رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از چهار رباط اصلی حول زانو است که به تثبیت فیمور (استخوان ران) در بالای تیبیا (استخوان ساق پا) کمک می‌کند. این رباط نقش حیاتی در استحکام و پایداری زانو ایفا می‌کند. آسیب‌های رباط صلیبی قدامی به طور فراوان در بین ورزشکاران در همه سنین و در تمام سطوح رقابتی رخ می‌دهند. ورزش‌هایی مانند فوتبال، اسکی، لاکراس و بسکتبال از جمله ورزش‌هایی هستند که می‌توانند به آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی منجر شوند. در واقع، نرخ پارگی رباط صلیبی قدامی در زنان تقریباً در تمامی ورزش‌ها بیشتر از مردان است.

آناتومی زانو

محل برخورد سه استخوان ران (فیمور)، ساق پا (تیبیا) و کشکک زانو (پاتلا) مفصل زانو را تشکیل می‌دهد. کشکک زانو در جلوی مفصل قرار دارد و به نوعی از آن محافظت می‌کند. استخوان‌ها به وسیله رباط‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. چهار رباط در زانو وجود دارد که مانند یک طناب استخوان‌ها را به هم نگه داشته و زانو را ثابت نگه می‌دارند.

 رباط‌های جانبی

این رباط‌ها در کنار زانو قرار دارند. رباط‌های جانبی داخلی زانو در قسمت داخلی زانو قرار داشته و رباط‌های جانبی میانی در قسمت بیرونی زانو قرار گرفته‌اند. آنها حرکات جانبی زانو را کنترل کرده و از زانو در برابر حرکات ناگهانی غیر طبیعی محافظت می‌کنند. این رباط‌ها داخل مفصل زانو قرار دارند. این رباط‌ها از روی هم عبور می‌کنند. رباط صلیبی قدامی در جلو و رباط صلیبی خلفی در پشت، شکلی شبیه به “X” ایجاد می‌کنند. رباط‌های صلیبی حرکت رو به جلو و عقب زانو را کنترل می‌کنند. رباط صلیبی قدامی به طور مورب از میان زانو عبور می‌کنند. این رباط‌ها از لغزش تیبیا روی قسمت جلوی فیمور جلوگیری می‌کنند و ثبات چرخشی زانو را نیز تأمین می‌کنند.

آسیب‌دیدگی‌های شایع زانو

آسیب‌های مختلف زانو عبارت‌اند از:

 شکستگی‌ها

پاتلا یا کشکک زانو استخوانی است که بیشتر از سایر استخوان‌ها دچار شکستگی می‌شود. انتهای فیمور و تیبیا که به هم می‌رسند و مفصل زانو را شکل می‌دهند ممکن است دچار شکستگی شوند. بسیاری از شکستگی‌های اطراف زانو به دلیل انرژی ضرباتی مانند زمین خوردن از ارتفاع بسیار بالا و تصادفات با وسایل نقلیه موتوری ایجاد می‌شوند

 دررفتگی

دررفتگی زانو در زمانی که استخوان‌های زانو از جای خود به طور جزئی یا کلی خارج شوند ایجاد می‌شوند. به عنوان مثال، فیمور و تیبیا ممکن است از روی هم در روند و کشکک زانو نیز ممکن است از جای خود خارج شود. دررفتگی ممکن است به دلیل وجود ناهنجاری‌های ساختاری زانوی فرد نیز اتفاق بیفتند. دررفتگی زانو در افرادی که ساختار زانوی آنها عادی است غالباً به دلیل انرژی ناشی از ضرباتی مانند زمین خوردن، تصادف با وسایل نقلیه موتوری و برخوردهای ورزشی ایجاد شوند.

آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی قدامی

رباط صلیبی قدامی غالباً در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی دچار آسیب‌دیدگی می‌شد. تغییر جهت‌های سریع یا فرودهای پرشی اشتباه می‌توانند باعث پاره شدن رباط صلیبی قدامی شوند. حدود نیمی از همه آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی قدامی همراه با آسیب‌دیدگی‌های ساختاری دیگر در زانو مانند غضروف مفصلی، مینیسک ها یا رباط‌های دیگر اتفاق می‌افتند. درباره این آسیب در ادامه بیشتر توضیح داده خواهد شد.

 آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی خلفی

رباط صلیبی خلفی غالباً به دلیل وارد آمدن ضربه به جلوی زانو در حالی که زانو خم شده است دچار آسیب‌دیدگی می‌شود. این اتفاق غالباً در هنگام تصادفات رانندگی یا برخوردهای ورزشی می‌افتد. پارگی رباط صلیبی خلفی غالباً جزئی است و خود به خود بهبود می‌یابد.

آسیب‌دیدگی‌های رباط جانبی

رباط جانبی زانو معمولاً به دلیل وارد شدن نیروهای جانبی به زانو دچار آسیب‌دیدگی می‌شود. آسیب‌دیدگی‌های رباط جانبی داخلی معمولاً به دلیل وارد آمدن ضربات مستقیم به قسمت خارجی زانو اتفاق می‌افتند و غالباً به فعالیت‌های ورزشی مرتبط می‌شود. وارد آمدن ضربه به قسمت‌های داخلی زانو که زانو را به سمت خارج فشار می‌دهند ممکن است باعث آسیب‌دیدگی رباط جانبی میانی شوند. پارگی رباط‌های جانبی میانی کمتر از آسیب‌دیدگی‌های دیگر زانو اتفاق می‌افتد.

پارگی مینیسک

پارگی ناگهانی مینیسک غالباً در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی اتفاق می‌افتد. پارگی‌های مینیسک ممکن است به دلیل چرخش، برش یا مورد تکل واقع شدن اتفاق بیفتد. پارگی‌های مینیسک ممکن است به دلیل ابتلا به آرتروز یا افزایش سن نیز رخ دهند. در صورت ضعیف شدن مینیسک به دلیل افزایش سن ممکن است گاهی اوقات فقط یک چرخش نامناسب در هنگام بلند شدن از روی صندلی باعث پارگی مینیسک شود.

 پارگی‌های تاندون

تاندون‌های چهار سر ران و کشکک زانو ممکن است کشیده شده و پاره شوند. با این که هر کسی ممکن است دچار این نوع آسیب‌دیدگی‌های تاندون شود اما پارگی رباط بیشتر در میان افراد میان سال و دوندگان یا افرادی که ورزش‌های پرشی انجام می‌دهند دیده می‌شود. زمین خوردن، وارد آمدن ضربات مستقیم به زانو و فرودهای پرشی اشتباه از علل شایع آسیب‌دیدگی‌های تاندون زانو هستند.

 سطوح مختلف کشیدگی رباط صلیبی قدامی

تقریباً نیمی از آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی قدامی همراه با آسیب‌دیدگی‌های ساختاری دیگر مانند غضروف مفصلی، مینیسک ها یا رباط‌های دیگر اتفاق می‌افتند. رباط‌های آسیب‌دیده اصطلاحاً رگ به رگ شده و از نظر شدت به چند دسته تقسیم می‌شوند.

• رگ به رگ شدن درجه 1: رباط به طور خفیف دچار آسیب‌دیدگی می‌شود. این رباط کمی دچار کشیدگی شده اما هنوز به زانو در ثابت ماندن کمک می‌کند.
• رگ به رگ شدن درجه 2: در این نوع از رگ به رگ شدن، رباط از یک نقطه کشیده شده و شل می‌شود. این غالباً به پارگی‌های جزئی رباط‌ها اشاره دارد.
• رگ به رگ شدن درجه 3: این نوع از رک به رگ شدن غالباً به پارگی کامل رباط اشاره دارد. رباط به دو قطعه تقسیم شده و مفصل زانو بی‌ثبات می‌شود.

رباط صلیبی قدامی به ندرت دچار پارگی جزئی می‌شود؛ بیشتر آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی قدامی شامل پارگی‌های کامل یا تقریباً کامل رباط می‌شود.

