مفهوم کیفوز یا گوژپشتی به انحنای بیش از حد در ستون فقرات اشاره دارد. در واقع، حضور یک انحنای طبیعی و کمی در ستون فقرات امری معمول است، اما اصطلاح کیفوز معمولاً زمانی به کار می‌رود که انحنای پشتی ستون فقرات به صورت غیرمعمول و بیش از حد افزایش یابد. این وضعیت کیفوز ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما در زنان مسن بیشتر دیده می‌شود.

کیفوز به طور عمده به سبب پوکی استخوان رخ می‌دهد. در این وضعیت، استخوان‌های ستون فقرات ضعیف شده و در معرض فشار و فرسایش قرار می‌گیرند. همچنین، نوع دیگری از کیفوز نیز در نوزادان و نوجوانان مشاهده می‌شود که به دلیل تشکیل نامناسب ستون فقرات یا انحنای غیرطبیعی مهره‌ها در طول زمان شکل می‌گیرد.

علت گوژپشتی چیست؟

استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها)، همانند استوانه‌های کوچک بر روی یکدیگر قرار گرفته تا ستون مهره‌ها را شکل دهند. قوز کمر زمانی ایجاد می‌شود که مهره‌های قسمت فوقانی پشت، به شکل گوه درمی‌آیند. این ناهنجاری می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود، ازجمله:

پوکی استخوان

شایع‌ترین علت کیفوز در بزرگسالان، شکستگی مهره‌ها به علت پوکی استخوان است. این اتفاق ممکن است هم در مردان و هم در زنان رخ دهد، اما در زنان شایع‌تر است. هم‌زمان با ضعیف شدن مهره‌ها در اثر پوکی استخوان، مهره‌ها در معرض شکستگی و تحلیل قرار می‌گیرند که اغلب به‌صورت گوه‌ای اتفاق می‌افتد، یعنی ارتفاع قسمت جلوی مهره‌ها کاهش می‌یابد اما ارتفاع قسمت پشت مهره‌ها هم‌چنان حفظ می‌شود. ازآنجایی‌که قسمت جلویی مهره‌ها کوچک‌تر شده است، ستون مهره‌ها به سمت جلو خم می‌شود و انحنای آن بیشتر می‌گردد، درنتیجه ظاهر فرد خمیده می‌شود.

تحلیل و فرسودگی دیسک‌ها

دیسک‌ها، قطعات نرم و دایره‌ شکلی هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرارگرفته‌اند و ضربه و فشار وارده به مهره‌ها را خنثی می‌کنند. با افزایش سن، دیسک‌ها خشک و کوچک می‌شوند، این امر باعث بدتر شدن شرایط کیفوز می‌شود.

بیماری شویـرمان

 این بیماری که گوژپشتی شویـرمان نیز نامیده می‌شود؛ به‌طورمعمول در هنگام جهش رشد، قبل از بلوغ رخ می‌دهد. پسران بیشتر از دختران تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند. با اتمام دوره رشد، انحنای پشت بدتر می‌شود. تخمین زده می‌شود حدود 4 تا 8 درصد از کل جمعیت جهان از کیفوز شویـرمان رنج می‌برند.

نقص‌های مادرزادی (گوژپشتی مادرزادی)

اگر ستون فقرات نوزاد به‌درستی در رحم تکامل نیابد، مهره‌های ستون فقرات ممکن است به‌درستی شکل نگرفته و این امر باعث کیفوز مادرزادی شود.

سندرم‌ها

برخی از سندروم‌ها، مانند سندرم مارفان (Marfan) و سندرم پرادرویلی (Prader Willi) در کودکان می‌تواند باعث کوژپشتی شود.

سرطان و درمان سرطان

سرطان در ستون فقرات می‌تواند باعث تضعیف مهره‌ها و افزایش احتمال شکستگی‌های فشاری شود. درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز ممکن است باعث تضعیف مهره‌ها گردد.

تروما (آسیب‌دیدگی‌ها)

کیفوز تروماتیک می‌تواند به دنبال خوب شدن بیمار پس از شکستگی نخاع یا آسیب‌دیدگی رباط‌های پشتی ستون فقرات ایجاد شود.

عوارض بعد از جراحی‌ها

کیفوز ناشی از درمان نیز نوعی گوژپشتی محسوب می‌شود که در اثر مداخلات پزشکی ایجاد می‌شود. برای مثال ممکن است بعد از عمل جراحی ستون فقرات به‌عنوان عارضه جراحی فرد دچار قوز پشت شود. کیفوز پس از عمل لامینکتومی رایج‌ترین نوع کیفوز ناشی از درمان است. عمل لامینوکتومی برای رفع فشار از ستون فقرات انجام می‌شود و در آن ممکن است برخی از اجزا خلفی ستون فقرات (زائده خاری، لامینا و رباط‌ها) برداشته شوند. آن عمل به‌طورمعمول برای برداشتن تومور در کودکان و نوجوانان انجام می‌شود.

