شانه یخزده یک بیماری شایع و پیچیده در سیستم اسکلتی عضلانی است. این بیماری به نامهای دیگری مانند کپسولیت چسبنده، پریآرتریت اسکاپولو-هومرال، پری آرتریت، پری کپسولیت، شانه سفت و بورسیت مخرب نیز شناخته میشود. اما باید توجه داشت که این نامها تنها نامهای تخصصی بیماری هستند و در واقع از این بیماری ترسناکتر به نظر برسانند.
بر خلاف توصیههای اخیر، شانه یخزده با استفاده از درمانهای مکمل و تجویز تمرینات و حرکات کششی مناسب به راحتی قابل درمان است. فیزیوتراپی میتواند در کاهش درد و سفتی شانه کمک کند و اگر در مراحل ابتدایی اقدام به درمان شود، میتوان از ابتلا به شانه یخزده به طور کلی پیشگیری کرد. البته در برخی موارد، با وجود فیزیوتراپی، شخص ممکن است به فروزن شولدر مبتلا شود، اما با تشخیص زودهنگام و مداخله مناسب، میتوان درمان صحیح و روند بازسازی را انجام داد و از ماندگاری علائم برای مدت طولانی جلوگیری کرد.
مراحل شانه منجمد
مرحله ۱- درد
مرحله درد معمولا ۲ تا ۹ ماه به طول میانجامد. در این مرحله میزان درد و خشکی تدریجی مفصل افزایش مییابد لذا به آن غالبا مرحله درد گفته میشود. غالباً این درد در بیماران در شب مشاهده میشود و خواب آنها را مختل میکند ولی اکثر آنها در طول روز احساس خوبی دارند. این درد اغلب در عمق مفصل شانه احساس میشود و به قسمت دو سر سرایت پیدا میکند. همچنین ممکن است این درد به بین تیغههای شانه و متعاقبا گردن نیز راه پیدا کند. مصرف داروهای ضد درد مانند داروهای مسکن و ضد التهاب در چنین مواقعی اثر محدود و جزئی دارند.
مرحله ۲- خشکی و یخزدگی
مرحله خشکی میتواند از۴ تا ۱۲ ماه به طول انجامد و غالبا مرحله غالب سفتی و خشکی نامیده میشود. در این مرحله درد شانه به تدریج کاهش مییابد اما دامنة حرکتی به طرز قابل توجهی محدود است و خشکی و سفتی شانه کماکان ادامه دارد. در طی این مرحله، میتوان از روشهای درمانی قوی برای آزادسازی تنش و کششهای کپسولیت استفاده کرد.
مرحله ۳- ذوب
در این مرحله که بین ۱۲ تا ۴۲ ماه ادامه دارد یخزدگی شانه شروع به ذوب میکند. در واقع در این مرحله شانه آزاد میشود و دامنه حرکتی بهبود یافته و خشکی شانه تا حد زیادی برطرف میشود. در مرحله ذوب فرد میتواند عملکرد طبیعی شانههای خود را دوباره بدست آورد.
علل شایع شانه منجمد چیست؟
این بیماری از ۴۰ سالگی به بعد بیشتر شیوع دارد و معمولاً زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار میدهد. شایعترین علل ابتلا به شانه یخزده عبارتند از:
- علل اولیه یا ایدیوپاتیک: به این معنی که شانه یخزده علت مشخصی ندارد و این بسیار ناراحت کننده است!
- علل ثانویه: در این حالت میتوان یک علت خاص همچون تروما، بیحرکتی شانه مانند استفاده از اسلینگ یا گچگیری شانه، عوارض ناشی از عمل جراحی ، بر اثر ابتلا به بیماری سیستمیک مانند دیابت یا اختلال عملکرد تیروئید را برای فروزن شولدر شناسایی کرد.
بیماری شانه یخزده که بیشتر در بین زنان شایع است به طور معمول در افراد در محدوده سنی ۴۰ تا ۶۰ رخ میدهد. حدود ۳ درصد از جمعیت عادی و ۲۰ درصد از مبتلایان به دیابت از این وضعیت ناخوشایند رنج میبرند. کپسولیت چسبنده که نام تخصصی آن است برگرفته از ناحیهای (کپسول مفصل شانه) است که تحت تأثیر قرار میدهد و این واقعیت که انقباض و یا التهاب منجر به زخم و نهایتا باعث “چسبیدگی” یا چسبندگی بافت درون میشود.
علائم شانه یخزده چیست؟
شانه منجمد خیلی دیر و پس از تحمل مقادیر قابل توجهی از درد و شب بیقراری تشخیص داده میشود. در واقع پس از آن که دامنه حرکتی شانه به وضوح محدود شده و یا بصورت گیر کرده تشخیص داده شود.
