سلامتی وجود ندارد و سرطانی نیست. این کیست معمولاً به صورت یک برآمدگی در پشت دست و چهارچوب مچ دست ظاهر می‌شود. این کیست گاهی به نام “کیست کتاب مقدس” شناخته می‌شود، زیرا در گذشته، درمان آن با ضربه زدن به شدت بر روی ناحیه برآمده با استفاده از یک کتاب مقدس یا کتابی بزرگ و ضخیم انجام می‌شد. با این حال، امروزه این روش برای درمان استفاده نمی‌شود و افراد مبتلا به کیست گانگلیون دارای گزینه‌های درمان حرفه‌ای مختلف هستند که می‌توانند از آن‌ها انتخاب کنند.

آناتومی

کیست مچ دست در محل مفاصل اتفاق می افتد که این مفاصل از چندین استخوان دست و دو استخوان ساعد تشکیل شده اند. عملکرد مفاصل مچ دست، حرکت دست ها و انگشتان است.

استخوان های دست با غضروف متصل به رباط ها پوشیده می شوند. رباط ها بافت های محکم و نگهدارنده هستند و شما را قادر می سازند تا دست ها و انگشتان خود را حرکت دهید.

رباط ها با غشای سینوویال پوشیده شده اند. این غشا مایع غلیظی به نام مایع سینوویال را ترشح می کند که این مایع به عنوان ضربه گیر و روان کننده بین مفاصل عمل می کند و این امکان را برای حرکات راحت و بدون درد ایجاد می کند.

کیست گانگلیون از مایع پر شده روی رباط ها یا بین استخوان ها بوجود می آید. ساختار کیست، کروی و کیسه ای شکل و پر از مایع سینوویال است. مایع بی ضرر بوده و سرطانی نیست و می تواند در طول زمان غلیظ شود، و کیست حالت سفت و اسفنجی پیدا کند.  به طور معمول کیست بزرگتر می شود، اما در دیگر قسمت های بدن پخش نمی شود.

علت گانگلیون مچ دست

پزشکان علت ایجاد گانگلیون را نمی دانند. در برخی موارد، مچ دست قبلا آسیب دیده است. آسیب های مکرر ممکن است در اثر تنیس یا گلف که مکررا بازی می کنید کیست گانگلیون را ایجاد کنند.

یکی از نظریات بیان می‌کند که گانگلیون‌های مچ دست زمانی شکل می‌گیرند که بافت همبند در نتیجه ساییدگی و پارگی آسیب ببیند یا از بین برود. بافت آسیب دیده ناحیه‌ای ضعیف را در کپسول مفصلی ایجاد می‌کند، مشابه یک نقطه ضعف در تایر یک خودرو که به تیوب داخلی اجازه می‌دهد که هوا را از داخل خارج کند. مایع مفصلی ممکن است از این ناحیه ضعیف خارج شده و به شکل یک کیست در خارج از مفصل تجمع یابد و در طول زمان، این کیست بزرگتر می‌شود. به نظر می‌رسد که مایع مفصلی از مفصل مچ دست خارج شده و به گانگلیون منتقل می‌شود. در نهایت، این کیست با مایعی شفاف و لزج پُر می‌شود. مایع مفصلی ترکیبی از مواد شیمیایی است که معمولاً درون مفصل یافت می‌شوند.

علائم کیست مچ دست

بیمار مبتلا به گانگلیون پشت مچ دست ممکن است برآمدگی یا توده ای در پشت مچ دست خود احساس کند. در گانگلیون جلو مچ دست، برآمدگی در قسمت زیر مچ دست در امتداد انگشت شست ایجاد می گردد. کیست ممکن است ناگهان ظاهر شود و یا در طول زمان ایجاد شود. گانگلیون ممکن است گاهی اوقات افزایش یا کاهش اندازه پیدا کند.

گانگلیون ممکن است در اثر ضربه یا درد مچ دست و یا تداخل در انجام فعالیت ها ایجاد گردد. گانگلیون جلو مچ دست ممكن است در اثر متراکم و منقبض شدن عصب مدیا یا اولنار باشد که موجب احساس درد در هنگام حرکت دادن دست شود. گانگلیون جلو مچ دست ممکن است بصورت مخفی و بسیار دردناک باشد، حتی اگر کوچکتر از گانگلیون های دیگر باشد. به طور معمول علائم گانگلیون، بدون درد و آسیب جدی هستند و وخیم نیستند و باعث سرطان نمی شوند.

