درد کمر یک مشکل بسیار رایج است که بیشتر افراد در طول عمر خود حداقل یک بار تجربه می‌کنند. این نوع درد معمولاً به طور ناگهانی شروع شده و به سرعت بدون نیاز به هر گونه درمانی بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد، کمردرد ممکن است به صورت مزمن، مزاحم و طولانی مدت باشد و به صورت مکرر بازگردد. همچنین، کمردرد گاهی همراه با علائم دیگری مانند درد پا یا سیاتیک نیز می‌باشد. کمردرد گاهی پس از وقوع تصادف یا حادثه‌ای، مانند خم شدن یا برداشتن اشیاء سنگین با نحوه‌ی نامناسب، رخ می‌دهد. البته، در بعضی موارد، کمردرد به تدریج و ناشی از وضعیت نادرست بدن، انجام فعالیت‌ها در وضعیت نادرست یا تحمل فشارهای مکرر بر روی کمر، شروع می‌شود.
کمردرد ناشی از التهاب و گرفتگی عضلانی بسیار دردناک است و بیمار باید مدتی به خود استراحت بدهد. با این حال بیش از یک یا دو روز استراحت کردن توصیه نمی‌شود و استراحت طولانی مدت بیش از آن که مفید باشد، مضر است، چرا که کمر باید حرکت داشته باشد. بنابراین هر چه زودتر فعالیت‌های روزمره‌تان را شروع کنید، کمرتان نیز سریع‌تر خوب خواهد شد. حفظ فعالیت و ادامه دادن روند عادی زندگی، علی‌رغم تحمل درد بهترین روش برای مدیریت کمردرد است. بنابراین اگر دچار درد کمر شدید، تحرک خود را حفظ کنید و از متخصص درد کمک بگیرید.
برای دریافت راهنمایی‌های لازم جهت تسکین و رفع کمر درد بدون نیاز به درمان‌های پیچیده از جمله جراحی، می‌توانید با دکتر غفرانی دارای مدرک فوق تخصص در زمینه درد در کیلینیک درد ماهان در ارتباط باشید تا در کمترین زمان و با بهترین روش درمان، به مطلوب‌ترین نتیجه دست پیدا کنید. برای رزرو وقت ملاقات با شماره‌های 02188866619 - 02188866629 - 092188866632 تماس حاصل فرمایید.همچنین می‌توانید به آیدی تلگرام doctorghofrani@ مراجعه کنید.
کمردرد حاد یا مزمن؟
کمردرد گاهی به یکباره، پس از انجام یک حرکت یا فعالیت خاص شروع می‌شود و گاهی به آهستگی، ظرف چند روز یا چند هفته بروز می‌یابد. کمردرد حاد (کوتاه مدت) غالباً پی‌آمد گرفتگی یا رگ به رگ شدن ساده عضلات است، معمولاً کمتر از 3 ماه طول می‌کشد و کمر پس از این مدت عملکرد عادی خود را بازمی‌یابد. از هر 10 بیماری که برای اولین بار دچار کمردرد شده‌اند، درد 8 نفر ظرف 6 هفته بهبود می‌یابد. کمردرد مزمن (طولانی مدت) به مرور ایجاد می‌شود و بیشتر از 3 ماه طول می‌کشد. کمردرد مزمن معمولاً ارتباطی با ضربه دیدن یا آسیب‌دیدگی بافت ندارد و ناشی از ابتلا به عارضه‌های مزمن ستون فقرات یا فعالیت نامناسب ناحیه‌های مربوط به حس درد در مغز است.
علل
اکثر کمردردها ارتباطی با بیماری یا آسیب‌دیدگی جدی ندارد و صرفاً پی‌آمد خم شدن، چرخیدن، بلند کردن اشیاء و دیگر فعالیت‌های مکانیکی است که نیروی شدیدی را حین کارهای روزمره به کمر وارد می‌کند. وضعیت اندامی اشتباه، فعالیت نداشتن یا بلند کردن اشیاء به روش نامناسب باعث بروز ناراحتی‌های کمر می‌شود. اگر درد کمر به مرور بهتر نشود، ممکن است درد از علل زیر نشأت گرفته باشد:
- آسیب دیدگی کمر: کمر در اثر بلند کردن اشیاء، حین ورزش کردن یا حوادثی که در محل کار یا خانه رخ می‌دهد، آسیب می‌بیند.
