آرتریت روماتوئید (RA)، یک بیماری شایع است که بیشتر زنان نسبت به مردان تحت تأثیر قرار میگیرند و معمولاً در دوره بین 40 تا 50 سالگی ظاهر میشود، با این حال میتواند در هر سنی رخ دهد و افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
روماتوئید آرتریت میتواند در هر مفصلی از بدن ایجاد شود، اما بیشترین تأثیر را بر روی مفاصل پا، مچ پا، مچ دست و دست دارد. این بیماری در مفصل زانو نسبتاً نادر است، اما رخ میدهد. یکی از ویژگیهای خاص روماتوئید آرتریت زانو این است که به صورت همزمان و متقارن در هر دو طرف بدن تأثیرگذاری میکند.
علت ابتلای افراد به روماتیسم زانو
موارد کشف شده و دلایل زیادی در مورد چگونگی حملهی روماتیسم زانو به مفصل وجود دارد، با این حال هنوز قابل درک نیست که چه چیزی در درجهی اول منجر به ایجاد این بیماری خود ایمن میشود. پیوندهای مرتبط با برخی از ویروسها، عفونتها، هورمونها و حتی ژنتیک از طریق سابقه خانوادگی مرتبط وجود داشته است، اما تحقیقات علمی برای این پیوندها تاکنون بینتیجه بوده است.
روماتیسم مفصلی زانو چه علائمی دارد؟
در موارد آرتریت روماتوئید زانو، ممکن است فرد بیمار علائمی را تجربه کند و یا ممکن است در مفاصل کوچک دست و پا مبتلا به روماتیسم مفصلی زانو تشخیص داده شود. علائم معمولا به تدریج طی چند هفته یا در بعضی موارد طی چند ماه ایجاد میشوند. گاهی اوقات موارد روماتیسم مفصلی ناگهانی شروع میشود که در طی چند روز اتفاق میافتد. این موارد ممکن است در شروع و بهبودی سریع باشند و چندین قسمت از این موارد ممکن است پیش از ثابت شدن رخ دهند. در برخی موارد علائمی مانند درد عضلانی، تب، کاهش وزن و کم خونی بر درد مفصل و علائم مقدم هستند. اولین علامتی که تجربه میکنید، ممکن است سفتی مفصل و عضله باشد، به خصوص در صبح زود، علائم چند ساعت پس از بیدار شدن شروع به فروکش کردن میکنند. این معرفی بسیار شبیه به استئوآرتریت است که سبب کاهش سفتی هنگام صبح میشود، تمایز اصلی در این نقطه بین این دو عارضه این است که سفتی مفصل استئوآرتریت بعد از نیم ساعت حرکت سست میشود، در حالی که این اتفاق در عارضه روماتیسم زانو طولانیتر، یعنی تا چندین ساعت رخ میدهد. پس از چند هفته، همان مفاصلی که سفت بودهاند ممکن است دردناک و متورم شوند. درد زانو مانند یک درد خفقان عمیق احساس میشود که توسط استراحت و سطوح خاصی از فعالیت بدتر میشود. سطوح درد میتوانند در طول عود کاملا شدید باشند و باعث ناراحتی باور نکردنی برای بیماران، به ویژه کسانی که دارای چندین مفصل آسیب دیده هستند، شوند. سطوح تورم در طول عود همچنین باعث میشوند پوست اطراف مفصل به شدت حساس و نسبت به لمس کمی گرم شود. شدت و تکرار رجعت یا عود تا حد زیادی بین بیماران متفاوت خواهد بود، هرچند که به طور معمول حمله میکنند و هنگام صبح در بیشترین حد خود هستند.
تشخیص بیماری
هنگامی که به پزشک مراجعه میکنید، آزمایش فیزیکی برای شما انجام میشود و در مورد سوابق پزشکی شخصی خود و فامیلیتان با پزشک صحبت خواهید کرد. شما همچنین میتوانید به منظور دریافتن اینکه آیا مبتلا به روماتیسم مفصلی زانو هستید یا نه آزمایشات خون انجام دهید. آزمایشات خون موراد زیر را بررسی میکنند
- کم خونی (شمارش سلولهای قرمز خون کم)
- فاکتور روماتوئید (RF) که در حدود 70 تا 80 درصد افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی دیده میشود.
- نرخ “Sed” (سرعت رسوب گلبول قرمز). سطوح بالا علائم التهاب هستند.