عوامل ایجاد خطر

عواملی که ایجاد خطر می کنند شامل:

• سن و جنسیت: کیست مچ دست می تواند در هر فردی و در هر زمانی ایجاد گردد اما اکثرا در خانم های 15 تا 40 ساله بیشتر اتفاق می افتد.
• آسیب مفصل یا تاندون: قسمت هایی که در گذشته آسیب دیده اند بیشتر احتمال ایجاد کیست گانگلیون وجود دارد.
• استفاده بیش از حد: افرادی که از برخی مفاصل خود بیش از حد استفاده می کنند مانند خانم های ورزشکار بخصوص آن هایی که از مچ دست خود زیاد استفاده می کنند، بیشتر احتمال کیست مچ دست است.
• آرتروز: افرادی که دچار ساییدگی و پارگی مفاصل در سر انگشتان خود هستند بیشتر مستعد ابتلا به کیست مچ دست می باشند.
• تروما: ممکن است تروما در اثر یک حادثه و یا آسیب های کوچک و مکرر ایجاد گردد.

تشخیص

پزشک برای تشخیص کیست مچ دست، به آن نور می تاباند تا ببیند آیا کیست شفاف است یا کدر که در اینصورت شفاف یا کدر بودن مایع کیست را نشان می دهد.

اشعه ایکس، اولتراسوند، یا ام آر آی می تواند به جلوگیری از دیگر عوارض جدی مانند سرطان، آرتروز یا دیگر بیماری های مفاصل و استخوان ها کمک کند.

انجام آزمایش اشعه ایکس معمولی ممکن است کیست گانگلیون را نشان ندهد و اشعه ایکس طبیعی باشد مگر اینکه تغییرات مربوط به آرتروز وجود داشته باشد.

درمان گانگلیون مچ دست

کیست های گانگلیون خوش خیم یا غیر سرطانی هستند و ممکن است در طول زمان ناپدید شوند و اثری از آن ها باقی نماند. اگر علائمی وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک به سادگی کیست را معاینه کرده تا مطمئن شود تغییرات غیرمعمول رخ نداده باشد. با این حال، اگر کیست گانگلیون مچ دست به اعصاب فشار وارد کند، می تواند باعث درد مچ دست، سوزن سوزن شدن و ضعف عضلات و همچنین مانع حرکت مفاصل شود. اگر این اتفاق رخ دهد، پزشکان می توانند درمانی برای کوچک کردن کیست و کاهش علائم درد آور، توصیه کنند.

کیست مفصلی مچ دست اغلب بدون عمل جراحی درمان می شود. پزشک قبل از اینکه عملی انجام دهد، روش های درمانی زیر را توصیه می کند.

استفاده از بریس یا مچ بند

فعالیت های خاصی که نیاز به استفاده از مفصل دارند ممکن است باعث کیست گانگلیون و بزرگتر شدن اندازه ی کیست شوند، که سبب فشار روی اعصاب و درد می شود. پزشک ممکن است استفاده از بریس یا مچ بند( اسپلینت) را برای محدود کردن حرکت مفصل توصیه کند که می تواند به درد پایان داده و حتی کیست گانگلیون را کاملا از بین ببرد.

همانطور که درد کاهش می یابد، پزشک ممکن است تمریناتی را برای تقویت مفصل و بهبود انجام حرکات تجویز کند. پس از یادگیری آنها، این تمرینات را می توانید در خانه انجام دهید.

آسپیراسیون (بیرون کشیدن مایع کیست)

در صورتی که کیست گانگلیونی منجر به درد شدیدی شود یا به شدت فعالیت‌های روزمره را محدود کند، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد مایع موجود در کیست را با استفاده از روش آسپیراسیون تخلیه کند. در این روش، ناحیه اطراف کیست با استفاده از محلول بی حس کننده موضعی بی حس می‌شود و سپس یک سوزن به کیست وارد شده و مایع درون کیست تخلیه می‌شود.

روش آسپیراسیون می‌تواند اندازه کیست گانگلیونی را کاهش دهد، اما ممکن است نتواند کیست را به طور کامل از بین ببرد. زیرا ریشه اتصال کیست به غلاف مفصل یا تاندون از بین نمی‌رود و ممکن است دوباره رشد کرده و بزرگ شود. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، پزشک ممکن است برای تخلیه کیست از روش‌های دیگری استفاده کند.

