دیسک کمر (Herniated disc) یک مشکل شایع در ستون فقرات است که به طور عمده در مهرههای آخر کمر ایجاد میشود. این بیماری بسیار دردناک است و زمانی رخ میدهد که محتویات بین مهرهها، بخشی از دیسکهای موجود بین مهرهها را در کانال ستون فقرات فشرده کرده و فشاری بر ریشههای عصب و نخاع اعمال میکند. ریشههای عصبی ستون فقرات انشعاباتی هستند که سیگنالها را بین سیستمهای عصبی مرکزی و محیطی منتقل میکنند. درد، بیحسی، احساس گزگز و کاهش دامنه حرکتی از علائم و نشانههای شایع بروز دیسک کمر هستند.
دیسک کمر، علت شایع دردهای پایین کمر
دیسک کمر که به آن بیرونزدگی یا فتق دیسک نیز گفته میشود غالباً در قسمت پایین کمر رخ میدهد. این یکی از شایعترین دلایل کمر درد و پا درد (درد ناشی از سیاتیک) است. بین 60 تا 80 درصد از افراد درد پایین کمر را در برههای از زندگی خود تجربه میکنند. درصد بالایی از افراد نیز به دلیل ابتلا به دیسک کمر دچار کمر درد و پا درد میشوند. دیسک کمر یک عارضه بسیار دردناک است، بیشتر افراد پس از گذشت چند هفته یا چند ماه از درمانهای غیرجراحی احساس بهبودی میکنند.
ارتباط با ما
اگر از درد دیسک کمر رنج میبرید و ترجیح میدهید به جای جراحی، ابتدا روشهای کمخطرتر و مؤثر را امتحان کنید میتوانید با مراجعه به متخصص آنستزیولوژی و درد ، از تمام گزینههای درمانی غیرجراحی اطلاع پیدا کنید. دکتر غفرانی، متخصص درد در کلینیک درد ماهان، آماده است تا با توجه به مشکلتان، بهترین روشهای درمانی را به شما معرفی نماید. برای رزرو وقت ملاقات با شماره تلفن 02188866619 - 02188866629 - 092188866632 تماس حاصل فرمایید.
آناتومی
نخاع – مهره – عصب ستون فقرات – دیسک بین مهرهای – رباط – مفصل فاست
ستون فقرات از 24 استخوان به نام مهره تشکیل شده است که روی یکدیگر قرار گرفتهاند. این استخوانها به هم متصل شده و یک کانال را ایجاد میکنند که از نخاع محافظت میکند.
5 مهره در قسمت پایین کمر وجود دارد. این قسمت همان ستون فقرات کمری یا لومبار است.
قسمتهای دیگر ستون فقرات عبارتند از:
- عصبها و نخاع
این “رشتههای الکتریکی” از داخل کانال ستون فقرات عبور کرده و پیامها را بین مغز و عضلات انتقال میدهند.
- دیسکهای بین مهرهای
دیسکهای منعطف بین مهرهای در بین مهرههای ستون فقرات قرار دارند. این دیسکها ضربات را در هنگام راه رفتن و یا دویدن جذب میکنند.
دیسکهای بین مهرهای گرد و مسطح هستند و حدود نیم اینچ هم ضخامت دارند. این دیسکها از دو قسمت تشکیل شدهاند:
- فیبروزهای آنولئوس: این حلقه بیرونی انعطافپذیر و سخت دیسک است
- پالپوسوس نوکلئوس: این قسمت مرکزی ژلهای مانند و نرم دیسک است
بیماری دیسک کمر خفیف یا حاد چگونه به وجود میآید؟
دیسک زمانی بیرون میزند که ماده ژلهای شکل نوکلئوس به دلیل پارگی و فرسایش یا آسیبدیدگیهای ناگهانی به سمت حلقه خارجی آید. این فشار وارده بر حلقه خارجی باعث ایجاد درد در قسمت پایینی کمر میشود. اگر دیسک به شدت پاره شده یا آسیب ببیند، ماده ژلهای مرکز آن از همه جهات فشار وارد میکند. زمانی که نوکلئوس از طریق حلقه خارجی شکسته شود یا بیرون بزند، درد در قسمت پایین کمر افزایش مییابد. درد سیاتیک پا نیز افرایش مییابد. این بدان دلیل است که ماده ژلهای شکل بر عصبهای ستون فقرات فشار وارد میکند. همچنین ممکن است فشار وارده بر این عصبهای حساس ستون فقرات باعث ایجاد درد، بیحسی یا ضعف در یکی از پاها یا هر دو پا شود.