- پارگی یا فتق دیسک: چنانچه یکی از لایه‌های محافظ ارتجاعی بین مهره‌ها، یعنی دیسک ستون فقرات آسیب ببیند، کمر درد نیز شروع می‌شود.
- آرتروز: آرتروز یکی از انواع شایع بیماری‌های التهابی مفصل است که در اثر فرسایش و تحلیل رفتن تدریجی غضروف محافظ واقع در سر استخوان‌ها بروز می‌یابد.
- اسپوندیلولیستزی (سر خوردن مهره‌ها): اسپوندیلولیستزی به سرخوردگی مهره‌ها روی یکدیگر گفته می‌شود که غالباً در بخش پایه ستون فقرات رخ می‌دهد.
- اختلال‌های مربوط به گودی کمر: اختلال‌های گودی کمر مانند لوردوز، کیفوز(گوژپشتی) یا اسکولیوز به کمردرد دامن می‌زند.
- تنگی کانال نخاعی: کانال نخاعی (فضای دور طناب نخاعی) به ندرت باعث درد کمر می‌شود.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: این عارضه یکی از انواع بیماری‌های التهابی مفصل (آرتریت) است.
علائم کمر درد
بخاطر حساسیت بالای بافت‌ها و ساختارهای پشت بدن، درد کمر و پشت بدن یک مشکل ناراحت‌کننده است. درد پشت بدن ممکن است در یک یا هر دو طرف کمر، گاهی بین کتف‌ها یا در سطح کمر، در باسن و حتی در جلو و عقب پاها احساس شود. این درد می‌تواند به شدت تیز و تیره یا سنگین باشد و در برخی موارد تا پایین پا و حتی به سمت کف پا هم تابیده شود.
چه زمانی باید برای درمان کمر درد به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد کمر پس از چند هفته انجام دادن تمرین‌های ساده و رعایت توصیه‌های مراقبت از کمر بهبود نیافت، باید به پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مراجعه کرد. کمر درد به ندرت نشانه ابتلا به عارضه‌ای جدی‌تر است. چنانچه کمردرد با علائم هشداردهنده زیر همراه باشد، باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد:
- بی‌حسی کشاله ران یا باسن
- از دست دادن کنترل روده و مثانه (بی‌اختیاری)
- قرمز شدن یا ورم کردن کمر و پشت بدن
- دشواری در راه رفتن
- درد مداوم، به ویژه شب‌ها
- درد تشدید شونده یا منتشر شونده در ستون فقرات
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن هر دو پا
تشخیص علت کمر درد
پزشک معالج علاوه بر بررسی علائم کمر درد، معاینه بالینی و آزمایش‌های متعدد را برای تعیین علت کمردرد انجام می‌دهد. آزمایش‌های زیر به تشخیص علت کمردرد کمک می‌کند.
ام آر آی
در تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از استخوان‌ها، بافت‌های نرم و اندام‌های بدن استفاده می‌شود. این تکنیک امکان ارائه تصاویر دقیق از نخاع، عصب‌ها و دیسک‌های ستون فقرات، به عبارتی ساختارهایی که صدمه دیدگی در آنها معمولاً منجر به کمردرد می‌شود، را فراهم می‌کند. با استفاده از تصاویر MRI، پزشک می‌تواند آسیب جدی دیسک یا فشرده شدن عصب‌ها را تشخیص دهد. با این حال، درباره ارزش و سودمندی MRI، متخصصان مختلف دارای نظرات متفاوتی هستند. برخی از کارشناسان معتقدند که MRI بیشتر ناهنجاری‌هایی را نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی با علائم درد ندارند و در نتیجه ممکن است به درمان موثری کمک نکند.
رادیوگرافی
رادیوگرافی مهره‌های کمری آسیب دیدن استخوان‌ها در اثر سقوط یا ضربه دیدن را نشان می‌دهد. بااین حال اگر سانحه و ضربه دیدن علت کمردرد نباشد، رادیوگرافی کمکی به تشخیص علت کمر درد نمی‌کند.
