درد بی‌توضیح در دست‌ها و پاها می‌تواند یکی از موانع اصلی برای انجام فعالیت‌های روزمره در زندگی افراد باشد. اگر شما با درد مداوم در دست یا پا مواجه هستید، ممکن است دچار فتق دیسک باشید که هنوز درمان نشده است. فتق یا بروز بیرونی دیسک، یک بیماری رایج و دردناک است که زمانی رخ می‌دهد که فشار بر روی ستون فقرات باعث سرخوردگی یا پارگی دیسک و در نتیجه فشار بر روی اعصاب مجاور می‌شود، اغلب در ناحیه پایین کمر یا گردن اتفاق می‌افتد.

تشخیص این علائم می‌تواند شما و پزشکتان را به سمت درمان و تسکین بیماری به سرعت هدایت کند. اگرچه فتق دیسک در کمر می‌تواند باعث درد شدیدی شود، اما روش‌های مختلف درمانی می‌توانند به شما در تسکین درد کمک کنند و زندگی روزمره شما را آسان‌تر سازند.

علائم دیسک کمر

در ادامه به شایع‌ترین علائم و نشانه‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی ابتلا به دیسک کمر باشند، اشاره شده است:

درد در دست یا پا

معمولاً در نزدیک‌ترین فاصله پا یا دست به دیسک آسیب‌دیده، احساس درد خواهید کرد. به طور مثال، اگر دیسک آسیب‌دیده در پایین کمر شما باشد، می‌توان انتظار داشت که دردی پیش‌رونده در پای نزدیک‌تر به آن احساس کنید. نواحی شایع درد در پا شامل باسن، ران، ساق پا و کف پا می‌باشند. این نوع درد پیش‌رونده به سیاتیک نیز معروف است.

اگر فتق دیسک در ناحیه گردن شما باشد، احتمالاً درد را در دست نزدیک‌تر به آن دیسک احساس خواهید کرد. این درد در نقاطی از شانه، بازو و دست‌ها و انگشتان حرکت خواهد کرد.

احساس گزگز و بی‌حسی

همراه با درد، ممکن است احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا پای درگیر داشته باشید. این احساس در نتیجه‌ی وارد شدن فشاری است که دیسک دررفته به عصب‌های مجاور وارد می‌کند.

دیسک آسیب‌دیده در کمرتان ممکن است بی‌حسی و گزگز در پا و انگشتان را برای شما ایجاد کند. بیماران مبتلا به فتق دیسک در ناحیه‌ی گردن، ممکن است در دست، انگشتان و بازو احساس بی‌حسی و سوزن سوزن شدن کنند.

ضعف عضلات

فتق دیسک کمر اغلب باعث ضعف عضلات اطراف می‌شود. افرادی که در قسمت پایین کمر خود دچار فتق دیسک شده‌اند، ممکن است هنگام راه رفتن یا دویدن احساس ضعف یا بی‌ثباتی کنند. اگر فتق دیسک در گردن رخ دهد، ممکن است هنگام نگه داشتن، بلند کردن یا حمل وسایلی که قبلاً می‌توانستید آن‌ها را بدون هیچ مشکلی بلند کنید، احساس سستی کنید.

یک طرف بدن سرد می‌شود

آیا فکر می‌کنید که بالای کمرتان آسیب‌دیده و احتمالاً دچار مشکلی در دیسک کمر شده‌اید؟ وقتی عصب‌ها تحریک می‌شوند، علائم ممکن است آن‌طوری که انتظار می‌رود ظاهر نشوند. در حقیقت، ممکن است یک احساس سوزش، بی‌حسی، درد مزمن یا احساس عجیب و غریبی مانند سردی در امتداد بالا تنه‌تان، معمولاً در یک طرف بدن، وجود داشته باشد.

پا درد

اگر فتق دیسک در پایین کمرتان، باعث وارد آمدن فشار بر روی عصب سیاتیک شود، خطر ابتلا به بیماری به نام سیاتیک وجود دارد. همراه با دردی که می‌تواند در امتداد پایتان کشیده شود، ممکن است احساس در پا یا انگشتان خود را نیز از دست دهید.