علل ایجاد عارضه بیرونزدگی یا پارگی دیسک
در بسیاری از موارد، دیسک کمر مرتبط با فرایند طبیعی افزایش سن و پیری ستون فقرات است. در کودکان و جوانان، دیسکها حاوی آب بیشتری هستند. با افزایش سن، دیسکها خشک شده و ضعیفتر میشوند. دیسکها جمع شده و فضای بین مهرهها کمتر میشود. به این فرایند طبیعی افزایش سن، تحلیل دیسک یا دیژنراسیون دیسک گفته میشود.
علائم دیسک کمر
در بیشتر افراد مبتلا به دیسک کمر، اولین علامت احساس درد در قسمت پایین کمر است. این درد ممکن است چند روز طول کشیده و سپس افزایش یابد. غالباً این عارضه باعث دید، بیحسی یا ضعف در پاها میشود. معمولاً این درد پا تا زیر زانوها کشیده میشود و اغلب به سمت مچ پا و روی پا نیز گسترش مییابد. این گونه توصیف میشود که درد از کمر یا باسن شروع شده و به سمت ساق پا و روی پا کشیده میشود.
برخی علائم دیسک کمر عبارتند از:
- درد کمر
- درد در ساق پا و روی پا (سیاتیک)
- بیحسی و احساس گزگز در ساق پا و روی پا
- ضعف در ساق پا یا روی پا
- بیاختیاری در دفع ادرار و مدفوع (بسیار نادر). این علامت ممکن است نشاندهنده ابتلا به مشکلات خطرناکتری به نام سندرم کودا اکوئینا باشد. این بیماری به دلیل فشرده شدن ریشههای عصب در ستون فقرات ایجاد میشود و نیاز به مراقبتهای فوری پزشکی دارد.
همه بیماران مبتلا به تحلیل دیسک، درد را تجربه نمیکنند. این یک چالش بزرگ برای پزشکان است که بتوانند تشخیص دهند که آیا دیسک در حال تحلیل عامل درد در بیمار است یا درد علت دیگری دارد.
عواملی که احتمال ابتلا به دیسک کمر را افزایش میدهند
علاوه بر فرسودگی تدریجی ناشی از افزایش سن، عوامل دیگری نیز وجود دارند که احتمال ابتلا به دیسک کمر را افزایش میدهند. شناخت عواملی که احتمال ابتلا به دیسک کمر را افزایش میدهند میتواند به پیشگیری از مشکلات آتی کمک کند.
- جنسیت
- مردان بین 30 تا 50 سالگی بیشتر دچار دیسک کمر میشوند
- بلند کردن اجسام به روش اشتباه
- استفاده از عضلات کمر به جای پا برای بلند کردن اجسام سنگین میتواند باعث دیسک کمر شود. چرخش در هنگام بلند کردن اجسام نیز احتمال ابتلا به دیسک کمر را افزایش میدهد.
- وزن
چاق بودن باعث افزایش فشار بر دیسک در قسمت پایین کمر میشود.
- فعالیتهای تکراری که باعث فشار بر ستون فقرات میشود
بسیاری از مشاغل از نظر فیزیکی آسیبزا هستند. در برخی از مشاغل باید به طور مداوم اجسام را بلند کرد و کشید یا برای انجام این فعالیتها باید خم شد یا چرخید. استفاده از روشهای درست حرکت کردن و بلند کردن اجسام به حفاظت از کمر کمک میکند.
- رانندگی مداوم
نشستنهای طولانی مدت و لرزش ناشی از کار کردن موتور خودرو باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و دیسکها میشود.
- استعمال دخانیات
اعتقاد بر این است که استعمال دخانیات اکسیژنرسانی به دیسک را کاهش داده و باعث افزایش سرعت تحلیل دیسک میشود.
تشخیص پزشکی
برای تشخیص ابتلا به دیسک کمر، پزشک سوابق پزشکی شما را بررسی کرده و شما را مورد معاینه بالینی قرار میدهد. تشخیص با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) تأیید میشود.
