اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) یا لغزندگی مهره‌ها، وضعیتی ست که در آن یک استخوان در کمرتان (مهره) روی استخوان زیرین خود می‌لغزد یا به عبارتی سر می‌خورد. این وضعیت در اکثر مواقع در ناحیه پایین کمر رخ می‌دهد. در برخی موارد، این مشکل ممکن است منجر به فشردگی طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی گردد. درنتیجه می‌تواند موجب کمردرد و بی‌حسی یا ضعف در یک یا هر دو پا شود. در مواردی بسیار نادر، این وضعیت همچنین می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل مثانه یا روده‌ها در فرد شود. اگر کنترل مثانه یا کنترل کار روده‌هایتان را از دست دهید، فوراً به یک متخصص مراجعه فرمایید.

انواع لغزندگی مهره

انواع مختلفی از لغزش و سرخوردگی مهره‌ی کمری ممکن است به روش‌های مختلفی رخ دهند. به‌طور مثال:

• اسپوندیلولیستزیس رشدی: این نوع اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهره ممکن است به‌طور مادرزادی در فرد وجود داشته باشد یا ممکن است در دوران کودکی به وجود بیاید، اما به‌طورکلی این عارضه تا اواخر کودکی یا حتی در بزرگ‌سالی مشخص نمی‌شود.
• اسپوندیلولیستزیس اکتسابی: لغزش اکتسابی مهره‌ها یا اسپوندیلولیستزیس اکتسابی می‌تواند از دو طریق ایجاد شود:
  • با همه‌ی فشارهایی که روزانه به ستون فقرات وارد می‌شود، مانند حمل اجسام سنگین و ورزش‌های سنگین، ستون فقرات دچار فرسودگی و ساییدگی (تخریب) می‌شود. وقتی اتصال بین مهره‌ها ضعیف شود، ممکن است منجر به لقی و سرخوردگی مهره‌ها گردد.
  • واردکردن یک نیروی واحد یا تکرارشونده‌ای به کمر می‌تواند باعث لغزندگی مهره‌ها شود؛ به‌طور مثال، فشاری که در اثر پایین پریدن از نردبان و فرود آمدن روی پاها وارد می‌شود یا فشار تکرارشونده و منظمی که یک مهاجم روی خط (در فوتبال آمریکایی) به کمر خود وارد می‌کند.

درجات اسپوندیلولیستزیس و لغزندگی

اسپوندیلولیستزیس را می‌توان طبق درجای شدت آن توصیف کرد. یک توصیف پرکاربرد، میزان لغزش مهره‌ها را درجه‌بندی می‌کند، به این صورت که گرید 1 پایین‌ترین میزان پیشرفت عارضه و گرید 5 بالاترین میزان لغزش را نشان می‌دهد. اسپوندیلولیستزیس را با اندازه‌گیری مقدار پیشروی و جلوآمدگی استخوان مهره بروی مهره‌ی زیرین آن درجه‌بندی می‌کنند.

علت عارضه سرخوردن مهره‌های کمری چیست؟

مهره‌های ستون فقرات، در چند مفصل کوچک روی یکدیگر قرار می‌گیرند تا درحالی‌که قادر به حرکت هستند، در یک ردیف قرار بگیرند. سرخوردگی مهره می‌تواند با هر مشکلی در یک یا چند مفصل از این مفاصل کوچک رخ دهد که باعث می‌شود تا هر به‌راحتی از این ستون خارج شود.

اسپوندیلولیستزیس ممکن است با هر مشکلی که در مفاصل ستون فقرات رخ می‌دهد، ایجاد شود. ممکن است مشکلاتی از قبیل داشته باشید:

• نقصی در مفاصل که از بدو تولد (مادرزادی) داشته‌اید.
• آسیب‌دیدگی مفصل براثر یک تصادف یا حوادث دیگر.
• شکستگی فشاری در یک مهره ناشی از استفاده‌ی بیش‌ازحد از مفصل
• آسیب‌دیدگی مفصل براثر یک عفونت یا آرتروز

اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهره‌های کمری، کودکان و نوجوانانی را که فعالیت ورزشی دارند تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخی ورزش‌ها مانند ژیمناستیک یا وزنه‌برداری می‌توانند فشار بیش از اندازه‌ای به استخوان‌ها و مهره‌های کمری وارد کنند به‌طوری‌که موجب شکستگی فشاری در مهره‌ها و درنتیجه اسپوندیلولیستزیس خواهد شد.

افراد مسن نیز ممکن است دچار لغزش و سرخوردگی مهره شوند، زیرا ساییدگی و فرسودگی ایجادشده در کمر منجر به شکستگی‌های فشاری می‌شود. این عارضه می‌تواند بدون شکستگی فشاری نیز رخ دهد، هنگامی‌که دیسک و مفاصل فرسوده شوند و از جای خود بیرون بیایند.