اگر علائم و نشانههای احتمالی شانه یخزده به موقع تشخیص داده شوند در این صورت پزشکان میتوانند به بیمار اطلاع دهند که دورة این بیماری چگونه است و برای کمک به درمان آن چه باید کرد.
چگونه میتوان بیماری فروزن شولدر را تشخیص داد؟
استفاده از آزمایشهای تصویربرداری مانند عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) در تشخیص شانه یخزده کمکی چندانی به ما نمیکند. این بیماری عمدتاً از طریق علائم و نشانههای بالینی تشخیص داده میشود. برخی از علائم شانه منجمد عبارتند از درد در شب، درد شانه که به سمت عضله دو سر سرایت پیدا میکند، سفت شدن تدریجی شانه به ویژه محدود شدن حرکت چرخش به بیرون شانه.
میتوانید از شانه یخزده با اشعه ایکس عکسبرداری کنید اما واقعیت این است که چیزی جز ساختارهای استخوانی که ظاهرا هیچگونه آسیبدیدگی ندارند عایدتان نمیشود. استفاده از سونوگرافی برای مشاهدة وضعیت تاندونها، عضلات و اندامهای درونی بسیار عالی است. ممکن است از طریق سونوگرافی متوجه اندکی التهاب در بورسا یا پارگی کوچکی در قسمت روتاتور کاف شوید اما این موارد غالبا علت شانه یخزده نیستند. تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی یا همان ام آر آی نیز میتواند ضخیم شدن کپسولیت شانه را نشان دهد. استفاده از آزمایشتهای تصویربرداری میتواند برای رد کردن احتمال وجود آسیبهای شدیدتر مفید باشد و به شما آرامش خاطر دهد که هیچ مشکل دیگری ندارید اما واقعیت این است که در روند درمان هیچ تغییر ایجاد نمیکند.
درمان شانه یخزده
مزایای فیزیوتراپی در درمان شانه یخزده
مزایای فیزیوتراپی بسته به این که شانه یخزده در چه مرحلهای قرار دارد متفاوت است. مرحله ۱ یا همان “مرحله درد” که در طی آن درد شانه روز به روز بدتر و شانه خشکتر میشود به طور معمول از چند هفته تا هشت ماه طول میکشد. شانه در برابر فیزیوتراپی تهاجمی یا کاهش درد مقاومت میکند و درمان آن بسیار دشوار است. در صورت امکان، تمرینات حرکتی منفعل یا کمکی میتوانند به جلوگیری از از دست دادن بیشتر دامنة حرکت کمک کنند. همچنین برای کاهش درد میتوانید از روشهای مختلف استفاده کنید. برخی تحقیقات نشان میدهد که هر چیزی غیر از حداقل درمان در مرحله “درد” میتواند مانع موفقیت درمان شانه یخزده درد دراز مدت شود.
در مرحله ۲ “فاز خشکی و سفتی شانه” درمان ممکن است موثرتر واقع شود. این مرحله معمولاً تا ۱۲ ماه ادامه دارد. اگرچه در این مرحله کماکان شانه بسیار سفت و خشک است اما با کاهش درد میتوان فیزیوتراپی را فعالانهتر دنبال کرد. برای رسیدن به این هدف، تزریق بلوک عصبی توسط متخصص بیهوشی میتواند مانند داروهای محافظهکارانه موثر باشد. هدف حفظ و بازیابی هرچه بیشتر قدرت حرکتی شانه است.
درمان شانه یخزده در مرحله ۳ یعنی فاز “ذوب ” میتواند تهاجمیتر راحتتر قابل تحمل باشد. این مرحله تا ۲۴ ماه به طول میانجامد. گاهی ممکن است که برای آزادسازی عضلات شانه از جراحی آرتروسکوپی که در آن قسمتهای سفت شانه مخصوصا کپسول شانه قطع میشوند استفاده شود. البته در بیشتر مواقع میتوان بدون نیاز به جراحی شانه یخزده بخوبی درمان کرد.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی شامل انتقال امواج فراصوت با شدت بالا از طریق یک هندپیس مخصوص به بدن است. از شاک ویو تراپی رادیال برای درمان شماری از اختلالات اسکلتی عضلانی از جمله شانه یخزده استفاده میشود. چگونگی عملکرد شاک ویو تنها تا حدی قابل درک است و در حال حاضر تعدادی مطالعات و پژوهش در سطح بین المللی برای کمک به درک بیشتر نتایج حاصل از این علم در حال انجام است.