مراحل مختلف تشخیص عبارتاند از:
سوابق پزشکی و معاینات بالینی
پس از صحبت در مورد علائم و سوابق پزشکی، پزشک ستون فقرات شما را معاینه میکند. در خلال انجام معاینات بالینی، پزشک ممکن است آزمایشهای زیر را برای کمک به تشخیص علت درد در قسمت پایینی کمر انجام دهد:
معاینات نورولوژیکی
معاینات فیزیکی شامل معاینات نورولوژیکی نیز هستند که به تشخیص ضعف یا کاهش تواناییهای حسی کمک میکنند. برای بررسی ضعف عضلانی، پزشک شیوه راه رفتن، بررسی پاشنهها و انگشتان پا را انجام میدهد. قدرت ران، مچ پا و انگشتان نیز مورد ارزیابی قرار میگیرند. پزشک با لمس ملایم ساق پا و روی پا هر گونه مشکل حسی را بررسی میکند. همچنین، واکنشهای شما در زانو و مچ پا نیز مورد ارزیابی قرار میگیرند، اگرچه در برخی موارد ممکن است واکنشی وجود نداشته باشد.
آزمایش بلند کردن پا به طور مستقیم
این آزمایش یک روش پیشبینی بسیار دقیق برای تحلیل دیسک در بیماران زیر 35 سال است. در این آزمایش، شما به پشت دراز کشیده و پزشک پای آسیبدیده شما را بلند میکند. زانوی شما باید صاف باشد. اگر شما در قسمت پایین پا و زیر زانوی خود احساس درد داشتید، نتیجه ابتلا به دیسک کمر مثبت است.
آزمایشهای تصویری
برای کمک به تأیید تشخیص ابتلا به دیسک کمر، ممکن است پزشک دستور انجام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) را نیز بدهد. در این روش عکسهای شفاف و دقیقی از بافت نرم مانند دیسکهای بین مهرهای گرفته میشود.
درمان دیسک کمر
در بیشتر موارد، دیسک کمر به مرور زمان و با گذشت چند روز تا چند هفته وخیمتر میشود. معمولاً بیشتر بیماری تا 3 الی 4 ماه هیچ علامتی ندارند. به هر حال، برخی بیماران در دوران بهبودی نیز ممکن است کاهی اوقات درد داشته باشند.
روشهای مختلف درمان و تسکین درد دیسک کمر عبارتاند از:
استراحت
معمولاً 1 تا 2 روز استراحت در رختخواب باعث تسکین درد کمر میشود. به مدت طولانی روی پای خود نایستید. در هنگام روز در برخی مقاطع استراحت کنید اما از نشستنهای طولانی مدت نیز پرهیز کنید. همه حرکات خود را به آهستگی و با کنترل انجام دهید. فعالیتهای روزانه خود را تغییر داده تا از انجام حرکاتی که باعث درد بیشتر میشود به خصوص خم شدن رو به جلو و بلند کردن اجسام پیشگیری شود.
گرما میتواند به کاهش اسپاسمهای عضلانی کمک کند
سعی کنید در طول روز از پدهای گرمکننده یا کمپرس گرم به طور مقطعی در پشت خود استفاده کنید. شما میتوانید اشکال دیگر گرما درمانی را نیز امتحان کنید تا ببینید که کدام یک بهتر جواب میدهد. بستههای گرمایی چسبناک که به طور مدارم استفاده میشوند، گرمای کم به مدت چند ساعت یا آب چرخشی گرم در انتهای روز از جمله چندین گزینهای هستند که میتوانند کمککننده باشند.
در مورد درمانهای دستی به پزشک خود صحبت کنید.
در یکی از انواع درمانهای دستی از حرکات کم نوسان پر سرعت استفاده میشود یا ممکن است فشار از روی عصب تحت تأثیر دیسک برداشته شده و روند بهبودی تسریع شود. روشهای متعددی از درمانهای دستی وجود دارد مانند موبیلازیسیون که با نیروی کم انجام میشود (شامل ضربه و حرکات ناگهانی نیست) و ممکن است برای برخی بیماران که شرایط خاص دارند مفید باشد.
در مورد روش مک کینزی با متخصص فیزیوتراپی خود صحبت کنید
روش مک کینزی یک روش درمانی است که دران از برخی حرکات ورزشی با هدف انتقال درد از روی پاها (سیاتیک) و متمرکز کردن آن در قسمت پایین کمر انجام میشود. پس از بهبود علائم در پاها، معمولاً رویکرد توانبخشی بلند مدت برای تقویت کمر و عضلات دیگر برای متمرکز کردن درد و جلوگیری از عود دوباره آن مورد استفاده قرار میگیرد.