علائم اسپوندیلولیستزیس

علائم اسپوندیلولیستزیس ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درد کمر یا لگن
• دردی که از قسمت پایین کمر به یک یا هر دو پا کشیده می‌شود.
• بی‌حسی یا ضعف در یک یا هر دو پا
• مشکل در راه رفتن
• درد در پا، کمر یا باسن (لگن) که با خم شدن یا چرخیدن بدتر می‌شود.
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده‌ها (در مواردی نادر)

گاهی اوقات اسپوندیلولیستزیس هیچ علائمی را در بیمار به وجود نمی‌آورد.

تشخیص

پزشک متخصص از شما می‌خواهد تا آزمایش بالا بردن پای صاف را انجام دهید که برای این کار به پشت می‌خوابید و پزشک کف پایتان را می‌گیرد و پایتان را بالا می‌برد، درحالی‌که زانوهایتان صاف است. اگر دچار اسپوندیلولیستزیس باشید، این کار اغلب با درد همراه می‌باشد.

لغزش مهره را معمولاً می‌توان به‌راحتی از طریق عکس‌برداری رادیولوژی از ستون فقرات از پهلو و در حال ایستاده تشخیص داد. عکس رادیولوژی نشان خواهد داد که آیا یک مهره از جای خود سرخورده است یا دچار شکستگی شده است.

اگر درد، بی‌حسی، احساس سوزش یا ضعف در پاهایتان دارید، ممکن است نیاز به انجام عکس‌برداری‌های دیگری ازجمله سی‌تی‌اسکن (CT Scan) یا اسکن ام آر آی (MRI) داشته باشید. این اسکن‌های دقیق‌تر می‌توانند به پزشک کمک کنند که تشخیص دهد آیا عصب‌های کمری‌تان تحت‌فشار قرارگرفته‌اند یا خیر.

درمان جا به جایی مهره کمر و گردن

روش درمان انواع ایسمیک، دژنریتیو یا انواع دیگر لغزندگی مهره‌های کمری به علائم و شدت آن‌ها بستگی دارد. در اکثر موارد، در ابتدا درمان‌های غیر جراحی به بیمار توصیه می‌شود.

عدم درمان

تقریباً 5% از جمعیت مبتلابه لغزندگی مهره یا به عبارت دیگر اسپوندیلولیستزیس هستند. اکثر این افراد هرگز به هیچ درمانی نیاز ندارند، زیرا لغزندگی و سرخوردگی مهره کمری آن‌ها ثابت و پیشرونده نیست. با این حال، در صورتی که افراد بزرگسال علائم درد و ناتوانی داشته باشند، توصیه می شود تنها درمانی که به آنها توصیه می‌شود، استفاده از تنبک برای حمایت از کمر است. در مورد کودکان، در صورت داشتن درد و ناراحتی و همچنین پیشروی لغزندگی مهره، درمان می تواند لازم باشد. اما برای افراد بالغ بدون علائم یا کودکانی که دچار اسپوندیلولیستزیس خفیف هستند و هیچ علائمی ندارند، نیازی به درمان وجود ندارد و تنها نظارت و مراقبت کافی کافی است.

افراد بیشتری که به لغزندگی مهره کمری مبتلا هستند باید فعالیت‌هایی که ممکن است باعث فشار زیادی بر ستون فقرات پایین کمری شود را اجتناب کنند. به عنوان مثال، باید از برداشتن اجسام سنگین و مشارکت در ورزش‌هایی مانند ژیمناستیک، فوتبال، شنا و شیرجه خودداری کنند. بیماران و یا والدین آن‌ها باید فعالیت‌های روزانه و تفریحی خود یا کودکان خود را با یک پزشک متخصص مشاوره کنند تا پزشک بتواند بررسی کند که آیا ادامه این فعالیت‌ها برای آنها مناسب است یا خیر. در نتیجه، مشاوره پزشکی درباره تنظیم فعالیت‌های روزانه و ورزشی می‌تواند بهبود وضعیت آنها را تسهیل کند و از تشدید علائم لغزندگی مهره جلوگیری کند.

استراحت

وقتی عارضه‌ی لغزندگی مهره در فردی تشخیص داده شود، درمان آن اغلب شامل استراحت برای مدتی کوتاه (دو یا سه روز) می‌باشد که بعدازآن برنامه‌ی فیزیوتراپی و درمان‌های فیزیکی زیر نظر یک متخصص درمان‌های فیزیکی مورد تائید که درک خوبی از بیماری اسپوندیلولیستزیس دارد، دنبال می‌شود.