اطلاعات فعلی حاکی از آن است که استفاده از شوکویو (Shockwave) منجر به آزادسازی ماده P از وزیکولهای ترمینال اعصاب میشود. این ماده، گیرندههای فیبر درد را اشباع کرده و بهبودی درد را بدنبال دارد. با استفاده از این روش، عصبهای مسئول درد به طور مؤثری “فلج” شده و بنابراین بیماران میتوانند فعالیتهایی را انجام دهند که معمولاً باعث درد شانه میشد، اما در این حالت تقریباً بدون درد انجام میشود.
به طور معمول، برای درمان شانه یخزده، لازم است ۲ تا ۳ جلسه درمانی انجام شود. بیماران معمولاً بهبود قابل توجهی را در کمترین زمان پس از شوکویو تجربه میکنند. درد شانه پس از جلسه درمان دوم بیشتر کاهش مییابد و با گذشت جلسه درمانی سوم، درد به طور قابل توجهی کاهش مییابد و ممکن است تسکین درد تا مدت طولانی ادامه یابد.
برای بهترین نتیجه، استفاده از شاکویو رادیال (Radial Shockwave) در ترکیب با برنامه جامع توانبخشی توصیه میشود. استفاده از شاک ویو (Shockwave) میتواند به درمان شانه یخزده کمک کند. در این روش، از امواج صوتی با فشار بالا استفاده میشود تا به طور مستقیم بر روی منطقه مورد نیاز در شانه اعمال شود. این امواج صوتی میتوانند منجر به آزادسازی مواد شیمیایی در بدن شوند که به کاهش درد و التهاب کمک میکنند.
شاک ویو به عنوان یک روش غیرتهاجمی و غیردارویی درمانی، مزایایی دارد. این روش میتواند بهبودی قابل توجهی در درد و سفتی شانه ایجاد کند. همچنین، طول جلسات درمانی کوتاه است و عموماً در بازه 10 تا 15 دقیقه قرار میگیرد. بیشتر بیماران از درد ناشی از این روش به طور کلی خبر ندارند و ممکن است تنها حس یک لمس خفیف را تجربه کنند.
استفاده از شاک ویو به تنهایی میتواند موثر باشد، اما بهترین نتایج آن زمانی حاصل میشود که با برنامهای جامع توانبخشی همراه شود. این برنامه شامل تمرینات و فیزیوتراپی است که به تقویت عضلات شانه، بهبود حرکت و افزایش انعطافپذیری کمک میکند.
در کل، شاک ویو میتواند یک روش موثر در درمان شانه یخزده باشد. با انجام جلسات منظم و با رعایت راهنماییهای پزشک، میتوانید بهبودی قابل توجهی در وضعیت شانه خود تجربه کنید.
ورزشهای سندروم شانه یخزده
در مراحل بعدی که حرکت عملکردی خوبی در قسمت بازو و شانه داشتید اما هنوز بهبودی خود را بصورت ۱۰۰ درصدی و کامل بدست نیاوردهاید بهترین کار این است که در بین جلسات درمانی از حرکات و ورزشهای کششی برای پیشرفت در روند درمانی استفاده کنید. اکنون زمان مناسبی برای انجام ورزشهای عادی است. شنا و یوگا هر دو گزینههای عالی بدین منظور هستند.
شنا
برای باز کردن عضلات شانه شنای کرال پشت و شنای آزاد نسبت به کرال سینه گزینههای بهتری هستند. سعی کنید که به هنگام باز کردن دستها و پا زدن یک تخته شنا نیز به همراه داشته باشید. بخاطر داشته باشید اگر شناگر خوبی نیستید ممکن است مشکلات بیشتری برای خود ایجاد کنید و مزایای شنا کردن کمتر از ضرر آن باشد.
یوگا
یوگا گزینهای عالی برای درمان شانه یخزده است زیرا اغلب اوقات حرکاتی را شامل میشود که ما بصورت روزمره انجام نمیدهیم. ورزش یوگا انرژیزا و شورانگیز است و بر روی تنفس فرد تاثیر میگذارد و باعث میشود که از استرس و تنش بدن کاشته و هیجانات ما تخلیه شود.
- مخصوصاً حرکت کودک در یوگا یکی از حرکات عالی برای درمان شانه منجمد است. این حرکت در واقع شبیه به حرکت تسلیم شدن و بسیار مفید است. سعی کنید که به مدت ۲ تا ۵ دقیقه در این حالت بنشینید. به هنگام باز کردن کپسول شانه و کشیدن ذره به ذره دستها به سمت جلو به صورت یکنواخت و به آرامی نفس بکشید.