- آنتی بادیهای شیمیایی به نام CCP
- سطح بالای CRP (پروتئین واکنش C)
همچنین ممکن است از شما اشعه ایکس یا به ندرت، ام آر آی برای بررسی آسیبهای احتمالی مفصل گرفته شود و پزشک ممکن است نمونهای از مایع زلالهای که از مفاصلتان میآید را بگیرد.
روشهای درمان روماتیسم مفصلی زانو
روشهای مختلفی برای مدیریت بیماری و تسکین درد آن وجود دارد که عبارتاند از:
درمان خانگی و گیاهی
روشهای خانگی برای درمان و رفع درد روماتیسم زانو عبارتاند از:
استراحت
از انجام فعالیتهایی که باعث درد میشوند خودداری کنید. از پریدن، دویدن، بالا و پایین رفتن از پلهها، زانو زدن، اسکات زدن و پیادهروی برای مدت زمان طولانی پرهیز کنید.
یخ یا حرارت مرطوب
یخ را روی مفصل یا ناحیه درد یا التهاب اعمال کنید. این یکی از سریعترین راههای کاهش تورم، درد و التهاب است. افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید ممکن است یخ را تحمل نکنند. استفاده از حرارت مرطوب ممکن است برای سفتی مفاصل مفید باشد. استفاده از یخ یا گرما باید در فواصل بیست دقیقه در یک زمان انجام شود. یخ و حرارت را به طور مستقیم به پوست اعمال نکنید. هنگام استفاده از یخ، فشار خفیفی اعمال کنید. این کار به ویژه زمانی که ورم وجود دارد، مفید است. این فقط باعث کاهش بیشتر حرکت و منجر به افزایش درد و از دست دادن عملکرد خواهد شد.
چای سبز
پلی فنولها در چای سبز برای خواص محافظ مفصل و ضد التهابیشان شناخته شده هستند. اما، این فقط پلی فنولها نیستند که تصور میشود برای بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید مفید هستند. این در واقع آنتی اکسیدانهایی هستند که در پلی فنولهایی یافت میشوند که تصور میشود سیستم ایمنی بدن را سرکوب میکنند.
درمان با رژیم غذایی مناسب
تحقیقات نشان داده تغذیه نیز در پیشرفت یا تقلیل بیماریهای آرتروز از جمله روماتیسم مؤثر است. ملاحاظات غذایی که باید در نظر بگیرید عبارتاند از:
غذاهای سرخ شده و فرآوری شده
محققان دریافتهاند که کاهش میزان غذاهای سرخ شده و فرآوری شده خوراکی میتواند باعث کاهش التهاب و کمک به بازگرداندن دفاع طبیعی بدن شود.کاهش میزان غذاهای سرخ شده و فرآوری شدهای که مصرف میکنید، مانند گوشتهای سرخ شده و وعدههای غذایی یخ زده آماده است و شامل سبزیجات و میوههای بیشتر را در رژیم غذایی است.
قندها و کربوهیدراتهای تصفیه شده
مقادیر زیاد قند در رژیم غذایی شما باعث التهاب میشود.مصرف آب نباتها، غذاهای فرآوری شده، کالاهای پخته شده آرد سفید و سوداها را کاهش دهید تا درد آرتریت روماتوئید کاهش یابد.
محصولات لبنی
محصولات لبنی به علت نوع پروتئین موجود در آنها ممکن است به درد آرتریت کمک کنند. برای برخی افراد این پروتئین ممکن است بافت اطراف مفصل آنها را تحریک کند. سایر افراد مبتلا به آرتریت موفق به تغییر رژیم گیاهخواری میشوند که شامل هیچگونه محصول حیوانی نیست.به جای گرفتن پروتئین از گوشت و لبنیات، مقدار زیادی از منابع پروتئین خود را از سبزیجات مانند اسفناج، کرهی آجیل، توفو، لوبیا، عدس و کوینولا دریافت کنید.
نمک و مواد نگهدارنده
توجه داشته باشید که غذاهایی که مصرف میکنید چه موادی شامل میشوند. بسیاری از غذاها برای افزایش مدت زمان نگهداری خود، حاوی نمک و مواد نگهدارنده دیگری هستند. برای برخی افراد، مصرف بیش از حد نمک ممکن است منجر به التهاب مفاصل شود. تلاش برای کاهش مصرف نمک به مقدار معقول و مناسب میتواند ارزشمند باشد. در واقع، مصرف کمتر نمک ممکن است به شما در مدیریت آرتریت کمک کند. بنابراین، بهتر است از مصرف غذاهای آماده که معمولاً با استفاده از مایکروویو گرم میشوند، پرهیز کنید. این غذاها اغلب حاوی سطح بالایی از سدیم هستند، اگرچه در استفاده از آنها راحتی و سهولت وجود دارد.
