بی‌حسی در بدن یک احساس غیرطبیعی است که می‌تواند هرجای بدن اتفاق بیفتد، البته در بیشتر موارد در ناحیه دستان، انگشتان، بازوها و یا پاها اتفاق می‌افتد. بی‌حسی پا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد برای یک مدت زمان طولانی در یک وضعیت مشخص ایستاده و یا نشسته باشد. درحالی که در بیشتر موارد بی حسی در پا یک وضعیت تهدید آمیز نیست اما می‌تواند خیلی آزاردهنده باشد. برخی از افرادی که دچار این مشکل می‌شوند دارای آسیبی در کمر خود هستند که باعث بی‌حسی و یا گزگز پشت پاها می‌شود.

دلایل زمینه ساز گزگز و سوزش پا و علائم همراه با آن

گزگز و بی‌حسی نواحی مختلف پا می‌تواند علل متعددی داشته باشد که هر کدام باعث می‌شود خواب‌رفتن و مورمور شدن پا با علائم دیگری نیز همراه شود. این علل عبارت اند از:

نشستن با حالت پاهای ضربدری

روش‌هایی مانند نشستن در حالت ضربدری، نشستن روی پا، نشستن به طور طولانی یا قرار دادن کیف جیبی در جیب پشت ممکن است باعث ایجاد فشار بر روی عصب‌ها و رگ‌های پا شوند و منجر به “خواب رفتگی پا” شوند.

• بی‌حسی، گزگز کردن یا ناتوانی در حرکت پا یا انگشتان می‌تواند در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه پس از برداشتن فشار و آزاد کردن پا برطرف شود. البته، وقتی که این علائم برطرف نشوند یا به صورت مکرر تکرار شوند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
• نشستن در وضعیت‌های طولانی، قرار دادن پاها به صورت ضربدری برای مدت طولانی و سایر شرایط اجباری ممکن است باعث آسیب دائمی در ناحیه عصب سیاتیک پا شوند. بنابراین، در هنگام نشستن و بکارگیری وضعیت‌های مختلف، بهتر است به تناوب و بازتوانی پاها اهمیت داده شود تا از ایجاد فشار طولانی مدت بر روی عصب‌ها جلوگیری شود.

در صورت بروز هرگونه ناراحتی یا علائم غیرطبیعی، بهتر است توجه ویژه‌ای به آن داده شود و در صورت لزوم به پزشک مراجعه شود.

فتق دیسک کمر

برآمدنی یا فتق دیسک در ستون فقرات عمدتا” بین مهره چهار و پنج، یا مهره پنجم و اولین مهره خارجی می‌تواند منجر به فشار به ریشه‌های عصب سیاتیک شود. یک دلیل شایع برای این مشکل بیماری زوال دیسک (DDD) است. دیسک ممکن است کم‌کم و یا بصورت ناگهانی و اغلب بعد از بلند کردن اشیای سنگین از زمین دچار فتق شود. نشنانه‌های این مشکل عبارتند از:

• درد ، گزگز کردن یا بی‌حسی در قسمت پایینی کمر، باسن، قسمت داخلی ران، ساق پا و انگشتان معمولا” در یک سمت.
• بدتر شدن علائم بیماری هنگام نشستن، ایستادن، خوابیدن و یا در حین انجام حرکت‌های مشخص، خم شدن یا بلند کردن اشیا از زمین. این علائم ممکن است با راه رفتن یا شنا کردن کمتر شوند.
• سندروم دم اسبی معمولا” بدلیل ایجاد فتق در تعداد زیادی دیسک بوجود می‌آید که باعث فشار بر اعصاب ناحیه کمر می‌شوند. در ستون مهره، ریشه‌های عصب و اعصاب مانند دم اسب پخش شده‌اند. علائم بیماری معمولا در دو طرف پدید می‌آیند: درد در ناحیه پایینی کمر، ضعف دوطرفه در نیم تنه پایینی، بی حسی در اطراف مقعد وروی سطح داخلی ران (بی حسی باسن)، بی اختیاری ادرار و مدفوع. این علائم نشانه‌های اورژانسی بودن بیماری است.

لغزش مهره

لغزش مهره معمولا” به رانش (معمولا” به سمت جلو) یک مهره و ستون مهره‌های بالای آن برمی‌گردد. این مشکل ممکن است بدلایل مادرزادی، فرسایش مهره بخاطر کهولت سن، ضربه یا آسیب دیدن پدید آید. علائم این بیماری همانند فتق دیسک است.

تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی به باریک شدن کانال ستون فقرات گفته می‌شود. این مشکل می‌تواند ژنتیکی باشد اما معمولا” بدلیل رشد بیش از حد استخوان مهره در اثر افزایش سن که باعث تنگ شدن کانال نخاعی می‌شود ایجاد می‌شود. علائم این بیماری همانند فتق دیسک است.