- تست خاراندن اپلی یکی از تستهای تشخیص بیماری شانه یخزده است. برای انجام این تست پزشک غالباً از بیمار میخواهد که بر روی یک صندلی بنشیند و دست خود را به پشت خود برساند و در همان حالت صاف بر روی صندلی بنشیند تا دست و شانه در جای اصلی خود قرار گیرند. دوباره به مدت ۲ تا ۵ دقیقه بنشینید.
سایر حرکات و تمرینات خاص برای درمان شانه یخزده
- بر روی پشت دراز بکشید و دستهایتان را زیر سرتان بگذارید.
- بر روی پشت دراز بکشید و دستهایتان را روی سرتان بگذارید.
- سعی کنید که بازوهایتان را به شکل عمودی نگه دارید طوری که آرنج دستهایتان زانوی ۹۰ درجه تشکیل دهد و سپس شانه خود را رو به بیرون بچرخانید. در این حالت میتوانید یک وزنه (قوطی لوبیا یا حداکثر شئ ۱ کیلوگرمی) در دست طرف آسیبدیده نگه دارید و اجازه دهید تا وزنه دستتان را به آرامی به سمت عقب بکشد تا شانه باز شود. میتوانید برای راحتی کار یک بالش را در زیر دستتان بگذارید تا دستتان استراحت کند.
برای شروع به مدت ۲ دقیقه در این حالت بمانید و سپس رفته رفته این زمان را به ۵ دقیقه برسانید. پس از هر بار مدت زمانی را استراحت کنید. غالباً پس از بیرون آمدن از این حالت احساس ناخوشایند و ناراحت کننده خواهید داشت لذا قبل از رفتن به حالت بعدی ابتدا باید اندکی استراحت کرده و بدنتان را متناسب با آن تنظیم کنید. این درد پس از این حرکت جای نگرانی ندارد و هیچگونه آسیبی به شما وارد نمیشود. همچنین هرگونه درد و ناراحتی پس از انجام این حرکت ظرف مدت ۱۰ دقیقه بخودی خود برطرف میشود. اگر چنانچه پس از ۱۰ دقیقه درد شما برطرف نشد با پزشک خود مشورت کنید زیرا شاید لازم باشد که تغییراتی در نوع ورزشهایی که انجام میدهید ایجاد شود.
تزریق کورتیزون
کورتیزون کورتیکواستروئیدی است که در واکنش به استرس توسط غده فوق کلیوی آزاد میشود و یک ماده ضد التهاب قوی است. آماده سازیهای مصنوعی حاوی کورتیزون برای تسکین درد و کاهش التهاب به طور مستقیم به مفصل آسیبدیده تزریق میشود. اثرات آرامبخش تزریق کورتیزون گاهی تا چند هفته ادامه دارد. تزریق کورتیزون در جراحاتی انجام میشود که باعث درد و التهاب شده و نیازی به درمان جراحی نیست. یکی از این موارد شانه یخزده است و تزریق کورتیزون به مفصل شانه باعث تسکین درد و التهاب آن میگردد.
هرچند که تزریق کورتیزون تسکین قابل توجهی در درد و التهاب دارد اما با عوارض جانبی خاصی نیز همراه است. شایعترین عارضه جانبی ناشی از آن ” شعلهور شدن یا تشدید درد بر اثر تزریق کورتیزون” است. در این شرایط کورتیزون متبلور شده و باعث درد شدید برای مدت زمان کوتاهی میشود که ممکن است یک یا دو روز طول بکشد. میتوان با گذاشتن یخ بر روی ناحیه تحت تزریق شدت شعلهور شدن کورتیزون را به حداقل رساند. از دیگر عوارض جانبی آن میتوان به سفید شدن پوست و ایجاد عفونت در محل تزریق، افزایش موقتی قند خون در بیماران مبتلا به دیابت اشاره کرد.
عمل جراحی شانه یخزده
یکی از روشهای مورد استفاده برای درمان شانه یخزده، جراحی میباشد. در این روش، عمل جراحی هیدرولیلاتاسیون (Hydrodilatation) نیز به عنوان یک گزینه در نظر گرفته میشود. در این روش، سالین (محلول نمکی) به مفصل شانه تزریق میشود یا بیمار به بیهوشی درآمده و سپس با استفاده از درمان دستی، شانه به محدوده کامل حرکتی برای کشش کپسول (کفپوش مفصل) قرار میگیرد. البته باید توجه داشت که این روشها همواره به صورت موثر عمل نمیکنند، اما میتوان آنها را به عنوان یکی از گزینههای درمانی مدنظر قرار داد.