بهترین کار برای شما این است که برنامه‌ی درمانی‌تان را طبق برنامه‌ریزی پزشک متخصص، پرستار یا فیزیوتراپیست‌‎تان به‌دقت دنبال کنید تا در کوتاه‌ترین زمان، به بهترین سطح عملکردتان را بازیابید. اگر شغل شما ایجاب می‌کند تا اجسام سنگین بردارید، خم و راست شوید، نمی‌توانید خیلی سریع به این کار بازگردید. محدودیت‌های مشخص‌شده در کارتان را باید با مدیر و کارفرمای خود در میان بگذارید تا کار آسان‌تری را برای شما در نظر بگیرد.

به خاطر داشته باشید که حضور در فعالیت‌های روزانه می‌تواند هم برای سلامت فیزیکی و هم احساسی‌تان در طولانی‌مدت حائز اهمیت باشد. اگرچه ممکن است اجازه نداشته باشید که در برخی فعالیت‌های ورزشی موردعلاقه‌تان شرکت کنید، پزشک، پرستار یا فیزیوتراپیست تان می‌تواند به شما کمک کند تا فعالیت‌هایی را تعیین کنید تا بتوانید علاوه بر برنامه‌ی درمان فیزیکی‌تان در آن‌ها شرکت داشته باشید، مانند شنا کردن، راه رفتن در آب (هیدروتراپی) و پیاده‌روی.

بریس

 در برخی مواقع استفاده از یک بریس یا شکم‌بند طبی برای نگه‌داشتن بهتر کمر مفید خواهد بود. این تکیه‌گاه می‌تواند اسپاسم و درد عضلات را کاهش دهد.

شکم‌بند طبی از جنس پارچه‌ای نرم ساخته می‌شود و ممکن است شامل پل‌های محکمی نیز باشد. این شکم‌بندهای طبی را می‌توان نزد پزشک یا اورتوتیست (کسی که در زمینه‌ی ساخت بریس‌های ارتوپدی تخصص دارد)، شرکت توزیع‌کننده‌ی لوازم طبی یا داروخانه تهیه کنید. معمولاً این شکم‌بندها را باید هنگامی‌که ایستاده‌اید و تحرک دارید استفاده کنید، اما اغلب اوقات هنگامی‌که دراز کشیده‌اید و خوابیده‌اید نیازی به استفاده از آن نیست.

بریس‌ها از جنس پلاستیکی هستند و می‌توانند به‌صورت آماده تهیه شوند یا به‌صورت سفارشی برای شما ساخته شوند. بریس‌های موجود و آماده برای بیمارانی مناسب‌اند که قسمت پایین کمرشان تا حدی دارای فرمی نرمال است. اگر لغزش قابل‌توجهی در مهره‌های شما وجود داشته باشد، به تن کردن و تطبیق دادن بریس آماده روی تن دشوار خواهد بود. برخی پزشکان برای همه‌ی بیمارانشان که دچار اسپوندیلولیستزیس هستند، بریس‌های کمری با ساخت سفارشی (اورتزها) را توصیه می‌کنند.

چنانچه به اورتزها یا بریس‌های سفارشی نیاز دارید باید به یک ارتوتیست مراجعه کنید. ارتوتیست سایز شما را اندازه‌گیری می‌کند و از یک گچ قالب‌گیری برای قالب گرفتن اندام شما استفاده می‌کند. سپس یک بریس سفارشی و مخصوص شما ساخته خواهد شد.

استفاده از گرما یا یخ

استفاده از گرما یا یخ برای کاهش درد موضعی مؤثر می‌باشد. به‌طورکلی، درست بعد از انجام فعالیتی که موجب بروز درد شده است، توصیه می‌شود که از یخ برای تسکین درد یا ناراحتی استفاده کنید. استفاده از گرما نیز برای شل کردن و تسکین گرفتگی عضلات، بهبود جریان خون و محیط بدن برای بهبودی توصیه می‌شود.

درمان فیزیکی

انجام حرکات کششی توصیه‌شده است که از کشش عضلات همسترینگ شروع می‌شود و به‌مرورزمان پیشروی خواهد کرد. به‌علاوه، باید توجهی بخصوصی به کشش عضلات همسترینگ داشته باشید که دو بار در روز باید انجام شوند تا فشار روی ناحیه‌ی پایین کمر کاهش یابد. برنامه‌ی ورزشی باید کنترل‌شده باشد و شدت آن به‌تدریج باگذشت زمان بیشتر شود.

دارو

داورهای بسیاری برای کمک به کاهش درد موجود می‌باشند. پزشک شما دستور مصرف آن‌ها را برای شما توضیح می‌دهد، این داروها کلاً برای کاهش این موارد مصرف می‌شوند:

• التهاب
• اسپاسم عضله
• درد

درمان دستی

درمان دستی یا کایروپراکتیک (مانوپولاسیون دستی) که توسط پزشکان متخصص بیماری‌های استخوان، متخصصان طب فیزیکی یا متخصصان دیگر در این زمینه انجام می‌گیرد، می‌تواند با حرکت دادن مفصل دردناک و جابه‌جایی محل آسیب آن، به کاهش درد کمک کند.

