پارگی مینیسک (Torn meniscus) یکی از شایع‌ترین آسیب‌های زانو است. فعالیت‌هایی که با شدت منجر به چرخش یا پیچیدگی زانو می‌شوند، به ویژه زمانی که وزن به طور کامل بر روی زانو قرار می‌گیرد، می‌توانند باعث پارگی مینیسک شوند. ورزشکاران، به خصوص افرادی که ورزش‌های پرتحرک انجام می‌دهند، در خطر بیشتری برای پارگی مینیسک قرار دارند. اگرچه پارگی مینیسک ممکن است در هر فرد و در هر سنی اتفاق بیفتد. هنگامی که اشاره به پارگی غضروف می‌شود، معمولاً به پارگی مینیسک اشاره دارند.

آناتومی زانو

مفصل زانو از سه استخوان تشکیل می‌شود: استخوان ران (فمور)، درشت‌نی (تیبیا) و کشکک زانو (پاتلا).

دو قطعه غضروف به شکل V که مینیسک نام دارند، به عنوان ضربه‌گیر بین استخوان ران و درشت‌نی عمل می‌کنند. این غضروف‌ها که محکم و دارای خاصیت کشسانی هستند، ضربه وارده بر مفصل را گرفته و آن را پایدار نگه دارند.

انواع و درجه بندی پارگی مینیسک زانو

مینیسک به شکلهای مختلفی دچار پارگی می‌شود. پارگی بر اساس ظاهر و محل ایجاد پارگی در مینیسک مشخص می‌شود. پارگی‌های متداول عبارتند از : پارگی دسته‌سطلی (باکت هندل)، فلپ و رادیال (شعاعی).

پارگی ناشی از فعالیت ورزشی اغلب همراه با آسیب‌دیدگی‌های دیگر زانو ایجاد می‌شود مانند پارگی رباط صلیبی قدامی.

علت پارگی مینیسک چه می‌تواند باشد؟

هرگونه فعالیتی که مستلزم گرداندن یا چرخاندن با شدت زانو باشد می‌تواند منجر به پارگی مینیسک ‌شود مانند چرخش با فشار یا توقف ناگهانی. حتی حرکتهای زانو زدن روی زمین، دیپ اسکوات یا بلند کردن اشیای سنگین می‌توانند منجر به پارگی مینیسک شوند. در افراد سالخورده تغییرات تخریبی زانو می‌توانند منجر به پارگی مینیسک بدون علائم یا با علائم جزئی شوند.

علائم آسیب مینیسک زانو چیست؟

چنانچه دچار پارگی مینیسک شده‌اید، ممکن است علائم زیر در زانو شما وجود داشته باشد:

• احساس شنیدن صدا در زانو
• ورم یا خشکی زانو
• زانو درد ، خصوصاً هنگام چرخش زانو
• دشواری در صاف کردن کامل زانو
• احساس قفل شدن زانو هنگام حرکت دادن آن

در صورت زانودرد، ورم زانو یا عدم توانایی حرکت زانو با پزشک خود تماس بگیرید.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر پارگی مینیسک هستند؟

انجام فعالیتهایی که نیاز به چرخش شدید زانو دارند، احتمال پارگی مینیسک را افزایش می‌دهند. این احتمال برای ورزشکاران بیشتر می‌باشد؛ خصوصاً ورزشکارانی که در رشته‌های ورزشی پرتحرک مانند فوتبال، تنیس یا بسکتبال فعالیت دارند. همچنین با افزایش سن در اثر ساییدگی زانو خطر پارگی مینیسک افزایش پیدا می‌کند.

روش‌های تشخیص

پارگی مینیسک معمولاً بوسیله معاینه بدنی تشخیص داده می‌شود. پزشک زانو و پای شما را در جهات مختلف حرکت داده، نحوه راه رفتن شما را بررسی کرده و از شما خواسته تا حرکت اسکوات را انجام داده تا بتواند علت ایجاد عارضه را تشخیص دهد.