سندروم ماهیچه داخلی لگن

ماهیچه پیریفومیس ، که در قسمت پایین ستون مهره قرار دارد، می‌تواند دچار اسپاسم شده و عصب سیاتیک  را فشار داده و باعث درد در ناحیه پایینی کمر شود.

تومورها و عفونت‌های ستون فقرات

تومورها در مهره ها‌ یا نخاع و تورم در عفونت‌هایی مثل مرض سل ستون مهره، می‌تواند عصب سیاتیک را فشرده کرده و منجر به درد در عصب سیاتیک و کمر شود.

حاملگی

در زمان حاملگی، مخصوصا” در حین دراز کشیدن یا راه رفتن، رحم می‌تواند به عصب سیاتیک فشار آورده و باعث درد در بخش پایینی کمر و ایجاد گزگز در یک یا هر دو پا شود. دیسک برآمده یا دارای فتق یک دلیل شایع برای این مشکل است. این علائم معمولا” بعد از تولد نوزاد از بین می‌روند.

بی حسی پا بعد از جراحی

درد و بی حسی پا ممکن است بعد از عمل جراحی فوژن (ترکیب مهره) مهره‌های کمر ظاهر شود.

پا/انگشت شکسته

نشانه‌های شکستگی پا عبارتند از:

• درد، حساسیت زیاد یا گرفتگی عضلات که با حرکت بدتر می‌شوند.
• تورم انگشت یا پا
• تغییر فرم پا یا ایجاد گوشت اضافه در انتهای استخوان
• محدودیت حرکت یا ناتوانی در راه رفتن

سندروم کانال قوزک پا

سندروم قوزک پا در اثر فشار بر روی عصب درشت‌نی پشتی در محل عبور از قوزک داخلی ایجاد می‌شود. دلایل این مشکل عبارتند از راه رفتن ‌های طولانی یا پوشیدن کفش‌های نو، وارد شدن آسیب‌، تورم تاندون‌ها در آرتروز روماتیسمی و مانند آن. علائم آن عبارتند از:

• درد در پا، بی حسی، گزگز یا سوزش در اطراف قوزک داخلی یا کف پا که با ایستادن یا راه رفتن بدتر می‌شود و تا حدی با استراحت کردن برطرف می‌شود.
• احساس ضعف در پا

سندروم پای بی‌قرار

سندروم پای بی‌قرار (RLS)  یک اختلال عصبی در اثر عوامل نامشخص است که در آن فرد تمایل غیر قابل کنترلی برای حرکت دادن پا دارد. علائم آن عبارتند از:

• جنب و جوش، تقلا، خارش یا حس کشیدگی در پا که با استراحت بدتر شده و با حرکت پا تا حدی و یا بطور کلی برطرف می‌شوند.
• نشانه‌های آن در عصرها بدتر شده و در هنگام خواب از بین می‌روند.

میلیت عرضی

میلیت عرضی یک تورم در طول عرض مقطع نخاع  است. دلیل اصلی آن هنوز مشخص نشده است. این مشکل می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما عمدتا” در سن بین 25 تا 40 سال اتفاق می‌افتد. علائم آن عبارتند از:

• درد در نقاطی از بخش پایینی کمر
• سوزش، بی‌حسی، گزگز کردن یا فلج جزئی پا
• اخلال در عملکرد مثانه و روده
• سردرد، تب و کاهش اشتها
• مشکلات تنفسی
• احساس ضعف در دست‌ها

فلج چندگانه

فلج چندگانه می‌تواند باعث بی‌حسی یا گزگز کردن یا هر دوی آنها در دست‌ها، پاها یا بخش‌های دیگر بدن شود. بروز مشکل در بینایی، شنوایی، ادرار کردن و خستگی از دیگر علائم این بیماری هستند.

بیماری شارکو-ماری-توث

بیماری شارکو_ماری_توث یک بیماری نادر ژنتیکی عصبی است که باعث ضعف  و کاهش حس در پاها (و گاهی در دست‌ها) می‌شود. نشانه‌های آن عبارتند از:

• تحلیل ماهیچه‌ها و ضعف در پاها و انگشتان پا
• داشتن قوس پای شدید
• انگشتان قوس‌دار (وجود تغییر شکل در انگشتان)
• بی‌حسی و درد در پاها و انگشتان پا

سندرم مارفان

سندرم مارفان یک اختلال ژنتیکی در بافت‌های هم‌بند است. علائم آن عبارتند از: قد بلند و لاغر بودن فرد، تحرک مفاصل، درد در ناحیه پا و وجود بی حسی اطرف زانوها .