کمپرس آب گرم

شما می توانید دردهای ناشی از کیست گانگلیون را با استفاده ی منظم از کمپرس آب گرم کاهش دهید. این روش گردش خون ناحیه ی آسیب دیده را افزایش می دهد و باعث تخریب مایع شده، همچنین درد و تورم را کاهش می دهد.

با این حال کمپرس آب گرم از رشد و بزرگ شدن کیست جلوگیری نمی کند. روش استفاده از کمپرس آب گرم برای تسکین درد مچ دست عبارت است از:

• حوله ای را در آب گرم خیس کنید و آب اضافی آن را با فشردن حوله خارج کنید.
• حوله ای که اکنون از آب گرم شده است را به مدت 5 تا 10 دقیقه روی محل قرار دهید.
• این کار را 3 یا 4 مرتبه در روز تکرار کنید تا زمانی که کیست از بین برود.

استروئید

تزریق استروئید برای درمان کیست گانگلیون استفاده می شود که 87 درصد اثر بخشی را دارد. بر اساس نظریه اولیه که التهاب مزمن ممکن است در بیماری زایی گانگلیون دخیل باشد، مطالعات نشان می دهند که اثر بخشی این روش متغیر است.

پلاکت درمانی یا پی آر پی

از روش پی آر پی برای تسکین درد بیمارانی که از بیماری های استخوانی مانند کیست مچ دست رنج می برند، استفاده می شود. این روش به بهبودی بیماری بسیار کمک می کند. پزشکانی که از روش پی آر پی استفاده می کنند، به تسکین درد و بهبودی مچ دست بیماران بی شماری کمک کرده اند.

درمان های مکمل

علاوه بر درمان های بالا، اولتراسوند و لیزر درمانی برای کوچک کردن اندازه ی کیست گانگلیون موثر هستند.

ورزش های بعد از جراحی

تمرینات توانبخشی پس از استراحت یا جراحی، قدرت و تحرک را در مچ دست باز می گردانند.

انجام ورزش های توسعه تحرک توسط متخصص درمانشناسی

نرمش های توسعه تحرک یا PROM قسمتی از تمرینات توانبخشی هستند که بعد از جراحی کیست گانگلیون مچ دست انجام می شوند. در چنین تمریناتی انگشتان و مچ دست خود را با حرکات طبیعی و آرام حرکت دهید. این تمرینات به گونه ای است که شما در حالت ساکن و بی تحرک قرار می گیرید و فردی مچ دست شما را حرکت می دهد. این نرمش ها برای زمانی است که بیمار قدرت و توانایی حرکت مفاصل خود را برای انجام حرکات متعدد ندارد. مثالی که برای این گونه تمرینات می توان زد، چرخاندن مچ دست است. همانطور که به پشت دراز کشیده اید و دستان شما در اطراف بدن قرار دارند، درمانگر، دست آسیب دیده را بلند کرده، مچ دست را به جلو و عقب، چپ و راست حرکت داده و می چرخاند، این کارها برای حرکات مچ دست مفید هستند.

انجام ورزش های توسعه تحرک توسط  فرد بیمار

نرمش های دامنه ی تحرک توسط خود فرد یا AROM بیشتر در افراد مبتلا به گانگلیون مچ دست رایج است. در این تمرینات خود فرد مچ دست را برای انجام نرمش ها و تحرک حرکت می دهد. مثالی از این نرمش ها، نرمش برای تحرک عصب رادیال و اولنار است که برای انجام آن کف دست خود را روی میز قرار داده و در حالیکه انگشت کوچک روی میز و شست رو به بالا قرار دارد مچ خود را بچرخانید و جهت چرخش را تغییر دهید.

تمرینات تقویت کننده بدون وزنه

تمرینات تقویت مچ دست می‌توانند بدون استفاده از وزنه صورت بگیرند. این تمرینات شامل خم کردن و کشش ایزومتریک (متقابل) و یا فشردن گل پلاستیکی می‌شوند. تمرین خم کردن و کشش ایزومتریک فشار کمتری را بر روی مفصل اعمال می‌کند نسبت به تمریناتی که با استفاده از وزنه انجام می‌شوند. شما می‌توانید این تمرین را با راهنمایی یک توانبخشی یا به صورت خودآموز با استفاده از دست دیگرتان انجام دهید. برای شروع، بنشینید و ساعد آسیب دیده خود را بر روی ران خود قرار داده و کف دست دیگرتان را به سمت بالا رو به بالا قرار دهید. سپس با دست آسیب دیده خود، فشاری را به مقابل وارد کنید. دست دیگر مقاومت می‌کند و حرکت نمی‌کند. سپس کف دست خود را بچرخانید و مشت کنید و مچ دست خود را به سمت بالا ببرید و در برابر فشار دست سالم خود مقاومت کنید.

