قوس کف پا، یک ناهنجاری است که با عناوین مختلفی مانند گودی کف پا، برون‌چرخی کف پا، برجسته شدن روی پا یا افزایش قوس طولی پا شناخته می‌شود. در این حالت، قوس طبیعی کف پا به شکل نامناسبی بالا می‌رود و گودی زیادی در کف پا ایجاد می‌شود. در این شرایط، فضای بیشتری در پای فرد به وجود می‌آید و انگشتان پا و مچ پا به سمت داخل انحراف می‌کنند. لازم به ذکر است که قوس کف پا یک مشکل جدی است و در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به عوارض خطیری شود. گاهی این وضعیت فقط یک پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و گاهی هر دو پا را درگیر می‌کند. شدت قوس کف پا میان افراد متفاوت است و می‌تواند منعطف یا غیرمنعطف باشد. در حالت منعطف، ارتفاع قوس ممکن است کمتر شده و در حالت غیرمنعطف، ظاهر گودی کف پا تغییری نمی‌کند. در ابتدا، عموماً شیب یا کجی پاشنه قابل اصلاح است، اما در طول زمان و با سفت شدن بافت‌ها و مفاصل، شیب پاشنه سخت و غیرمنعطف می‌شود. به همین دلیل، تشخیص و درمان زودهنگام قوس زیاد کف پا نقش مهمی در اثربخشی فرآیند درمان آن دارد.

انواع قوس زیاد کف پا

پزشکان ناهنجاری گودی کف پا را به 2 نوع مادرزادی و ایدیوپاتیک تقسیم می‌کنند. طبق یکی از تحقیقات به عمل آمده، بیش از 80 درصد از بیماران مبتلا به عارضه قوس بیش از حد کف پا از نوع ایدیوپاتیک آن رنج می‌برند و 20 درصد مابقی نوع عصبی عضلانی است. دو نوع اصلی قوس بیش از حد کف پا شامل:

قوس ایدیوپاتیک

در قوس ایدیوپاتیک گودی زیر پا خفیف بوده و معمولا ریشه غیرعصبی دارد. تشخیص این نوع ناهنجاری مستلزم معاینه کامل بالینی است.

قوس مادرزادی

گاهی بیماری‌های مادرزادی منجر به ناهنجاری قوس بیش از حد کف پا می‌شود. بیماری‌هایی نظیر نوروپاتی حسگر حرکتی موروثی و فلج اطفال می‌توانند تعادل عضلات اندام تحتانی را بر هم زده و موجب گودی زیاد پا و بسیاری از علائم دیگر شوند.

علل

ممکن است وضعیت عصبی یا استخوانی یکی از علل شایع برای گودی زیاد در کف پا باشد. گودی پا به دلیل عواملی که آن را شکل می‌دهند، معمولاً دردناک‌تر از کف پا صاف است. درد ناشی از گودی زیاد پا ناشی از استرس و فشاری است که بر روی بخش‌های دیگر پا وارد می‌شود. زیرا در این شرایط، بخش‌های معمول کف پا با زمین در تماس نیستند و بنابراین بخش‌های دیگر پا مانند انگشتان پا و مچ پا بیشترین فشار را تحمل می‌کنند و ممکن است آسیب ببینند.

علائم قوس زیاد

علائم و نشانه‌های گودی زیاد کف پا در بین افراد متفاوت است. شایع‌ترین علائم قوس بیش از حد کف پا عبارتند از:

•  مشکل پیدا کردن کفش مناسب
•  کوتاه شدن طول پا
•  درد پا هنگام راه رفتن، دویدن و ایستادن (برخی از افراد ممکن است چنین علائمی نداشتند.) در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق بهتر است جهت معاینه پاهای خود به پزشک مراجعه نمایید.

تشخیص

شروع تشخیص ناهنجاری قوس زیاد کف پا معمولا با معاینه فیزیکی بیمار آغاز می‌شود. پزشک پاهای بیمار را در حالت ایستاده بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل کند که آیا گودی در کف پا وجود دارد یا خیر. وجود فضای خالی زیر کف پا در حالت ایستاده، نشانه مشخصی از قوس زیاد کف پا است. مرحله بعد، تشخیص نوع قوس پا (سخت یا منعطف) است. پس از معاینه فیزیکی، ممکن است برای تشخیص علت ناهنجاری قوس زیاد پا، نیاز به آزمایشات بیشتری باشد. برخی از آزمایشات که در این شرایط ممکن است انجام شوند عبارتند از:

• انجام اشعه ایکس از پاها
• انجام اشعه ایکس از کمر و ستون فقرات
• انجام ام‌آرآی ستون فقرات
• الکترومیوگرافی
• بررسی هدایت عصبی

این آزمایشات به منظور تکمیل تشخیص و بررسی علت دقیق ناهنجاری قوس زیاد پا انجام می‌شوند. اطلاعات حاصل از این آزمایشات به پزشک کمک می‌کند تا بتواند درمان مناسب و موثری را برای مشکل قوس زیاد کف پا تعیین کند.