فیزیوتراپی
پس از یک آنالیز جامع از مفصل آسیب دیده، از جمله ارزیابی سطح التهاب، انعطاف پذیری، قدرت، تعادل و راه رفتن، ممکن است یک سری تمرینات کششی و تقویت برای بهبود قدرت و انعطاف پذیری مفصل زانو آغاز شود. تغییرات در راه رفتن نیز میتواند باعث کاهش فشار بر روی مفصل شود و برای کاهش درد و التهاب ممکن است از روشهای دیگر مانند درمان دستی، اولتراسوند و تحریک الکتریکی استفاده شود.
طب سوزنی
این فرم سنتی طب چینی از سوزنهای فوق العاده ریز برای تحریک مسیرهای انرژی که “meridians” نامیده میشوند در بدن برای اصلاح عدم تعادل انرژی یا “چی” استفاده میکند.تحقیقات زیادی برای روماتیسم مفصلی زانو وجود ندارد. اما مطالعات نشان میدهد که طب سوزنی به درد کمک میکند.
اسپیلینت
از اسپیلینت و بریس برای محافظت و استراحت مفاصل درگیر استفاده میشود.
دارو
استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) میتواند درد، تورم و التهاب را کاهش دهد. اگر آرتریت زانو ناشی از آرتریت روماتوئید باشد، استفاده از دارو ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs) ممکن است عارضهی کلی شما را بهبود بخشد.
تزریقات
دوزهای پایین استروئیدهای تزریق شده به مفصل زانو میتواند التهاب را کاهش دهد.همچنین تزریقات مفصل از داروهای هیالورونیک اسید مانند Synvisc یا Suparz برای تسهیل ترمیم و بازسازی غضروف در مفصل کمک میکند.
ورزش
بهترین تمرینات زانو ممکن است تمرینی باشد که شما میتوانید در خانه و یا حتی در طول استراحت در دفتر کار انجام دهید. آنها آسان، موثر و راحت هستند و نیازی به تجهیزات خاصی ندارند. آنها را به آرامی انجام دهید و با قوی شدن عضلات به تدریج تعداد تکرارها را افزایش دهید.برخی از این حرکات ورزشی عبارتاند از:
بلند کردن پا (در حالت دراز کشیده)
این ورزش ماهیچههای چهار سر، که عضلات بزرگ در جلوی رانهای شما هستند که به مفاصل زانو متصل میباشند را تقویت میکند.دستورالعمل انجام حرکت :
- صاف به سمت کمر روی زمین یا تخت دراز بکشید و دستهایتان را کنار پهلوها قرار داده و انگشتان پا را بالا بگیرید.
- پای خود را در حالی که عضلات پایتان را سفت میکنید صاف نگه دارید و به آرامی پایتان را چند سانتی متر بلند کنید.
- عضلات شکمتان را سفت کنید تا قسمت پایین کمرتان را به سمت پایین فشار دهید.
- این موقعیت را نگه دارید و تا 5 بشمارید، سپس پای خود را آرامتر از هر چه تمامتر پایین بیاورید.
- این حرکت را تکرار کنید و سپس پاها را عوض کنید.
کشش همسترینگ (در حالت دراز کشیده)
این تمرین باعث کشش و تقویت ماهیچههای همسترینگ شما میشود. که عضلات پشت رانها هستند که به زانوها متصل میشوند.دستورالعمل انجام حرکت:
- روی کف زمین یا تخت دراز بکشید و هر 2 پایتان را خم کنید.
- به آرامی یک پا را بلند کنید، پاهایتان هنوز هم خم باشند، و زانوی خود را به سمت قفسهی سینه بیاورید.
- دستهایتان را پشت رانتان قفل کنید، نه زانو، و پا را راست کنید.
- پای راست خود را به سمت سر به عقب بکشید، تا جایی که احساس کشش کنید.
- به مدت 30 تا 60 ثانیه نگه دارید، سپس به آرامی زانویتان را خم کنید و پا را به سمت کف پایین بیاورید.
اسکات نیمه
این تمرین باعث تقویت عضلات در جلوی و پشت رانها به همراه ماهیچه سرین میشود.دستورالعمل انجام حرکت:
- بایستید و پاها را به عرض شانه از هم باز کنید، و دستهایتان را به سمت جلویتان بکشید.