درد هنگام استراحت بدتر می‌شود

اگر دچار فتق دیسک کمر شده‌اید، انتظار می‌رود که بلند کردن چیزهای سنگین منجر به درد خیلی شدیدی شود. برخی گمان می‌کنند که نشستن و استراحت کردن می‌بایست خوب باشد، درصورتی‌که این ایده‌ی درستی نیست؛ درد در حالت نشسته – یا در هنگام خم شدن به جلو – از علائم رایج فتق دیسک است.

امکان بهبودی خود به خودی وجود دارد

علیرغم درد و ناراحتی که دیسک کمر به همره دارد، خبر خوب این است که این درد می‌تواند به خودی خود بهبود یابد. در حقیقت، از هر 100 نفر 90 نفر گزارش می‌کنند که درد کمر و علائم فتق دیسک‌شان در طی چند هفته خود به خود از بین می‌رود. دلیل این امر این است که بدن ما ممکن است خود به خود بافتی را که روی اعصاب فشار می‌آورد کنار بزند. باید با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید علائم فتق دیسکتان تا چه حدی جدی است و اینکه آیا می‌توان آن را کنترل کرد یا خیر.

چه زمانی دررفتگی دیسک به یک مسئله‌ی اورژانسی تبدیل می‌شود؟

بیشتر اوقات، سرخوردن یا دررفتگی دیسک کمر، موضوعی اورژانسی نیست. بااین‌حال، به ندرت پیش می‌آید که این وضعیت، عارضه‌ای به نام سندرم دم اسبی Cauda equina را تحریک کند که در این شرایط، دیسک گروهی از اعصاب را در قسمت پایین ستون فقرات فشرده می‌کند و ممکن است در معرض خطر بی‌اختیاری ادرار قرار بگیرید، مگر اینکه جراحی اورژانسی انجام دهید. اگر درد و ضعف توانایی، عملکرد طبیعی شما را مختل می‌کند، اگر دچار بی‌اختیاری یا مشکلات روده شده‌اید یا بی‌حسی در قسمت داخلی ران و پشت پاها دارید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم نشان می‌دهد مشکل دیسک شما جدی‌تر از حد معمول است.

آیا ممکن است مسئله‌ی دیگری در میان باشد؟

اگرچه مطمئن هستید که کمرتان آسیب دیده است، اما احساس درد ممکن است به دلیل مسائل دیگری مانند عفونت کلیه، سنگ کلیه، زخم معده یا ریفلاکس اسید معده باشد. اگر درد کمرتان همراه با علائم دیگری مانند سوزش در قفسه سینه، مشکل در بلع (مانند رفلاکس اسید معده) یا حالت تهوع و استفراغ (علائم سنگ کلیه) است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید، زیرا این علائم به فتق دیسک اشاره نمی‌کنند و ممکن است نشانه‌های یک مشکل جدی‌تر در شما باشند.

تشخیص

معاینه اولیه برای یک دیسک مشکوک به فتق، معمولاً شامل موارد زیر می‌باشد:

• گرفتن شرح حالی از وضعیت سلامتی برای درک اینکه درد شما از چه زمانی شروع شده و چه زمانی درد به شدیدترین حد خود می‌رسد. پزشک سؤالات دیگری را برای درک کاملی از وضعیت شما می‌پرسد، از جمله اینکه آیا مشکلات و بیماری‌های دیگری دارید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید یا خیر.
• معاینه فیزیکی توسط متخصص ارتوپد انجام می‌شود تا میزان حساسیت کمر با معاینه و درخواست حرکت و خم شدن در جهات مختلف بررسی شود.
• معاینات تصویربرداری برای بررسی استخوان‌ها و مفاصل با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری انجام می‌شوند، از جمله:
  • عکس‌برداری رادیولوژی به نشان دادن اینکه استخوان‌هایتان تخریب شده‌اند (بر اثر پیری) یا خیر کمک می‌کند
  • سی‌تی‌اسکن که در آن فناوری اشعه X با رایانه ترکیب می‌شود تا تصویری کاملاً دقیق از ستون فقرات ارائه دهد.
  • ام آر آی که در آن از آهن‌ربا و فناوری رایانه‌ای برای ایجاد تصویری از عضلات، بافت‌ها، اعصاب و دیسک‌ها استفاده می‌شود.
  • تست عصب که می‌تواند نشان دهد عملکرد عصب شما تا چقدر خوب است و دقیقاً محل فتق دیسک را نشان می‌دهد.
  • دیسکوگرام که شامل تزریق‌هایی به دیسک برای تأیید دیسک‌هایی است که باعث درد می‌شوند.