خم شدن و وضعیت نامناسب قرارگیری بدن

انحنای بیش‌ازحد در ستون فقرات می‌تواند در اثر وضعیت نامناسب قرارگیری بدن نیز اتفاق افتد، وضعیتی که به آن کیفوز وضعیتی گفته می‌شود. وضعیت نامناسب قرارگیری بدن باعث تغییر حالت ستون فقرات می‌شود. این نوع از گوژپشتی هم در افراد جوان و هم در افراد مسن دیده می‌شود؛ اما شیوع آن در زنان بیشتر است. این نوع از قوز پشت به‌ندرت باعث کمردرد می‌شود.

سایر علل

کیفوز عصبی عضلانی نوع دیگری از ناهنجاری ستون فقرات است که ممکن است در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی عضلانی خاص، مانند فلج مغزی، بیماری اسپینا بیفیدا یا دیستروفی عضلانی رخ دهد. همچنین کیفوز ناشی از کمبود مواد مغذی مانند کمبود ویتامین دی نیز می‌تواند در دوران کودکی باعث انحای بیش‌ازحد ستون فقرات شود.

علائم قوز کمر یا کیفوز کمری

ساده‌ترین نشانه تشخیص کیفوز، وجود انحنای بیش‌ازحد در قسمت فوقانی ستون فقرات است. انحنایی که باعث می‌شود شما به سمت جلو خم شوید. علاوه بر انحنای بیش‌ازحد ستون فقرات، ممکن است بیمار علائم دیگری را نیز تجربه نماید، ازجمله:

• کمردرد خفیف تا شدید
• درد پشت در اثر حرکت بدن
• خستگی
• خشکی و سفتی ستون فقرات
• جلوآمدگی سر
• درد قفسه سینه یا اختلال در تنفس (در موارد شدید)
• عدم تقارن شانه‌ها
• ایجاد تنش در عضله همسترینگ (عضلات پشت ران)

عوارض

کیفوز ممکن است باعث مشکلات زیر شود:

• اختلال در ظاهر بدن: به‌ویژه در نوجوانان ممکن است ظاهر آن‌ها به‌واسطه انحنای بیش‌ازحد پشت یا استفاده از بریس های اصلاحی ستون فقرات، دچار بدشکلی شود.
• کمردرد: در برخی موارد عدم تراز بودن ستون فقرات می‌تواند منجر به درد پشت شود که گاهی اوقات ممکن است شدید و ناتوان‌کننده باشد.
• کاهش اشتها: در موارد شدید، انحنای ستون فقرات می‌تواند باعث فشردگی شکم و کاهش اشتها شود.

تشخیص قوز پشت

در طول معاینه بالینی، پزشک قد شما را اندازه می‌گیرد و ممکن است از شما بخواهد تا از ناحیه کمر خم شوید، در این حالت او شما را از نمای پهلو ارزیابی خواهد کرد، در این وضعیت انحنای ستون فقرات مشخص‌تر است. همچنین ممکن است پزشک برای بررسی رفلکس و قدرت عضلات، آزمایشات عصبی را انجام دهد.

آزمایشات تصویربرداری

بسته به علائم و نشانه‌های شما ممکن است ازمایشات زیر درخواست داده شوند:

تصویربرداری با اشعه ایکس

تصویربرداری اشعه ایکس می‌تواند به تعیین درجه انحنا کمک کند، همچنین می‌تواند تغییر شکل مهره‌ها را نشان دهد، بنابراین در تعیین نوع کیفوز مؤثر است.

توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی‌اسکن (CT)

اگر جزئیات بیشتری برای بررسی موردنیاز باشد، ممکن است پزشک از سی‌تی‌اسکن استفاده کند. در این روش به کمک اشعه ایکس از زوایا و مقاطع مختلف بدن تصویربرداری می‌شود، سپس به کمک کامپیوتر و ترکیب تصاویر از اندام موردنظر تصویر دقیق‌تری به دست می‌آید.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ام آر آی (MRI)

اگر پزشک به وجود تومور یا عفونت مشکوک باشد، ممکن است تصویربرداری ‌ام آر ای را از ستون فقرات درخواست کند. ام آر ای به کمک امواج مغناطیسی و یک آهنربای قوی، تصاویر بسیار دقیقی را از استخوان‌ها و بافت‌های نرم در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

تست عصبی

اگر دچار بی‌حسی یا ضعف عضلانی شده باشید، ممکن است پزشک آزمایشاتی را برای تعیین میزان انتقال پالس‌های عصبی بین نخاع و اندام‌های تحتانی انجام دهد.