سی تی اسکن
سی تی اسکن نوعی رادیوگرافی با جزییات بیشتر است که تصاویر دقیق‌تری را از استخوان‌ها به دست می‌دهد و از آن برای تشخیص افتراقی مشکل‌های مهم استفاده می‌شود، هرچند سی تی اسکن دقیق‌ترین و سودمندترین آزمایش تشخیصی نیست.
درمان کمر درد
شکی نیست که کمر درد روند معمول زندگی را مختل می‌کند، انتظار می‌رود رعایت توصیه‌های زیر به درمان کمردرد کمک کند.
درمان خانگی و تغییر سبک زندگی
با انجام تغییرات زیر در سبک زندگی و رعایت درمان‌های خانگی زیر می‌توان به حل مشکل کمر درد کمک زیادی نمود.
اگر دچار کمردرد شدید، به خود استراحت مطلق ندهید. استراحت بیش از حد نه تنها مفید نیست، بلکه علائم را تشدید می‌کند. ضمن اجتناب از بلند کردن اشیاء سنگین یا انجام حرکات چرخشی، فعالیت خود را حفظ کنید تا از مزایای زیر برخوردار گردید:
- پیشگیری از خشکی مفاصل ستون فقرات. خشکی و سفتی مفاصل درد را بیشتر می‌کند.
- قوی نگه داشتن عضلات
- کاهش شدت درد
- حفظ نگرش مثبت
- امکان بازگشت سریع‌تر به محل کار
پژوهشگران دریافته‌اند که استعمال مستمر، هشت ساعت در روز، حرارت اندک (40 درجه سانتیگراد) درد حاد کمر را بیشتر از مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن کاهش می‌دهد. گرمادرمانی را می‌توان به دو روش خشک یا مرطوب انجام داد. منابع گرمای خشک شامل لامپ‌های حرارتی، پدهای حرارتی یا پک‌های یکبار مصرف پوشیدنی می‌شود که در داروخانه یا فروشگاه‌های بزرگ به فروش می‌رسد. منابع گرمای مرطوب شامل حمام آب گرم و حوله خیس شده در آب گرم می‌شود. دراز کشیدن در وان آب گرم روش مناسبی برای گرم کردن همزمان کل بدن است و به ویژه در صورت احساس درد منتشر فیبرومیالژی یا ابتلا به آرتروز چند مفصل بسیار مفید است. کمپرس سرد نیز درد و ورم را برطرف می‌کند. سرمادرمانی عصب‌ها را بی‌حس می‌کند و حواس را از منشأ درد منحرف می‌کند. البته استفاده طولانی مدت از یخ باعث خشک شدن مفاصل می‌شود. بنابراین بهتر است فقط 48 ـ 24 ساعت پس از شروع درد از کمپرس سرد استفاده کنید. همچنین برای این که پوست آسیب نبیند، کمپرس سرد را هر بار بیشتر از 20 ـ 15 دقیقه روی پوست نگذارید. حتماً یک حوله را بین پوست و کمپرس سرد بگذارید.
کاهش وزن بیشترین فایده را برای افراد چاق دارد، اما اگر فقط 5 یا 10 کیلو اضافه وزن دارید، مطمئن باشید که کاهش وزن برای شما هم مفید خواهد بود. لاغر شدن برای اکثر افراد به معنای بیشتر ورزش کردن و کمتر خوردن است.
استعمال دخانیات اکسیژن بافت‌های مختلفی، مانند دیسک‌های ستون فقرات را کاهش می‌دهد که بدون سیگار کشیدن نیز، به سختی اکسیژن دریافت می‌کنند. پژوهش‌ها نشان دهنده درصد شیوع بالای تنگی کانال نخاعی در میان افراد سیگاری است، در این حالت در کانال نخاعی فضای کافی برای قرارگیری نخاع وجود ندارد. به علاوه سیگار یکی از عامل‌های خطر پوکی استخوان است که به شکستگی دردناک مهره‌ها دامن می‌زند.
استرس درک و حس ناراحتی را تشدید می‌کند، از طرفی احساس درد استرس را بیشتر می‌کند. نوشتن خاطرات، مشاوره یا تخیل هدایت شده روش‌های مفیدی برای مدیریت استرس و فکر نکردن به درد است. همچنین می‌توانید تکنیک‌های آرام‌سازی پیشرونده، یعنی منقبض و شل کردن پیشرونده عضلات از سر تا نوک پا، را نیز امتحان کنید.