بی حسی در کودکان

دلایل زیادی برای مشکل بی حسی در اندام‌های مختلف بدن کودکان وجود دارد. از لحاظ تغذیه، کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی بدن می‌تواند باعث بروز بی‌حسی در اندام‌های پایین تنه‌ای شود.این عامل بویژه وقتی درست است که بدن دچار کمبود ویتامین B شود. همراه تغذیه نامناسب، صدمات مرتبط با ورزش کردن می‌تواند همچنین باعث بی حسی و گزگز پا شود. والدین باید مراقب موارد بی‌حسی یا گزگز پا در بچه‌های ورزشکار که بیش از چند دقیقه طول می‌کشد باشند، چرا که این موارد می‌توانند نشانه‌ای از وجود آسیب در ماهیچه‌ها، تاندون‌ها یا استخوان‌ها باشند.

تشخیص بی‌حسی پا و گزگز کردن

پزشک در مراحل و روش های مختلف علت مورمور شدن پای شما را تشخیص می دهد:

سابقه: درد، که از کمر شروع شده و به پا کشیده می‌شود در بیشتر موارد به علت فشار بر ریشه‌های عصب سیاتیک (رادیوکولوپاتی) ایجاد شده در اختلالات ستون مهره، پیش می‌آید.

آزمایشات کلینیکی: تست‌های سرپایی شامل بررسی حساسیت پا می‌تواند مشخص کند که کدام عصب درگیر است.

تحقیقات: MRI گرفتن از ستون مهره بیشتر اختلالات ستون مهره را نشان می‌دهد. X-ray می‌تواند استخوانهای شکسته پا را مشخص کند.

درمان گزگز پا و سوزن سوزن شدن

از آن جایی که گزگز و بی حسی پا در نقاط مختلف آن می تواند به علل مختلفی روی دهد اولین اقدام درمانی، معالجه عامل زمینه ساز این علائم است ولی به طور کلی برای رفع گزگز و سوزش پاها می توان از روش های مختلفی استفاده کرد. استفاده از آب می‌تواند یکی از بهترین و طبیعی‌ترین راه‌ها برای بیدار کردن دست‌ و پاهای خوابیده است. ناحیه مورد نظر را به مدت 10 دقیقه یا تا زمان توقف گزگز در آب سرد قرار دهید. برخی افراد انگشتان دست، انگشتان پا، یا هر عضو بی حس شده‌ای را به اجبار حرکت می‌هند. برخی راه‌های دیگر عبارتند از:

درمان فیزیوتراپی

روش های فیزیوتراپی مانند تحریک الکتریکی کمک می کند تا روند بهبود بیماری سریع تر طی شود و بیمار بهترین نتیجه را از درمان خود کسب کند. بدون شک اگر بیماری در مراحل پیشرفته خود باشد و عارضه یا بیماری جدی دیگری زمینه ساز آن باشد فیزیوتراپی را می توان در کنار درمان بیماری اصلی به کار برد و نه به عنوان تنها روش معالجه.

اوزون درمانی

 اوزون مولکولی سه اتمی است که چندین سال است برای درمان برخی عارضه ها و بیماری های نیز به کار گرفته می شود. تزریق اوزون (اوزون درمانی ) باعث بهبود جریان گردش خون و اکسیژن رسانی در بدن شده و از این طریق به بدن برای ترمیم نواحی آسیب دیده و تسکین علائمی مانند درد کمک می کند. اوزون تراپی می تواند به شما در تسریع درمان علت زمینه ساز بیماری و رفع علائم آن کمک کند. می توانید برای دریافت اطلاعات دقیق تر درباره این روش با پزشک خود مشورت نمایید تا در صورت مؤثر بودن، آن را تجربه نمایید.

تزریق پی آر پی

پلاسمای غنی از پلاکت، که معمولا “PRP” نامیده می شود، همان خون انسان است که در اثر انرژی بالایی که به آن داده شده، غلظت پلاکت‌ها درآن بالاتر از حد طبیعی است. پلاکتها سلولهای انعقادی خون هستند وهمچنین دارای پتانسیل بالایی در بهبود عضله، تاندون و لیگامنت‌ها هستند. درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یک روش درمان بدون جراحی است که درد را کاهش داده به طور طبیعی باعث بهبودی دائمی عضلات اسکلتی می شود. این روش می تواند برای درمان و تسکین علل زمینه ساز گزگز پا نیز مؤثر واقع شود. در این باره می تواند اطلاعات لازم را از پزشک معالج خود جویا شوید.

پیاده روی

زمانی که احساس می‌کنید پا در حال شروع به گزگز کردن است کمی در اتاق پیاده روی کنید. اگر در یکی از پاهای شما گرفتگی رخ دهد ممکن است مجبور شوید چند دقیقه صبر کنید، اما کمی پیاده روی یک روش بسیار موثر برای بیدار کردن اندام شماست، بویژه زمانی که برای مدت طولانی نشسته بوده اید.