روش‌های درمان کیفوز یا گوژپشتی

درمان قوز پشت به علت و علائم آن بستگی خواهد داشت. انواع روش‌های درمان عبارت‌اند از:

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یک گزینه درمانی مؤثر و مفید برای درمان گوژپشتی است. این امر مخصوصاً در مورد قوز پشت ناشی از وضعیت قرارگیری بدن بارزتر است؛ زیرا متخصص فیزیوتراپی می‌تواند چگونگی اصلاح وضعیت بدن و تقویت عضلات ستون فقرات را آموزش دهد. همچنین فیزیوتراپی می‌تواند برای بیماران مبتلا به کیفوز ساختاری نیز توصیه شود، ازجمله کیفوز شویرمان و کیفوز ناشی از شکستگی‌های ستون فقرات.

فیزیوتراپی برای کیفوز وضعیتی

وضعیت نامناسب قرارگیری بدن می‌تواند به قوز پشت منجر شود، اما در این زمینه خبرهای خوبی وجود دارد با همکاری بیمار می‌توان انحنای ستون فقرات را اصلاح نمود. در این شرایط متخصص طب فیزیکی به کمک شما می‌آید. اکثر افراد مبتلا به کیفوز وضعیتی از وضعیت نامناسب بدن خود آگاه نیستند. بنابراین آن‌ها باید مجدداً نحوه صحیح نشستن، ایستادن و حرکت کردن را بیاموزند.

متخصص فیزیوتراپی می‌تواند نحوه اصلاح وضعیت قرارگیری بدن در شرایط مختلف را به‌صورت آگاهانه آموزش دهد. او به شما کمک خواهد کرد تا قرارگیری در وضعیت مناسب را یاد بگیرید. همچنین متخصص طب فیزیکی به شما کمک می‌کند تا عضلات ستون فقرات یا عضلات پیش ‌مهره‌ای خود را تقویت کنید؛ آن‌ها به ستون فقرات شما متصل شده‌اند و از آن پشتیبانی به عمل می‌آورند. در کیفوز وضعیتی، در غالب موارد این عضلات به‌خوبی وظیفه خود را انجام نمی‌دهند. یک متخصص فیزیوتراپی تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد تا به کمک آن این عضلات را تقویت نمایید. هنگامی که این عضلات تقویت شدند، حمایت بیشتری از ستون فقرات به عمل آورده و انحنای آن را کاهش می‌دهند. تقویت عضلات ستون فقرات ممکن است باعث کاهش درد شما نیز بشود، زیرا فشار کمتری به این عضلات وارد خواهد شد.

فیزیوتراپی برای درمان کیفوز شویرمان

اکثراً برای درمان کیفوز، از فیزیوتراپی به همراه استفاده از بریس (قوزبند طبی) استفاده می‌شود. بریس پشتیبانی قوی از ستون فقرات را فراهم می‌کند. اما برخی افراد معتقدند که استفاده بلندمدت از بریس منجر به ضعف عضلات می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل، تمرینات فیزیوتراپی باید انجام شود. در غیر این صورت، زمانی که بریس برداشته می‌شود، عضلات قادر به پشتیبانی مناسب از ستون فقرات نخواهند بود و احتمالاً انحنای بیش از حدی در ستون فقرات باقی خواهد ماند. همچنین، متخصصان فیزیوتراپی می‌توانند به افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت مهره‌ها کمک کنند. بسیاری از بیماران مبتلا به کیفوز شویرمان (کیفوز در منطقه پشتی ستون فقرات)، تنش در عضلات همسترینگ (عضلات پشت ران) خود را تجربه می‌کنند. فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش این تنش و خشکی عضلات کمک کرده و انعطافپذیری عضلات همسترینگ را افزایش دهد.

فیزیوتراپی برای درمان کیفوز ناشی از شکستگی ستون فقرات

فیزیوتراپی، گوژپشتی ناشی از شکستگی‌های ستون فقرات را تصحیح نمی‌کند، اما از ایجاد شکستگی‌های بیشتر جلوگیری به عمل می‌آورد، همچنین به شما کمک می‌کند تا وضعیت قرارگیری بدن شما در حالت‌های مختلف بهبود یابد. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات ستون فقرات شما کمک کند، درنتیجه فشار و وزن وارده بر ستون فقرات کاهش یافته و از آن حمایت بیشتری به عمل می‌آید.