طب فیزیکی و ورزش درمانی
طب فیزیکی عضلات کمر و پشت بدن را تقویت می‌کند تا به این ترتیب درد کمر کمتر شود و بیمار توانایی حرکتی خود را بازیابد. پژوهش‌های جدید نشان داده است که انجام تمرین‌های مخصوص تقویت عضلات کمر، حتی در صورت نداشتن کمردرد نیز مفید است. در پژوهش جدیدی که بر روی 50 زن 75 ـ 58 ساله انجام شده است، مشخص شد که تمرین‌های تقویت کننده عضلات کمر احتمال شکستگی‌های دردناک مهره‌ها را کاهش می‌دهد. دو مورد از انواع ورزش‌های مؤثر در این باره عبارتند از:
یوگا و تای چی دو ورزش موثر برای تسکین کمردرد هستند. اگر هر روز حالت‌ها و تمرین‌های تنفسی یوگا و مدیتیشن را انجام دهید، تعادل و انعطاف‌پذیری بهبود می‌یابد، ضربان قلب منظم می‌شود، فشار خون پایین می‌آید و اضطراب تشدید کننده کمردرد کاهش می‌یابد. به علاوه تای چی برای حفظ تعادل به بیماران دچار پوکی استخوان کمک می‌کند.
آب گرم محل مناسبی برای کشش و تقویت عضلات کمر است. آب عضلات را شل می‌کند و مقاومت آن در برابر حرکت، باعث تقویت عضلات می‌شود. روانی و سیالیت آب ورزش کردن را ساده‌تر و راحت‌تر می‌کند. برای نرمش دادن کل بدن در آب به یک استخر آب گرم نیاز دارید. البته می‌توانید تمرین‌های آب گرم را در مقیاسی کوچکتر در وان، چشمه آب گرم یا جکوزی انجام دهید.
ماساژ درمانی
نتایج یک پژوهش نشان داده است که دو جلسه سی دقیقه‌ای ماساژدرمانی در هفته، به مدت 5 هفته احتمال بروز کمر درد، اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد و کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد. به علاوه ماساژ درمانی انعطاف‌پذیری کمر و میزان هورمون‌های تسکین دهنده درد را در بدن افزایش می‌دهد.
بریس و کمربند طبی
این کمربندهای کشی محکم حمایت از مفصل ران، لگن، پایین کمر و شکم را افزایش می‌دهد. کرست طبی قابل تنظیم و کشی است، بریس محکم‌تر است و بندهای فلزی دارد. کرست طبی و بریس فشار روی دیسک‌ها را کاهش می‌دهد، دیسک بافت محافظ مدوری است که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارد و مانند ضربه‌گیر عمل می‌کند. به علاوه کرست طبی و بریس ناحیه شکم را نگه می‌دارد و پایداری ستون فقرات را در زمان التیام یافتن حفظ می‌کند. بریس غالباً برای تسکین موقت درد و محدود کردن حرکت ستون فقرات در زمان جوش خوردن مهره‌های شکسته یا پس از جراحی تجویز می‌شود.
طب سوزنی
درمان طب سوزنی، به عنوان یک روش بدون نیاز به مصرف دارو، می‌تواند به کاهش علائم مانند درد کمر کمک کند و در عین حال عوارض جانبی را کاهش دهد. در این روش، متخصص سوزن‌های نازک را در نقاط خاصی از بدن (که به آنها acupoints یا نقاط فشاری می‌گویند) قرار می‌دهد. برای انجام طب سوزنی، بسیار مهم است که به یک متخصص طب سوزنی مراجعه کنید که آموزش مستمر در این حوزه داشته باشد و از سوزن‌های استریل و یک بار مصرف استفاده کند. این اقدامات به منظور حفظ بهداشت و جلوگیری از احتمال عفونت‌ها ضروری است.
درمان گیاهی و سنتی و طب اسلامی
اگر می‌خواهید کمردرد را به روش طبیعی تسکین دهید، درمان‌های گیاهی زیر را امتحان کنید.
کپسایسین از فلفل قرمز به دست می‌آید و پماد آن درد را تسکین می‌دهد. کپسایسین ماده P را تقلیل می‌برد، ماده P ترکیبی است که حس درد را از اطراف بدن به سیستم عصبی مرکزی می‌رساند. چند روز طول می‌کشد تا پماد کاپسایسین اثر کند.
