بیماری بدشکلی صافی کف پا یا نارسایی مزمن تاندون خلفی درشت نیک یکی از عوارض مزمن کف پا است. در این حالت، بافت‌های نرم درونی کف پا و مچ پا مانند تاندون تیبیال خلفی و رباط‌های دلتوئید، هنگام راه رفتن و ایستادن وقتی که وزن بدن بر روی آنها تحمیل می‌شود، مورد استرس قرار می‌گیرند. این ساختارها در طول زمان دردناک، متورم و ناکارآمد می‌شوند. آسیب و آسیب‌شناسی این سازه‌های نگهدارنده باعث تغییر در قوام و نظم پا می‌شود. این عارضه معمولاً ناشی از بدشکلی پیشرونده کف پا است و فشار و کشش بر روی ساختارهای نگهدارنده داخل مچ پا را افزایش می‌دهد و بار بیشتری را به سمت خارجی مچ پا و کف پا منتقل می‌کند. درد در داخل و خارج مچ پا آشکار می‌شود و باعث ناتوانی قابل توجهی می‌شود. با تشخیص به موقع این بیماری و استفاده از روش‌های درمان توانبخشی و فیزیوتراپی، به طور معمول می‌توان بیماری بدون نیاز به جراحی درمان کرد.

طبقه بندی انواع مراحل صافی کف پا

صافی کف پای اکتسابی بزرگسالان به چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شود:

مرحله اول

در مرحله اول التهاب و علائمی دیده می‌شود که از تاندون خلفی درشت نی نشأت می‌گیرد، تاندون در این مرحله هنوز عملکرد مناسبی دارد.

مرحله دوم

نظم پا در مرحله دوم تغییر می‌کند و بدشکلی هنگام ایستادن مشخص است. بدشکلی جزئی است، یعنی این که پا به خوبی حرکت می‌کند و معاینه کننده می‌تواند پا را در وضعیت عادی قرار دهد. بیمار در این مرحله نمی‌تواند حرکت بالا رفتن روی پاشنه یک پا را انجام دهد.

مرحله سوم

بدشکلی صافی کف پا مشخصه مرحله سوم است و کف پا به دلیل ابتلا به آرتریت (بیماری التهابی مفصل) سفت می‌شود. بدشکلی مزمن مفاصل درگیر را تحریک می‌کند و به آرتریت و ناتوانی در اصلاح وضعیت پا دامن می‌زند.

مرحله چهارم

مرحله چهارم حالتی است که بدشکلی، سفتی و یا آرتروز تا مفصل مچ پا پیشرفت می‌کند. در این وضعیت رباط دلتوئید، یعنی ساختار اصلی نگهدارنده داخل مچ پا، نمی‌تواند ساختارهای مرتبط را نگه دارد. مچ پا ناپایدار می‌شود و کج شدن آن در عکس رادیوگرافی مشخص می‌شود. از کار افتادن رباط دلتوئید پی‌آمد انتقال رو به داخل نیروهای وزن است. این تغییر در درازمدت باعث آرتروز مچ پا می‌شود. اکثر بیماران دچار صافی کف پای اکتسابی زمانی برای درمان به متخصص مراجعه می‌کنند که عارضه تا مرحله دو پیشرفت کرده است.

چه عواملی باعث ایجاد کف پای صاف خواهد شد؟

عوامل زیادی باعث ایجاد کف پای صاف خواهند شد که تعدادی از آنها عبارتند از:

•  ناهنجاری مادرزادی
•  کشیدگی یا پاره شدن تاندون‌ها
•  آسیب دیدن یا التهاب تاندون درشت نی خلفی (PTT) که از پایین تا در امتداد مچ، تا وسط قوس کف پا کشیده شده است.
•  شکستگی یا دررفتگی استخوان‌ها
•  ابتلا به عارضه‌هایی مانند روماتیسم
•  مشکلات عصبی

عامل‌های زیر نیز احتمال صافی کف پا را افزایش می‌دهد:

•  چاقی
•  دیابت
•  پیری
•  بارداری

چه علائمی نشان دهنده کف پای صاف است؟

با تشدید شدن صافی کف پا، علائم و مشکلات مرتبط با آن نیز شدیدتر می‌شود. عوارض ناشی از کف پای صاف در کودکان و بزرگسالان عبارت است از:

•  التهاب بافت‌های نرم
•  درد مچ و کف پا
•  چرخش رو به داخل مچ پا
•  ضعف و خستگی کف پا
•  راه رفتن غیرعادی
•  درد ساق پا
•  بدشکلی‌هایی مانند قوز شست پا و انگشت چکشی

تشخیص کف پای صاف

برای ارزیابی کف پا، متخصص کف پا با دقت آن را معاینه می‌کند و به عملکرد زیست مکانیکی آن توجه می‌کند. همچنین، معمولاً از عکس رادیوگرافی استفاده می‌شود تا نظم استخوان و مفصل کف پا بررسی شود. این عکس‌ها به متخصص کمک می‌کنند تا مشکلاتی مانند شکستگی، تغییرات ساختاری، آرتروز و سایر مشکلات مرتبط با استخوان و مفاصل را تشخیص دهد. این ابزارها به متخصص کف پا اطلاعات مهمی درباره وضعیت سلامت کف پا و عملکرد آن ارائه می‌دهند و در تشخیص و برنامه‌ریزی درمانی مناسب نقش مهمی دارند.

روش‌های درمان

روش‌های مختلف درمان صافی کف پا عبارتند از:

پوشیدن کفش راحت

یکی از ساده‌ترین روش‌های تسکین ناراحتی ناشی از کف پای صاف پوشیدن کفش اندازه و مناسب با کفی سفت است. پزشک معالج بیمار را در این باره راهنمایی می‌کند و تغییرات لازم را متناسب با وضعیت پا توصیه می‌کند.

ارتوز و کفی طبی

یکی از دیگر روش‌های درمان صافی کف پا استفاده از ارتوز (Orthotics) است. کفی طبی داخل کفش قرار داده می‌شود تا قوس کف پا بالاتر قرار بگیرد و حمایت خارجی از آن افزایش یابد.

ماساژ

ماساژ، یک روش موثر برای کاهش درد صافی کف پا است. با انجام ماساژ، عضلات کف پا رها می‌شوند و گردش خون افزایش می‌یابد، که در نتیجه باعث کاهش درد بافت‌های نرم کف پا می‌شود. این فعالیت منجر به ارتخاء و آرامش عضلات می‌شود و بهبود چرخه خون در منطقه مورد ماساژ را تسهیل می‌کند. با افزایش تغذیه و اکسیژن رسانی به بافت‌ها و جلوگیری از تجمع مواد ضایعه در منطقه، احساس درد و تنگی در کف پا کاهش می‌یابد و تسکین درد ایجاد می‌شود. در کل، ماساژ به عنوان یک روش غیردارویی و غیرتهاجمی می‌تواند در مدیریت درد صافی کف پا مفید واقع شود.

شاک ویوتراپی

شاک ویوتراپی روشی سریع، غیرتهاجمی و غیرجراحی برای درمان کف پای صاف است. شاک ویوتراپی مزایای متعددی دارد:

•  شاک ویو فرایند التیام‌بخشی طبیعی خود بدن را تحریک و دوباره فعال می‌کند تا رگ‌های جدید تشکیل شود.
•  شاک ویو به از بین بردن بافت همبند جای زخم کمک می‌کند.
•  عامل‌های رشد موضعی را آزاد می‌کند و سلول‌های بنیادی را تقویت می‌کند.
•  مهم‌تر از همه، شاک ویو فرایند التیام را تسریع می‌کند.
• به علاوه شاک ویوتراپی عصب‌های انتقال دهنده درد را تحریک می‌کند تا حساسیت و درد کمتر شود.