همچنین متخصص فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا تمرینات مناسب برای کاهش کیفوز را یاد بگیرید. تمرینات ورزشی نقش مهمی در ارتقاء سلامتی استخوان‌ها بازی می‌کنند. بنابراین فیزیوتراپی می‌تواند شامل یک برنامه ورزشی باشد که در آن از روش‌هایی همچون تمرینات استقامتی (مانند پیاده‌روی یا ورزش تنیس) و ورزش‌های قدرتی (مانند تمرین با وزنه) استفاده می‌شود. برنامه‌های تمرینی بر اساس شرایط فرد مانند سلامتی استخوان‌ها، سابقه بیماری‌های مختلف و توانایی جسمی شما به‌صورت فردی و منحصربه‌فرد برنامه‌ریزی می‌شود.

پوشیدن بریس (قوز بندهای طبی)

 از بریس ها به‌منظور درمان کیفوز های ساختاری به‌ویژه کیفوز شویرمان استفاده می‌شود. معمولاً از آن‌ها برای درمان کیفوز های وضعیتی استفاده نمی‌شود؛ اما برای برخی از شکستگی‌های ستون فقرات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

استفاده از بریس برای کیفوز شویرمان

قبل از تجویز بریس برای بیماران مبتلا به کیفوز شویرمان، پزشک عوامل متعددی را بررسی می‌کند، ازجمله:

• سن بیمار: سن بیمار باید در انتخاب نوع درمان موردبررسی قرار بگیرد.
• میزان رشد باقی‌مانده بیمار: اگر بیمار در حال رشد باشد، استفاده از بریس نمی‌تواند پیشرفت انحنای ستون فقرات را متوقف کند.
• شدت منحنی قوز بیمار: استفاده از بریس معمولاً برای انحنای بیش از 70 درجه توصیه می‌شود.
• میزان احتمال بدتر شدن وضعیت بیمار: اگر در حال حاضر شدت قوس بیمار شدید باشد و جهش رشد بلوغ بیمار مبتلا به شویرمان به اتمام نرسیده باشد، به‌احتمال‌زیاد با رشد ستون فقرات بیمار وضعیت قوس پشت بدتر خواهد شد.
• چه میزان از مهره‌ها به شکل گوه درآمده‌اند: در کیفوز شویرمان جلوی مهره‌های ستون فقرات نسبت به قسمت پشت مهره‌ها با سرعت کمتری رشد می‌کنند، درنتیجه ظاهر مهره‌ها شبیه به گوه خواهد شد.

استفاده از بریس می‌تواند درد را کنترل کرده و پیشرفت قوس بیمار را کند یا متوقف کند. استفاده از بریس می‌تواند احتمال انجام جراحی در آینده را کاهش دهد. آن‌ها طوری طراحی شده‌اند که ستون فقرات را صاف و مستقیم نگه‌دارند (چانه را بالا نگه‌داشته و شانه‌ها را به سمت عقب هل می‌دهد)، درنتیجه فشار وارده بر مهره‌ها کاهش می‌یابد. درنتیجه در بیماری کیفوز شویرمان، هنگام رشد مهره‌ها، بخش جلوی مهره این فرصت را می‌یابد تا  با بخش پشتی مهره‌ هماهنگ شود.

انواع مختلفی از بریس ها وجود دارد و پزشک بر اساس شرایط بیمار مناسب‌ترین گزینه را انتخاب می‌کند. پس‌ازآن بریس به‌صورت فردی برای بیمار تنظیم می‌شود تا از مناسب بودن آن اطمینان حاصل شود.

پزشک یا پرستار اطلاعات لازم در مورد چگونگی استفاده از بریس و همچنین مدت‌زمان لازم برای پوشیدن آن را به بیمار آموزش خواهند داد. معمولاً در ابتدا نیاز است بیماران به مدت بیش از 20 ساعت در روز از بریس استفاده نمایند (حتی تا 24 ساعت در روز). استفاده از بریس ممکن است دشوار باشد، چراکه در روزهای اول احتمال دارد بیمار را اذیت کند. ممکن است مدتی زمان لازم باشد تا بیمار با پوشیدن بریس کنار بیاید. بااین‌حال، پزشک یا کادر درمانی توصیه‌های لازم را در خصوص استفاده راحت‌تر از بریس به بیمار خواهند داد. برای اینکه درمان بیشترین نتیجه ممکن را داشته باشد، لازم است دستورات پزشک در خصوص استفاده از بریس دقیقاً رعایت شود. ممکن است نوجوانان با پوشیدن بریس مشکل داشته باشند، زیرا در سنی هستند که می‌خواهند توجه دیگران را به خود جلب کرده و زیبا به نظر برسند و پوشیدن بریس ممکن است برای آن‌ها آزاردهنده باشد. اما باید توجه داشت که استفاده از بریس و پوشیدن آن به‌درستی مطابق دستور پزشک، احتمال درمان‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی را در آینده کاهش می‌دهد. این موضوع و سلامتی ستون فقرات باید در کانون توجه افراد باشد.