روش‌های مورد استفاده برای تشخیص پارگی مینیسک عبارتند از:

عکسبرداری

از عکس‌برداری با روشهای زیر برای تشخیص آسیب مینیسک زانو استفاده می‌شود:

• عکس‌برداری با اشعه ایکس : پارگی مینیسک به علت وجود غضروف در عکس‌برداری با اشعه ایکس مشخص نمی‌شود. ولی اشعه ایکس به رد احتمال عارضه‌های دیگر زانو که علائم مشابهی دارند کمک می‌کند.
• ام آر آی : در این روش از امواج رادیویی و میدان قوی مغناطیسی برای ایجاد تصاویر از بافتهای سخت و نرم در زانو استفاده می‌شود. ام آر آی بهترین روش تشخیص پارگی مینیسک است.

آرتروسکوپی

در برخی از موارد پزشک از ابزاری به نام آرتروسکوپ برای بررسی داخل زانو استفاده می‌کند. آرتروسکوپ از طریق شکاف کوچکی داخل بخش نزدیک زانو می‌شود.

این ابزار دارای چراغ و دوربین کوچکی می‌باشد که تصویر بزرگنمایی شده داخل زانو را به نمایشگر انتقال می‌دهد. در صورت لزوم برای ترمیم یا برش مینیسک می‌توان ابزار جراحی را بوسیله آرتروسکوپ یا از طریق شکافهای کوچک دیگری وارد زانو کرد.

درمان پارگی مینیسک زانو بدون جراحی

درمان پارگی مینیسک بسته به نوع، اندازه و محل پارگی معمولاً بدون استفاده از جراحی انجام می‌شود.

پارگیهای ناشی از آرتروز در صورتیکه  آرتروز درمان شود، معمولاً با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کنند و بنابراین به جراحی نیازی نیست. پارگیهایی که با قفل شدن زانو یا عدم توانایی حرکت زانو مرتبط نیستند با گذشت زمان بهبود یافته و نیازی به جراحی ندارند.

در مراحل اولیه درمان پزشک موارد زیر را به شما توصیه می‌کند :

• استراحت : از انجام فعالیتهایی که درد زانو را تشدید می‌کنند خصوصاً فعالیتهایی که نیاز به چرخاندن یا گرداندن زانو دارند خودداری کنید. در صورتیکه درد شدید می‌باشد، استفاده از عصا می‌تواند فشار را از روی زانو برداشته و به روند بهبود کمک کند.
• استفاده از یخ : یخ باعث کاهش درد و ورم می‌شود. برای این کار از پک سرمایی، کیسه سبزیجات یخ‌زده یا حوله پیچیده به دور تکه‌های یخ به مدت 15 دقیق استفاده کنید و زانو را بالا نگه دارید. این کار را در دو روز اول هر 4 تا 6 ساعت انجام داده و پس از این مدت، هر زمان که نیازی شد از این روش استفاده کنید.
• فشرده‌سازی : برای جلوگیری از ورم و خونریزی بیشتر، از باند فشاری الاستیک استفاده کنید.
• بالا نگه داشتن پا : برای کاهش ورم، دراز کشیده و پای خود را بالاتر از قلب خود قرار دهید.
• مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی: داروهایی مانند آسپیرین و ایبوپروفن باعث کاهش درد و ورم می‌شوند.

در ادامه روشهای دیگری نیز برای  درمان آسیب مینیسک و پارگی آن معرفی می‌شوند که عبارتند از:

فیزیوتراپی جایگزین مناسب جراحی

پارگی مینیسک در بسیاری از موارد بوسیله فیزیوتراپی درمان خواهد شد. سابق بر این برای پارگی مینیسک از جراحی آرتروسکوپی استفاده می‌شد و جراح غضروف پاره را برداشته و بافت مرده را از مفصل جدا می‌کرد. ولی مطالعات اخیر نشان داده‌اند که نتیجه این جراحی‌ها به اندازه فیزیوتراپی مؤثر نیستند. کم‌هزینه‌ترین روش استفاده از فیزیوتراپی برای مدت زمان کوتاه می‌باشد. متخصص فیزیوتراپی برای بهبود قدرت و توانایی انجام فعالیتهای روزانه با شما همکاری کرده تا قدرت و توانایی حرکت زانو به حالت طبیعی بازگردد.