 درمان قوس زیاد کف پا

روش‌های زیادی برای کاهش علائم و تسکین درد ناشی از گودی زیاد کف پا وجود دارد که تعدادی از آنها عبارتند از:

گرما درمانی

خیساندن پاها در وان آب گرم تاثیر چشمگیری در سلامت تاندون‌ها، رباط‌ها، عضلات و پوست پاها دارد.

کفش‌های راحت و طبی

یکی از رایج‌ترین روش تسکین علائم مرتبط با قوس پاها پوشیدن کفش‌های راحت حاوی کفی‌های طبی است. کفی‌های طبی کمک شایانی به افزایش سطح تماس ناحیه کف پا می‌کند. درمان گودی کف پا با کفی طبی موجب می‌شود هنگام راه رفتن، دویدن و یا انجام سایر فعالیت‌ها فشار یکسانی در نواحی مختلف پاها توزیع شود. از دیگر مزایای کفی‌های طبی می‌توان به کاهش فشار نواحی پاشنه و توپی پاها اشاره کرد.

بریس‌های درمانی

پوشیدن بریس‌های درمانی و طبی یکی از روش‌های معالجه کف پای گود است. بریس‌های درمانی به دور پاها پیچیده شده، پاشنه پا را پوشانده و تا مچ پا کشیده می‌شوند. پوشیدن بریس‌ها علاوه‌ بر حمایت از قوس پاها موجب تسکین درد ناشی از این ناهنجاری می‌شوند. مزایای پوشیدن بریس‌های طبی شامل تسکین درد ناشی از پلانتار فاسیتیس (التهاب نوار فاسیتیس پلانتار در کف پا)، ادم یا تورم، شکستگی ناشی از فشار، درد نواحی پاشنه پا، تاندون و انگشتان پاها می‌باشد. طراحی خاص این بریس‌ها به بهبود جریان خون و کاهش خستگی پاها بعد از ورزش کمک می‌کند.

ماساژ

برای افرادی که با گودی زیاد در کف پا مبتلا هستند، توصیه می‌شود قبل از تشدید علائم، مراقبت‌های خاصی را برای پاهای خود انجام دهند. این شامل ماساژ و انجام حرکات کششی مخصوص بر روی پا و انگشتان پاها، همراه با تمرینات کششی برای ساق پا و نواحی متاتارسال است. این اقدامات می‌تواند به کاهش درد و حساسیت به لمس در پاها کمک کند. علاوه بر این، این کار باعث شل شدن عضلات می‌شود و از سفت شدن بیشتر عضلات پاها جلوگیری می‌کند. این تمرینات و مراقبت‌ها می‌توانند به بهبود وضعیت قوس کف پا کمک کرده و عوارض بیشتری را پیشگیری کنند. همچنین، مشاوره و همکاری با یک توانبخشی حرفه‌ای نیز می‌تواند در بهبود علائم و مدیریت قوس زیاد کف پا مؤثر باشد.

ورزش

خوشبختانه ورزش کمک شایانی به کنترل ناهنجاری‌های قوس پا و تسکین درد ناشی از آن می‌کند. انجام حرکات اصلاحی گودی کف پا موجب تقویت و انعطاف عضلات کوچک تثبیت کننده و رابط می‌شود. این کار باعث می‌شود عضلات کمتر آسیب دیده و مشکل کمتری ایجاد شود. در این مقاله به معرفی برخی از حرکات ورزشی می پردازیم که در خانه می‌توان انجام داد:

•  حرکت کششی با حوله: روی زمین نشسته و پاها را مقابل خود دراز کنید. یک حوله را به دور پای خود (توپی پا) بپیچید. پا را به سمت خود خم کرده سپس با کشیدن آرام حوله در انگشتان پاها کشش ایجاد کنید.
•  حرکت کششی با دیوار در حالت زانو خمیده: کنار دیوار بایستید، اندازه یک پا از دیوار فاصله بگیرید و کف دستان خود را مقابل دیوار قرار دهید. پاشنه پاها را روی زمین بگذارید، هر دو زانو را خم کرده و بدن را خیلی آرام به سمت جلو متمایل کنید. برای حفظ تعادل از دیوار کمک بگیرید.
•  فشردن انگشتان پا: انگشتان دست را بین هر یک از انگشتان پا قرار داده و تا جایی که می‌توانید به مدت 10 ثانیه انگشتان پا را فشار داده، سپس به حالت اول بازگشته و استراحت نمایید.
•  غلتاندن انگشتان: پاها را صاف روی زمین قرار داده و انگشتان پا را بالا ببرید. سپس خیلی آرام پایین آورده و حالت دورانی بچرخانید.
•  برداشتن توپ گلف: سعی کنید با استفاده از انگشتان پاها توپ کوچک گلف را از روی زمین برداشته و داخل سبد بیندازید. اگر انجام این کار در ابتدا سخت بود می‌توانید به جای توپ گلف از پارچه و یا تیله استفاده کنید.

جراحی

در برخی مواقع هنگامی که قوس کف پا خیلی زیاد باشد و موجب اختلال در انجام فعالیت‌های زندگی روزانه بیمار شود جهت کم کردن گودی زیاد پا ممکن است به جراحی نیاز باشد. اگر عارضه قوس زیاد ناشی از مشکلات عصبی باشد پزشک در وهله اول اقدام به درمان مشکلات عصبی خواهد کرد.