روی نوک انگشتان پا بایستید

این روش یکی دیگر از راه‌های درمان پاهای خوابیده است. اگر شما یک رقصنده بوده‌اید روی نوک انشگتان پا بایستید و به آرامی پاشنه‌های خود را پایین بیاورید. این کار را 10 بار انجام دهید تا گردش خون در پایین تنه شما بهبود یابد. اگر دست و پاهای شما زیاد به خواب می‌روند این تمرین را هر شب قبل از اینکه به رختخواب بروید انجام دهید تا در حین خواب بخاطر بی‌حسی این نواحی پیچ و تاب نخورید.

غذاهای سرشار از آهن بیشتری بخورید

کمبود آهن می‌تواند منجر به گزگز در دست و پای شما شود. افزودن عدس و چغندر به رژیم غذایی می‌تواند به کاهش تعداد دفعات بی‌حسی کمک کند. خوردن تخم‌مرغ، شیر، آجیل، نخود فرنگی، حبوبات و سبزیجات با برگ‌های پهن مانند اسفناج و چغند برگی هم ایده خوبی است.

از فلفل داغ و فشرده استفاده کنید

این کار می‌تواند وضعیت شما را بهبود ببخشد. برای این کار شما به تعدادی فلفل تند قرمز نیاز دارید. با حرارت زیاد آن‌ها را پخته و سپس آن‌ها را داخل پارچه ریخته و فشرده کنید. حال آن را در محل مورد نظر بگذارید. حرارت ناشی از فلفل باعث کاهش هر درد و ناخوشی خواهد شد. اگر شما خیلی به این مشکل دچار می‌شوید می‌توانید از آن مرهمی تهیه کرده و در زمانی که نیاز است آن را گرم کنید.

روش زندگی سالم‌تری را دنبال کنید

سیگار را ترک کنید، فعالیت‌هایی مانند شنا انجام دهید، ورزش‌های آرامش بخشی ماننده یوگا انجام دهید، از نشستن یا ایستادن دائم در یک حالت خودداری کنید و لباس‌های گشادتر بپوشید تا بدن گردش خون بهتری داشته باشد.

از ماساژاستفاده کرده و طرز ایستادن خود را عوض کنید

وقتی ناحیه‌ای از بدن شروع به گزگز کردن می‌کند، یک ایده خوب این است که آن ناحیه را با ماساژ یا مالش تسکین دهید. همچنین، می‌توانید این کار را هر شب قبل از خواب به هر قسمتی از بدن پایین‌تنه خود انجام دهید.

یک راه دیگر که می‌توانید از آن استفاده کنید، تغییر وضعیت بدنتان است. اگر نشسته‌اید، بلند شوید؛ اگر دراز کشیده‌اید، بنشینید؛ و اگر ایستاده‌اید، بنشینید و غیره. با تغییر وضعیت بدن، می‌توانید به طور فعال از فشار و استرس بر روی ناحیه مورد نظر خلاص شوید.

اگر متوجه شدید که دست یا پا در حال خواب رفتن است در حالی که در حال خواب هستید، این ممکن است به دلیل برخورداری از یک حالت یا وضعیت ثابت و بدن برای مدت طولانی باشد. در این صورت، سعی کنید از بالش یا وسایل مشابه برای آرامش ناحیه مورد نظر استفاده کنید و برای جلوگیری از فشار طولانی مدت بر روی آن ناحیه اقدام کنید.

جوراب و کفش مناسب بپوشید

شما باید همیشه از جوراب‌های کتان یا پشمی جهت جذب رطوبت و جلوگیری از گزگز پا استفاده کنید. جوراب‌های خود را سه بار در روز (هر هشت ساعت) عوض کنید. کفش شما باید راحت بوده و جنس آن از چرم یا فیبر باشد. اطمینان حاصل کنید که کفش شما دارای قوس پای کافی باشد و یا از کفی‌های مناسب برای آن استفاده کنید. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و یا کفش‌هایی که باعث لغزیدن شما در حین راه رفتن می‌شوند اجتناب کنید. اطمینان حاصل کنید که کفش‌ها دارای کفی‌های مناسب باشند.

تمرین دیوار یا توپ انجام دهید

هنگامی که به خانه می‌روید، مخصوصا” وقتی عضوی از بدن در حال گزگز کردن است و یا پاهای شما خواب رفته است، کفش و جوراب خود را در آورده و پشت خود را به دیوار تکیه دهید. انگشتان و کف دست خود را به دیوار فشار داده و زانوهای خود را به آرامی خم کنید. اگر در دفتر کارتان هستید، یک توپ لاستیکی را در دستان خود گرفته و تا آنجا که می‌توانبد آن را فشار دهید. حرکات بخصوصی برای این تمرینات وجود دارد. همین تمرینات را می‌توانید با فشار دادن توپ لاستیکی روی زمین با کف پا برای پا و کف پا انجام دهید.