آیا ورزش در درمان کف پای صاف موثر است؟

انجام ورزش‌های مناسب یکی دیگر از روش‌های درمان کف پای صاف است. صاف بودن کف پا معمولاً به این معنا است که رباط‌ها باید کشیده شود. تحت کشش قرار گرفتن کف پا باعث می‌شود که فرد حرکاتی را که مربوط به راه رفتن می‌شود، راحت‌تر و با درد کمتر انجام دهد. تعدادی از این ورزش‌ها عبارتند از:

کشش ساق پا

برای انجام این ورزش کف پای صاف:

•  روبروی دیوار بایستید، یک پا را جلوتر بگذارید و زانوی عقب را قفل کنید.
•  دو دست را روی دیوار بگذارید، به جلو خم شوید.
•  به جلو فشار بیاورید تا کشش را در عضلات ساق پا حس کنید. اما آن‌قدر فشار نیاورید تا دچار درد شوید.
•  کشش را 30 ـ 15 ثانیه حفظ کنید. حرکت را سه بار برای هر پا تکرار کنید.

دور کردن پاشنه‌ها از هم

برای انجام این ورزش برای درمان کف پای صاف:

•  روی صندلی بنشینید و پاها را به هم بچسبانید.
•  همان طور که پنجه‌ها را به هم چسبانده‌اید، پاشنه‌ها را از هم دور کنید.
•  این حرکت را رو به جلو و عقب و به آرامی تکرار کنید.

جمع کردن حوله

برای انجام این ورزش برای درمان کف پای صاف:

•  حوله را روی زمین بیاندازید.
•  حوله را با انگشتان پا به سمت خودتان جمع کنید.
•  برای افزایش مقاومت می‌توانید، یک وزنه را به انتهای حوله وصل کنید.
•  حرکت را 20 بار انجام دهید.

تمرین کردن با توپ تنیس

تمرین کردن با توپ تنیس یکی از بهترین ورزش‌های کف پا برای تسکین درد است. برای انجام این ورزش به روش زیر عمل کنید:

•  توپ تنیس را زیر پاشنه بگذارید و سعی کنید پنجه را به زمین فشار دهید.
•  این فشار را چند دقیقه ادامه دهید و به طور منظم نفس بکشید. توپ را به سمت پنجه ببرید و سعی کنید پاشنه را به زمین برسانید.
•  توپ را زیر پای دیگر ببرید.
•  حرکت را به مدت 20 دقیقه ادامه دهید.
•  این نرمش به اصلاح قوس کف پا کمک می‌کند.

آیا می‌توان صافی کف پا را با جراحی درمان کرد؟

جراحی به بیمارانی که در مرحله دو یا پیشرفته‌تر صافی کف پا دارند و درمان‌های غیرجراحی موثر نبوده است، توصیه می‌شود. اصول درمان جراحی در مرحله دو صافی کف پا به شرح زیر است:

• پیوند تاندون: تاندون دیگری پیوند زده می‌شود تا به جای تاندون تیبیال خلفی که عملکرد ندارد، عمل کند. به طور معمول، تاندون خم کننده هالوسیس لانگوس برای این منظور استفاده می‌شود.
• بازیابی شکل و نظم کف پا: شکل و نظم کف پا به سمت عقب و به سمت مرکز مچ پا بازیابی می‌شود. برای انجام این کار، از یکی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
  بریدن استخوان پاشنه و جابجا کردن آن به سمت داخل (استئوتومی داخلی پاشنه): این عمل باعث بهبود شکل کف پا و ترمیم نظم آن می‌شود.افزایش طول ستون جانبی: این عمل به بازیابی قوس کف پا و بهبود نظم کلی کف پا کمک می‌کند. ستون میانی استوانه انگشتان با استفاده از پیچ‌ها یا مهره‌ها ثابت می‌شود.افزایش طول تاندون آشیل یا گاستروکنیموس: این عمل باعث بهبود نظم کف پا و حرکت بهتر مچ پا می‌شود.
• جراحی آرترودز در مرحله 3 صافی کف پا: در این مرحله، نیاز به جراحی آرترودز (فیوژن مفاصل کف پا) وجود دارد. چندین مفصل کف پا که درگیر بدشکلی هستند، به هم متصل می‌شوند تا حرکت نکنند و در نتیجه مشکل صافی کف پا اصلاح شود.