- به آرامی زانوهایتان را خم کنید، تا جایی که در موقعیت نیمه نشته قرار گیرید. در صورت لزوم، برای حفظ تعادل یک صندلی را بگیرید.
- کمرتان را صاف نگه دارید و قفسه سینه به سمت بالا باشد، به سمت جلو خم نشوید.
- کف پاهایتان صاف روی زمین باشد، این موقعیت را به مدت 5 ثانیه نگه دارید، سپس به آرامی به حالت اول بازگردید و بایستید.
هنگام انجام این تمرین هیچ دردی نباید وجود داشته باشد.
کشش پا
این تمرین ماهیچههای چهار سر را نیز تقویت میکند.دستورالعمل انجام حرکت:
- روی زمین بننشینید و پاهایتان را دراز کنید. با دستهایتان در هر طرف مفصل ران خودتان را ثابت کنید.
- به آرامی یک زانو را خم کنید تا احساس کشش کند، اما نه تا حدی که دردناک شود.
- پای خود را به مدت 5 ثانیه در این حالت نگه دارید، سپس به آرامی پایتان را تا آنجا که میتوانید صاف کنید، دوباره 5 ثانیه نگه دارید.
جراحی
جراحی ممکن است در موارد شدید مورد نیاز باشد. یک روش آرتروسکوپی برای حذف پوشش زلالهای ملتهب یکی از گزینههای جراحی است. در مورد شدید مفصلی و انحطاط غضروف، جایگزینی کل زانو روش ترجیحی است.
درمان سطحهای مختلف بیماری
این میتواند مهمترین عامل تاثیر گذاری بر نتیجه درمان باشد.
موارد خفیف
بیماران مبتلا به آرتروز خفیف در زانو که همراه با حداقل انحطاط و آسیب است، به طور کلی به درمان کوتاه مدت و محافظه کارانه در هنگام عود کردن پاسخ میدهند. استفاده از روش RICE (استراحت، يخ، كمپرس و بالا نگه داشتن عضو آسيب ديده از سطح قلب) در شروع درد، همراه با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) در صورت نیاز و پیروی با برنامهی تمرینات کششی و تقویتی خفیف، به طور کلی تمام چیزی است که برای تجربهی بهبود نیاز است. اکثر بیماران میتوانند انتظار دیدن کاهش درد و بهبود عملکرد را بین 4 تا 6 هفته داشته باشند.
موارد متوسط
بیمارانی که انحطاط متوسط را به علت آرتروز تجربه میکنند ممکن است نیاز به چیزی بیشتر از استراحت، دارو و تمرین داشته باشند تا بتوانند بهبود علائم را ببینند. اگر انحطاط افزایش یافته یا آسیب به علت آرتروز جدی وجود دارد، فرد ممکن است درد، ضعف و از دست دادن تحرک و عملکرد بیشتر داشته باشد. تکنیکهای کنترل درد مانند تزریق استروئید و یا تزریق اسید هیالورونیک میتوانند به کاهش التهاب و تعمیر یا بازسازی غضروف در مفصل زانو کمک کنند. جراحی آرتروسکوپی ممکن است برای تخلیه کردن مفصل زانو لازم باشد. به دنبال این روش، انتظار میرود که بهبودی 6 تا 9 هفته طول بکشد و عمل جراحی باید با یک رژیم تمرین یا فیزیوتراپی با هدف بازگرداندن قدرت، دامنه حرکت و عملکرد انجام شود.
موارد شدید
جهت درمان بیمارانی که به علت آرتروز زانو دچار آسیب شدید و تخریب مفصلی هستند و علائمی از جمله درد شدید، تورم و سفتی مفصل، از دست دادن قدرت، محدودیت حرکت و کاهش عملکرد دارند، روشهای درمانی معمولاً برای بیمارانی که آرتریت زانوی خفیف یا متوسط دارند، کافی نخواهد بود. به طور عمومی، درمانهای حفاظتی ابتدا قبل از تلاش برای روشهای تدخلی تر اجرا میشوند، اما در صورتی که غضروف به شدت فرسوده شده باشد و تماس استخوان به استخوان در مفصل وجود داشته باشد، جراحی جایگزینی جزئی یا کلی زانو به عنوان گزینه درمانی انتخاب میشود. پس از جراحی جایگزینی مفصل، معمولاً نیاز به فرایند توانبخشی (فیزیوتراپی) به مدت 3 تا 4 ماه است، اگرچه در برخی موارد ممکن است زمانی تا یک سال برای بهبودی کامل نیاز باشد.