درمان گیاهی دیسک کمر
درمانهای گیاهی برای درمان دیسک کمر معمولاً درد و تورم ناشی از آسیبدیدگیهای عضلانی اسکلتی را هدف قرار میدهند. برخی گیاهان مانند آرنیکا، کوهاش سیاه، خشخاش کالیفرنیایی، اسپیره کوهی، سیب زمینی وحشی خاصیت تسکین دهندگی و ضد درد دارند. برخی گیاهان ضدالتهابی عبارتند از ریش بابا آدم، گل مینا، زردچوبه. برخی از این گیاهان دارویی به صورت داخلی جذب میشوند در حالی که برخی دیگر به صورت موضعی روی ناحیه آسیبدیده استعمال میشوند
داروها
روشهای درمانی دارویی و پزشکی مؤثر بر دیسک کمر عبارتاند از:
داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه پزشک
اگر درد شما خفیف تا متوسط باشد، ممکن است پزشک به شما مصرف برخی داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند ایبوپروفن (آدویل، موترین آی بی و…) یا ناپروکسن (آلیو و …) را توصیه نماید
مواد مخدر
در صورتی که درد شما پس از استفاده از داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک بهبود نیابد، ممکن است پزشک برای یک مدت کوتاه داروهای مخدر مانند کدئین یا ترکیبات استامینوفن – اکسی کدئین (مانند پرکوکت، اوکسی کونتین و غیره) را تجویز کند. این داروها ممکن است عوارض جانبی نظیر خواب آلودگی، حالت تهوع، سرگیجه و یبوست را به همراه داشته باشند.
داروهای ضدتشنج
داروهای مخصوص درمان تشنج نیز ممکن است در درمان درد ناشی از فشرده شدن عصب که غالباً به دلیل دیسک کمر ایجاد میشوند مفید واقع شوند.
شل کنندههای عضلانی
شل کنندههای عضلانی ممکن است در صورت ابتلا به اسپاسم عضلانی تجویز شوند. رخوت و سرگیجه از عوارض جانبی شایع مصرف این داروها است.
تزریق کورتیزون
کورتیکواستروئیدهای ضدالتهابی ممکن است به طور مستقیم در اطراف عصبهای ستون فقرات تزریق شوند. تصویربرداریهای ستون فقرات میتواند به هدایت مطمئن سوزن کمک کنند. در برخی مواقع مصرف یک دوره استروئیدهای خوراکی ممکن است به کاهش درد و تورم کمک کند.
روشهای درمانی جایگزین
چند روش دیگر مؤثر در درمان این بیماری عبارتاند از
طب سوزنی
طب سوزن به کاهش درد مزمن کمر و گردن کمک میکند؛ با این که نتایج حاصل از به کارگیری این روش معمولاً جزئی است،
ماساژ
این روش درمانی که با دست انجام میشود به کاهش درد کوتاه مدت افراد مبتلا به درد مزمن قسمت پایین کمر کمک میکند.
یوگا
ترکیب فعالیتهای فیزیکی، تمرینات تنفسی و مدیتیشن در یوگا به بهبود عملکرد و تسکین درد مزمن کمر در برخی افراد کمک میکند.
روشهای جراحی
فقط درصد کمی از افراد مبتلا به دیسک کمر نیاز به انجام عمل جراحی دارند. عمل جراحی ستون فقرات معمولاً فقط در زمانی که روشهای درمانی غیرجراحی در کاهش علائم دردناک مؤثر واقع نشوند توصیه میشود.
آیا بیماری پارگی فتق دیسک بین مهرهای، قابل پیشگیری است؟
پس از آسیبدیدگی کمر این احتمال وجود دارد که شما در آینده دچار مشکلات کمر شوید. برای کمک به سالم ماندن کمر میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- از کمر خود در هنگام بلند کردن اجسام محافظت کنید: به عنوان مثال، با کمک پاهای خود اجسام را بلند کنید نه به وسیله کمر. در هنگام بلند کردن اجسام از کمر به سمت جلو خم نشوید. زانوهای خود را خم کرده و در حالت نیمه نشسته قرار گرفته و اجسام را بلند کنید.
- وضعیت صحیحی بدنی خود را حفظ کنید: زمانی که ایستادهاید یا راه میروید، شانهها را به سمت عقب و پایین ببرید، چانه را عقب داده و شکم را به سمت داخل بکشید. با این که از قسمت پایین ستون فقرات خود محافظت خواهید کرد.
- به طور مرتب و منظم ورزش کنید
- وزن سالم خود را حفظ کنید: با این کار وزنی که روی قسمت پایین کمر شما قرار میگیرد کاهش مییابد