تزریق‌های استروئیدی اپیدورال

اگر بیماری دچار درد شدیدی باشد، تزریق می‌تواند روشی مفید و مؤثر باشد. تزریق‌های اپیدورال می‌توانند به کاهش التهاب در محل موردنظر کمک کنند. برای یک بررسی تشخیصی، می‌توان داروهای استروئیدی و لیدوکائین را در خود قسمت شکستگی پارس تزریق کرد. اگر درد بیمار بعد از تزریق لیدوکائین تسکین یابد، این می‌تواند نشانه‌ای از آن باشد که شکستگی منبع و علت درد بیمار می‌باشد. تزریق استروئید می‌تواند در کاهش التهاب در ناحیه‌ای بین پدیکول و لامینا یعنی پارس اینترآرتیکولاریس (Pars Interarticularis) مؤثر باشد که به تسکین درد کمک خواهد کرد و بیمار می‌تواند با درمان‌های فیزیکی و درمان‌های غیر جراحی، پیشرفت خوبی داشته باشد.

اوزون تراپی

اوزون یک گاز به رنگ آبی کمرنگ است که به‌طور عادی در اتمسفر وجود دارد. این گاز از طریق اثر اشعه‌ی UV نور خورشید بروی اکسیژن تولید می‌شود. تزریق اوزون به‌عنوان درمانی بسیار بی‌خطر برشمرده می‌شود و در حال حاضر در بسیاری از کشورها به‌عنوان اولین گزینه‌ی درمانی برای فتق دیسک کمر مورداستفاده قرار می‌گیرد. این روش درمان همچنین برای بیمارانی که از درد پایین کمر و ناپایداری ستون فقرات (اسپوندیلولیستزیس درجه دوم یا سوم) رنج می‌برند، توصیه می‌شود.

مگنت تراپی (درمان مغناطیسی)

در این روش درمانی، وقتی مگنت‌ها روی پوست قرار می‌گیرند، دیوارهای مویرگی را بازتر و شل‌تر می‌کنند و ازاین‌رو موجب تقویت و بهبود جریان خون به ناحیه‌ی دردناک می‌شوند.

این مگنت‌ها همچنین با مداخله در انقباضات عضلانی، برای جلوگیری از اسپاسمهای عضلانی که علت بروز بسیاری از انواع درد می‌باشد، مفید خواهند بود. همچنین در واکنش‌های الکتروشیمیایی که در سلول‌های عصبی رخ می‌دهند مداخله می‌کنند و ازاین‌رو مانع از عملکرد آن‌ها در انتقال پیام‌های درد به مغز می‌شوند.

این روش درمانی برای تسکین درد لغزش مهره‌ای کمر نیز می‌تواند مؤثر واقع شود. برای دریافت اطلاعات کامل‌تر در مورد این روش درمانی و میزان موفقیت آن در کاهش درد این بیماری می‌توانید با پزشک مشورت نمایید.

درمان پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت)

پی آر پی (PRP) یک داروی احیاکننده است که در حین این درمان پزشک خون بیمار را می‌کشد و پلاسمای آن را جدا می‌کند. پلاسما حاوی غلظت بالایی سلول‌های پلاکتی خون می‌باشد که می‌تواند در لخته شدن و احیای بافت کمک کند. سپس پلاسما را به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌کنند.

به نظر می‌رسد این روش برای تسکین دردهای کمر مانند دردهای حاصل از لغزندگی مهره‌ها می‌تواند مؤثر واقع شود.

رادیوفرکوئنسی

درمان رادیوفرکوئنسی، یک روش مؤثر برای کاهش درد در عارضه‌های مربوط به ستون فقرات است. در این روش، پزشک متخصص یک سوزن نازک را به ناحیه‌ای که درد دارد وارد می‌کند. با کمک یک فلئوروسکوپ (اشعه ایکس)، پزشک سوزن را به نقطه دقیق مورد نظر هدایت می‌کند. سپس، یک میکروالکترود از طریق سوزن وارد می‌شود تا عصب را تحریک کند، و با استفاده از جریان کوچکی با فرکانس رادیویی، بافت را گرم کند و درد را کاهش دهد.

این روش، برای درمان عارضه‌های مختلفی که باعث درد در ستون فقرات می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. مشاوره با پزشک معالج خود می‌تواند به شما اطلاعات دقیق‌تری درباره این روش و کاربرد آن در مورد شرایط خاصی که در آنها می‌توان از آن بهره‌برد، ارائه دهد.