درمان فتق دیسک کمر

قبل از بررسی گزینه‌های جراحی، پزشکان هر بیماری را به‌ دقت ارزیابی می‌کنند تا مشخص کنند که آیا روش‌های غیر جراحی می‌توانند برای تسکین درد مؤثر باشند یا خیر.

بسیاری از افراد مبتلا به درد دیسک کمر به ترکیبی از استراحت، مصرف داروهای ضدالتهاب با نسخه یا بدون نسخه و درمان‌های فیزیوتراپی، ماساژ و تمرینات تقویت‌کننده به‌خوبی پاسخ می‌دهند. پزشکان طیف گسترده‌ای از گزینه‌های غیر جراحی دیگر را برای مدیریت مشکلات دیسک کمر ارائه می‌دهند:

خود مراقبتی

در بیشتر موارد، درد ناشی از فتق دیسک طی دو روز کاهش می‌یابد و در عرض 4 تا 6 هفته کاملاً برطرف می‌شود. محدود کردن فعالیت، یخ درمانی یا گرما درمانی و مصرف داروهای بدون نسخه پزشک به بهبودی شما کمک می‌کند.

دارو

 پزشک ممکن است داروهای مسکن، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)، داروهای شل کننده عضلات و استروئیدها را برای شما تجویز کند.

• از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین، ناپروکسن (Alleve, Naprosyn)، ایبوپروفن (Advil, Nuprin, Motrin) و سلکوکسیب (Celebrex) برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده می‌شود.
• داروهای مسکنی مانند استامینوفن (تایلنول)، می‌توانند درد را تسکین دهند اما اثرات ضدالتهابی داروهای NSAIDها را ندارند. استفاده طولانی مدت از داروهای مسکن و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی ممکن است باعث زخم معده و همچنین مشکلات کلیوی و کبدی شود.
• ممكن است داروهای شل كننده عضلانی، مانند متوكاربامول (روباكسین)، كاریسوپرودول (سوما) و سیكلوبنزاپرین (فلكسریل) برای كنترل اسپاسم عضلات تجویز شوند.
• برای کاهش تورم و التهاب اعصاب، ممکن است استروئید تجویز شود. این داروها به صورت خوراکی (به صورت بسته‌ی دوز Medrol) در دوز مصرفی رو به کاهش (با کاهش تدریجی در میزان مصرف) در طی یک دوره پنج روزه مصرف می‌شوند. مزیت داروهای استروئیدی در این است که تقریباً بلافاصله تسکین درد را در طی 24 ساعت حاصل می‌کنند.

فیزیوتراپی

پزشک ممکن است درمان فیزیوتراپی را برای مشکل فتق دیسک کمر توصیه کند. متخصص فیزیوتراپی یک ارزیابی عمیق بر روی کمر شما انجام می‌دهد که همراه با تشخیص پزشک، درمانی را مخصوص و منحصربه‌فرد برای هر یک از بیماران مبتلا به دیسک کمر طراحی می‌کند. درمان فیزیوتراپی ممکن است شامل کشش لگن، ماساژ ملایم، یخ و گرما درمانی، اولتراسوند تراپی، تحریک الکتریکی عضله و ورزش‌های کششی باشد. مصرف داروهای مسکن و شل کننده‌های عضلانی نیز ممکن است همراه با فیزیوتراپی مفید باشند.