فیزیوتراپی متخصص می‌تواند از یک روش تحریک الکتریکی به نام NMES (تحریک الکتریکی عصبی-عضلانی) برای افزایش قدرت عضلات استفاده کند. علاوه بر این، با استفاده از یک برنامه تمرینی، متخصص فیزیوتراپی می‌تواند وضعیت جسمانی بیمار را بهبود بخشید تا بتواند فعالیت‌هایی مانند خم شدن، اسکوات و پریدن را انجام دهد. هدف نهایی فیزیوتراپی بازگشت فرد به فعالیت‌های روزمره و انجام فعالیت‌های ورزشی با قدرت و توانایی حرکتی کامل است. همچنین، برنامه تمرین در منزل نیز برای بیمار تدوین می‌شود تا بتواند تمارین مورد نیاز را بین جلسات فیزیوتراپی انجام دهد. این مورد بسیار اهمیت زیادی در بهبود داشته، زیرا پایداری و قدرت زانو برای جلوگیری از پارگی مینیسک و بهبود بیومکانیک راه رفتن و دویدن اساسی است.

علاوه بر این موارد درمان با زانوبند طبی و بریس، لیزر درمانی و ماساژ نیز از گزینه‌های دیگری هستند که ممکن است متخصص فیزیوتراپی از آن برای درمان پارگی مینیسک زانو استفاده کند.

همراه با روند بهبودی و انجام تمرینهای بدنی، متخصص فیزیوتراپی آزمایشهایی را نیز انجام داده تا زمان بازگشت بیمار به ورزش و فعالیتهای جسمانی را مشخص کند.

پی آر پی

در روش پلاسمای غنی از پلاکت(PRP) ، مواد التیام‌دهنده از خون خود شخص بیمار برای افزایش قدرت طبیعی بدن جهت درمان استفاده می‌شوند. با توجه به استفاده از این روش در مورد ورزشکاران حرفه‌ای، پی آر پی برای ترمیم مفاصل، تاندون‌ها، رباط‌ها و آسیبهای عضلانی روشی شناخته‌شده می‌باشد. این روش با تحریک سلولهای بنیادی درون ناحیه آسیب‌دیده، باعث بهبود بافت آسیب‌دیده می‌شود.

پزشک معالج با توجه به شرایط شما ممکن است این روش را برای درمان علائم پارگی مینیسک زانوی شما پیشنهاد دهد.

اوزون درمانی

تزریق اوزون یکی از مدالیته‌های درمانی مؤثر برای تسریع و تسهیل درمان عارضه‌هایی مانند پارگی مینیسک زانو است. اوزون‌تراپی باعث افزایش جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده و تأمین اکسیژن و مواد مغذی در آن ناحیه شده و به این ترتیب موجب کاهش درد می‌شود. اطلاعات بیشتر درباره این روش درمانی را می‌توانید از پزشک معالج خود دریافت نمایید.

ورزش برای پارگی مینیسک زانو چه می‌کند؟

ورزش چه به صورت بلند مدت یا کوتاه‌مدت، صرف نظر از اینکه جراحی انجام شود یا خیر، یکی از بهترین روشهای درمانی برای پارگی مینیسک می‌باشد. هدف ورزش‌درمانی افزایش قدرت عضلات اطراف زانو برای کاهش وزن وارده بر غضروف و بهبود آن می‌باشد.البته انجام تمرینات ورزشی حتماً باید زیر نظر پزشک باشد در غیر این صورت ممکن است اثرات سوء داشته باشد.

هدف از ورزش‌درمانی برای درمان پارگی مینیسک به شرح زیر می‌باشد :

بازیابی کامل حرکتی

در صورت پارگی مینیسک یا پس از جراحی مینیسک، ورمی در ناحیه زانو ایجاد شده که مانع خم و راست کردن کامل زانو می‌شود. در صورتیکه زانو دچار محدودیت حرکتی شود فشار بیشتری بر مینیسک پاره‌شده وارد شده و درنتیجه روند بهبود کند شده و زانو در معرض آسیب بیشتری قرار می‌گیرد.

تمرین‌های تقویتی

هرچه عضلات زانو قوی‌تر باشند، وزن کمتری روی مفصل زانو و مینیسک پاره‌شده قرار می‌گیرد. پس از چند روز استراحت عضلات ضعیف می‌شوند بنابراین مطمئن شوید وزنی که روی مینیسک پاره شده قرار می‌گیرد، به طور مساوی روی زانوها تقسیم شده تا بهبود سریعتر انجام شود. بنابراین تمرینهای تقویتی نقش مهمی در درمان پارگی مینیسک دارند.