استفاده از بریس برای شکستگی ستون فقرات

اگر بیمار به شکستگی‌های فشاری خفیف تا متوسط ​​مبتلا شده باشد، ممکن است پزشک برای ثابت کردن ستون فقرات استفاده از بریس را توصیه نماید. این کار می‌تواند مانع پیشرفت بیماری شود. به‌طورکلی، بیماران مبتلا به شکستگی‌های ستون فقرات لازم است 6 تا 12 هفته از بریس استفاده کنند، هرچند زمان دقیق آن به پزشک و شرایط شما بستگی خواهد داشت.

داروها

اگر به‌واسطه انحنای بیش‌ازحد ستون فقرات بیمار دچار درد شود، داروهایی وجود دارند که به کمک آن‌ها درد بیمار تسکین میابد. بیماران مبتلا به کیفوز وضعیتی یا ساختاری می‌توانند از داروهای مسکن بهره ببرند. در خصوص درد، شدت آن، و زمانی که شعله‌ور می‌شود با پزشک خود مشورت نمایید. هنگام مشاوره، مصرف سایر داروها، مکمل‌ها یا داروهای گیاهی را به اطلاع پزشک خود برسانید، این کار از بروز عوارض جانبی احتمالی جلوگیری می‌کند.

احتمالاً پزشک در ابتدا مصرف داروهای غیر نسخه‌ای را توصیه خواهد کرد، چراکه آن‌ها ضعیف‌تر از داروهای تجویزی هستند. اگر داروهای غیر نسخه‌ای درد بیمار را کاهش ندادند، پزشک داروهای قوی‌تر را برای شما تجویز خواهد نمود.

داروهای بدون نسخه‌ای مرتبط با کیفوز عبارت‌اند از:

استامینوفن

استامینوفن یک مسکن است که برای کاهش درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اصطلاح علمی به آن داروی آنالژزیک گفته می‌شود. استامینوفن و سایر داروهای یک داروی آنالژزیک باعث کاهش التهاب شما نمی‌شوند، بلکه درد شما را تسکین می‌دهند. آن‌ها جلوی ارسال پیام درد به مغز را می‌گیرند. استامینوفن به‌خوبی می‌تواند درد ناشی از کیفوز را مدیریت کند.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی NSAIDs

علاوه بر ایبوبروفن، که یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی است، داروهای دیگری نیز در این دسته قرار دارند که علاوه بر کاهش درد، می‌توانند التهاب را نیز کاهش دهند. با مصرف این داروها، تولید التهاب توسط سیستم ایمنی بدن کاهش می‌یابد، بنابراین توصیه می‌شود این داروها به مدت طولانی مصرف نشوند. در واقع، اگر شما فقط درد دارید و التهابی در بدن شما وجود ندارد، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بسیار مؤثر نخواهند بود. با توجه به اینکه این داروها التهاب را در بدن کاهش می‌دهند، برای بیمارانی که درد مزمن دارند، موثرتر هستند.

اگر داروهای غیرنسخه‌ای به اندازه کافی درد شما را تسکین ندهند، پزشک ممکن است داروی قوی‌تری را تجویز کند. تجویز دارو براساس شدت درد و سایر علائم بیمار تعیین می‌شود.

داروها به تنهایی قادر به درمان کیفوز نیستند. در واقع، آن‌ها تنها علائم بیمار را مدیریت می‌کنند و درد را کاهش می‌دهند. برای بهبود شرایط، تقویت عضلات می‌تواند در زمانی که درد ندارید یا در زمان‌هایی که درد کمتری دارید، به شما کمک کند. این مسئله به ویژه در موارد کیفوزهای وضعیتی بسیار مهم است.

کایروپرکتیک

درمان‌های کایروپرکتیک مانند درمان دستی، تحریک نقاط ماشه‌ای، تحریک الکتریکی و امواج اولتراسوند، مدالیته هایی درمانی هستند که پزشک معالج با توجه به شرایط بیمار ممکن است برای کیفوز کمری تجویز نماید.

کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.