تزریق

• تزریق استروئید اپیدورال (در کمر) دردی را که از ستون فقرات شروع و به دست یا پا کشیده می‌شود، کاهش می‌دهد. در این روش، داروهای استروئیدی همچون کورتیزون به کانال نخاع تزریق می‌شوند تا التهاب یا فشرده‌سازی عصب و درد عصبی همراه آن کاهش یابد. این تزریق‌ها ممکن است برای بیماران مبتلا به دیسک‌های دررفته، برآمده یا تحلیل رفته توصیه شود.
• Epidural lyses of adhesion، تزریق دارو به ریشه‌های عصبی آسیب‌دیده برای کمک به برطرف کردن بافت اسکار. این تزریق‌ها می‌توانند به تسکین کمردرد مزمن و تسکین بیمارانی که جراحی‌های قبلی برای فتق دیسک داشته‌اند، کمک کنند.
• بلوک‌های عصبی، شامل تزریق برای تسکین درد در جایی که عصب‌ها از نخاع منشعب می‌شوند. بلوک‌های عصبی می‌توانند در کنترل درد مرتبط با فتق دیسک بسیار مؤثر باشند.
• درمان الکترو گرمایی درون دیسکی، که در آن یک سوزن گرم شده در دیسک دردناک وارد می‌شود تا گیرنده‌های درد موضعی از بین بروند. این روش می‌تواند به بیماران مبتلا به درد مزمن دیسک که می‌خواهند از عمل جراحی جلوگیری کنند یا برای بیمارانی که جراحی قبلی آن‌ها ناموفق بوده است کمک کند.

جراحی دیسک کمر

اگر درمان غیر جراحی درد شما را تسکین نمی‌دهد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. جراحان ارتوپدی به شما کمک می‌کنند خطرات و مزایای همه گزینه‌ها – چه غیر جراحی و چه جراحی – را بسنجید و سپس می‌توانند مناسب‌ترین و مؤثرترین گزینه‌ی درمانی را برای شما انتخاب کنند.

در صورت نیاز به جراحی، جراحان ارتوپدی آموزش‌های گسترده‌ای در زمینه پیشرفته‌ترین و ابتکاری‌ترین روش‌های جراحی برای درمان عوارض دیسک فتق دارند، از جمله:

• لامینکتومی و دیسککتومی: روش‌هایی هستند که به صورت کم تهاجمی برای درمان مشکلات دیسک کمر استفاده می‌شوند. این روش‌ها از طریق یک برش کوچک در ناحیه دیسک آسیب‌دیده در وسط کمر انجام می‌شوند. جراح ابتدا از طریق برش کوچکی در استخوان تیغه (لامینا) پشت مهره عبور می‌کند تا به کانال نخاع دسترسی پیدا کند (لامینکتومی). سپس جراح به حداکثر میزان ممکن دیسک مشکل‌دار را برداشته و فشار و فشار وارد شده بر روی نخاع و یا عصب‌های فشرده‌شده را کاهش می‌دهد (دیسککتومی). به علاوه، این روش جلوگیری می‌کند که مواد دیسک باقی‌مانده در آینده مشکل ایجاد کنند. در یک جراحی دیسککتومی کم تهاجمی، جراح از ابزارهای ویژه و میکروسکوپ یا آندوسکوپ برای برداشتن دیسک بیرون زده استفاده می‌کند. این روش جراحی امکان ایجاد برش‌های کوچکتری را فراهم می‌کند که منجر به بهبود سریع‌تر بیمار می‌شود. این جراحی‌ها تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شوند و معمولاً کمتر از یک ساعت طول می‌کشند، به طوری که بیماران می‌توانند چندین ساعت پس از عمل به خانه بروند.
• دیسکتومی و فیوژن سرویکال قدامی (ACDF)؛ یک روش جراحی که در آن دیسک آسیب‌دیده از قسمت جلوی گردن برداشته می‌شود (روش قدامی) و این عمل به منظور کاهش فشار از نخاع یا اعصاب فشرده‌شده و تسکین درد انجام می‌گیرد. برای ایجاد ثبات در گردن، این عمل را می‌توان همراه با جراحی فیوژن ستون فقرات انجام داد.

پزشکان برای هر بیمار یک برنامه درمانی منحصر به فرد تهیه می‌کنند که شامل تعیین دقیق محل فتق دیسک و تجویز مناسب‌ترین اقدامات غیر جراحی یا جراحی برای تسکین درد و بازگشت بیماران به فعالیت‌های روزمره است.