تمرینات تقویت کننده با وزنه

استفاده از وزنه، مچ دست ها را با انجام حرکات تقویت می کند. وزنه باید سبک و از آسیب های وارده جلوگیری کند. تمرینات با وزنه شامل تمرینات انعطاف پذیری مچ دست و تمرینات کششی مچ دست هستند. برای شروع، ساعد دست خود که مچ آن آسیب دیده را روی سطح صاف قرار دهید و دمبل را بصورت آویزان از لبه ی سطح بگیرید. مچ دست خود را به سمت بالا و سپس به سمت خود بکشید. و سپس مچ دست را روی به طرف پایین و سپس به سمت خود بکشید.

نرمش انگشتان دست

تمرین با استفاده از باند لاستیکی باریک می‌تواند به افزایش قدرت و دامنه حرکت مچ دست کمک کند. عضلاتی که به شما کمک می‌کنند تا انگشتان خود را حرکت دهید، در ساعد قرار دارند و از مفاصل مچ دست عبور می‌کنند. برای انجام این تمرین، ابتدا انگشتان دست خود را در کنار هم قرار داده و سپس باند لاستیکی را روی انگشتان خود، درست زیر ناخنها قرار دهید.

حالا با آرامی، انگشتان خود را از هم جدا کنید. این عمل باعث کشش باند لاستیکی می‌شود و به حدی کشیده می‌شود که بازتر نمی‌شود و در برابر کشش انگشتان شما مقاومت می‌کند. سعی کنید انگشتان خود را تا جایی که می‌توانید از هم باز کنید و در این حالت تا سه ثانیه بمانید. این حرکت را به طور کامل و با کنترل انجام دهید.

توصیه می‌شود این حرکت را 10 بار تکرار کنید، به‌طوری که هر بار انگشتان را به طور کامل باز کرده و سپس به حالت اولیه برگردانید. در طول این تمرین، تمرکز خود را بر روی تنفس صحیح حفظ کنید و تنها از عضلات مچ دست و انگشتان استفاده کنید.

قبل از انجام هرگونه تمرین و ورزش، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید، به ویژه اگر در گذشته مشکلی در مچ دست یا دست داشته‌اید. او می‌تواند شما را راهنمایی کند و تمرین‌های مناسب و مناسب برای شما تعیین کند.

خم کردن مچ دست و تقویت آن

خم کردن و انعطاف مچ دست می تواند به بازگرداندن قدرت و تحرک مچ دست کمک کند. این تمرین را با نوار مستحکمی که از فروشگاه ورزشی خریداری یا توسط جراح یا متخصص فیزیوتراپی توصیه شده، انجام دهید. یک انتهای نوار را دور تا دور دست خود بپیچید و انتهای دیگر را به جایی ثابت کنید. ساعد خود را روی رانتان قرار دهید. به آرامی مچ دست را به سمت خود بکشید، و حرکتی چرخشی انجام دهید. به آرامی به حالت اولیه بازگردید و تمرین را تکرار کنید. این نرمش را 10 مرتبه تکرار کنید.

کشش مچ دست و تقویت آن

کشش مچ دست به افزایش دامنه حرکت کمک می کند. این تمرین را با نواری مقاوم انجام دهید. یک قسمت از انتهای نوار را در اطراف دست خود بپیچانید و انتهای دیگر آن را زیر پای خود محکم نگه دارید. ساعد را باید روی ران خود قرار داده به گونه ای که کف دست رو به زمین باشد. به آرامی مچ دست خود را به سمت عقب و بدن خود بکشید، سپس به آرامی به موقعیت اولیه ی خود باز گردید. این تمرین تا 10 مرتبه تکرار کنید.

تمرین گرفتن چیزی (مانند توپ لاستیکی) در دست

پس از جراحی تمرین گرفتن چیزی در دست برای تقویت مچ دست استفاده می شود. شما نیاز به یک توپ لاستیکی دارید که می توانید از فروشگاه های ورزشی خریداری کنید یا توسط فیزیوتراپ تجویز شود. توپ را کف دست خود بگیرید و به هر اندازه می توانید فشار دهید. انگشتان شما باید در اطراف توپ پیچیده شوند. این تمرین را پنج ثانیه نگه دارید، استراحت کنید و سه مرحله ی    10 تایی آن را تکرار کنید.