عصاره زنجبیل به دلیل دارا بودن مواد شیمیایی گیاهی به برطرف شدن التهاب و در نتیجه تسکین درد عضلانی و مفصلی کمک می‌کند، البته اثبات این موضوع نیاز به مطالعات بیشتری دارد. عوارض جانبی انگشت‌شماری برای مصرف زنجبیل در مقادیر کم گزارش شده است.
سال‌ها است که از این ادویه برای تسکین درد آرتروز و کاهش التهاب استفاده می‌شود. مکانیسم عملکرد زردچوبه برای مقابله با درد یا التهاب مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که اثرگذاری آن به ماده‌ای شیمیایی به نام کورکومین مربوط باشد که دارای خواص ضدالتهابی است. مصرف زردچوبه معمولاً خطری ندارد، هرچند مصرف آن در مقادیر زیاد یا برای مدت طولانی باعث سوء هاضمه می‌شود. به علاوه بیماران دچار ناراحتی مثانه باید از مصرف زردچوبه خودداری کنند.
یکی از روش‌های درمانی برای کمر درد که در طب اسلامی نیز توصیه شده، ماساژ کمر با روغن زیتون است که می‌تواند مؤثر واقع شود. درمان دارویی
هرچند اکثر بیماران نیازی به مصرف درازمدت دارو ندارند، اما مصرف کوتاه مدت دارو درد را کمتر می‌کند تا بیمار بتواند به راحتی کارهای خود را انجام دهد. داروهای زیر معمولاً برای تسکین کمردرد تجویز می‌شود:
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs): ایبوپروفن (ادویل و مورتین)، ناپروکسین (الیو و ناپروسین)
- داروهای مسکن: داروهای بدون نسخه، مانند استامینوفن (تایلنول)، داروهای مخدر مانند استامینوفن کدئین (فیوریست) و هیدروکودون استامینوفن (لورتاب، ویکودین)
- ضدافسردگی‌ها: آمی‌تریپتیلین (الاویل)، نورتریپتیلین (پاملور)
- شل کننده‌های عضلانی: سیکلوبنزاپرین (فلکسریل)، کاریزوپرودول (سوما)
- داروهای موضعی (پماد): کاپسایسین (زوستریکس، زوستریکس HP)، سالیسیلات (Aspercreme، BenGay و Flexall)
پیشگیری از کمر درد
در ادامه شش روش ساده و در عین حال موثر پیشگیری از کمر درد را توضیح می‌دهیم.
اگر تغذیه مناسب داشته باشید، هم وزن مناسب خواهید داشت و هم فشار مضاعف به بدن وارد نمی‌شود. اما زیاده‌روی در خوردن فست فود یا غذاهای تند و پرادویه سیستم عصبی را تحت فشار قرار می‌دهد و به مشکلات کمر دامن می‌زند. بالعکس اگر میوه و سبزیجات تازه، گوشت بدون چربی، لبنیات و غلات کامل را در برنامه غذایی خود بگنجانید، سلامت سیستم گوارشی تضمین خواهد شد. اگر روده‌ها به خوبی عمل کند، از آنجایی که درون و بیرون بدن به هم مرتبط است، ستون فقرات نیز دچار مشکل نخواهد شد.
طاق‌باز به پشت نخوابید. به پهلو خوابیدن بهترین روش خوابیدن است. اگر روی شکم می‌خوابید، بالش زیر پایین شکم بگذارید تا به کمر فشار نیاید. استفاده از تشک و بالش مناسب نیز ضروری است. به علاوه اگر در طول روز ورزش کنید، شب بهتر می‌خوابید.
افرادی که هنگام کار کردن با تلفن و رایانه قوز می‌کنند، متوجه نیستند که چه آسیبی به کمر می‌زنند و در آینده چه درد وحشتناکی را باید تحمل کنند. اصول ارگونومی را در محیط کار و خانه رعایت کنید و پس از مدتی کار کردن با رایانه به خود استراحت دهید و تمرین‌های کششی انجام دهید. اگر وضعیت اندامی مناسب داشته باشید، قوس طبیعی کمر حفظ می‌شود و عضلات کمر قوی می‌ماند.