علت پارگی رباط صلیبی پا

رباط صلیبی قدامی ممکن است به چندین دلیل دچار آسیب‌دیدگی شود که برخی از آنها عبارتند از:

• تغییر جهت‌های ناگهانی
• توقف‌های ناگهانی
• کم کردن سرعت در هنگام دویدن
• فرود آمدن پرشی به طرز ناصحیح
• برخورد یا تماس مستقیم مانند تکل در فوتبال

مطالعات متعدد نشان می‌دهد که احتمال آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی در زنان ورزشکار بیش از مردان ورزشکار است. دلیل این امر ممکن است وجود تفاوت‌های فیزیکی، قدرت عضلانی و کنترل عصبی و عضلانی باشد. از دلایل دیگر می‌توان به تفاوت‌های لگن و اندام‌های تحتانی، شل شدگی بیشتر رباط‌ها و اثرات استروژن در ویژگی‌های رباط‌ها اشاره کرد.

علائم کشیدگی و پارگی رباط صلیبی زانو

زمانی که رباط صلیبی قدامی دچار آسیب‌دیدگی می‌شود ممکن است شما صدای تق‌تق شنیده و احساس کنید که زانوی شما خالی می‌کند. در طول 24 ساعت، زانوی شما متورم می‌شود. در صورتی که به آن توجه نکنید، تورم و درد ممکن است خود به خود بهبود یابند. به هر حال، اگر شما می‌خواهید به مسابقات بازگردید، ممکن است زانوی شما بی‌ثبات باشد و احتمال آسیب‌دیدگی‌های بیشتر به مینیسک زانو افزایش می‌یابد. برخی دیگر از علائم شایع پارگی رباط صلیبی قدامی عبارتند از:

• کاهش دامنه حرکتی
• حساسیت به لمس در مفصل
• ناراحتی در هنگام راه رفتن

 تشخیص آسیب رباط صلیبی

روش‌هایی که توسط پزشک برای تشخیص عارضه و علت آن به کار برده می‌شود عبارت است از:

 معاینه فیزیکی و سوابق پزشکی بیمار

در خلال اولین جلسه مراجعه به پزشک، وی با شما در مورد علائم و سوابق پزشکی شما صحبت می‌کند. در هنگام معاینه فیزیکی، پزشک همه ساختارهای آسیب‌دیده زانوی شما را مورد بررسی قرار داده و آنها را با زانوی سالم شما مقایسه می‌کند. بیشتر آسیب‌دیدگی‌های رباط‌ها ممکن است با انجام معاینه‌های فیزیکی زانو تشخیص داده شوند.

 آزمایش‌های تصویری

آزمایش‌های دیگر که ممکن است به پزشک در تأیید تشخیص کمک کنند عبارتند از:

• عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس: با این که همه آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی قدامی در این تصاویر مشخص نمی‌شوند اما می‌توان تشخیص داد که آیا آسیب‌دیدگی رباط با شکستگی استخوان نیز همراه است یا نه.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): در این روش، تصاویر دقیق‌تری از بافت‌های نرم مانند رباط صلیبی قدامی گرفته می‌شود. به هر حال، معمولاً برای تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی نیازی به انجامام آر آی نیست.

درمان کشیدگی یا پارگی رباط صلیبی: فیزیوتراپی و روش‌های کم تهاجمی

پس از قطعی شدن تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی باید با جراح و متخصص درمان‌های فیزیکی صحبت کنید تا بتوانید در مورد انتخاب انجام عمل‌های جراحی یا عدم انجام آن تصمیم‌گیری کنید. اگر شما عمل جراحی انجام ندادید، متخصص درمان‌های فیزیکی با شما برای بازیابی قدرت عضلانی، چابکی و تعادل کار کرده تا شما بتوانید به فعالیت‌های عادی و روزمره خود بپردازید. متخصص درمان‌های فیزیکی به شما روش‌های اصلاح فعالیت‌های فیزیکی را آموزش می‌دهد تا فشار کمتری بر زانوی شما وارد شود. اگر شما تصمیم به انجام عمل جراحی گرفتید، متخصص فیزیوتراپی قبل و پس از عمل به شما کمک خواهد کرد.

 درمان بدون انجام عمل‌های جراحی

تحقیقات جاری نشان می‌دهد که ممکن است پارگی رباط صلیبی قدامی در برخی از گروه‌های بیماران (معروف به کوپرها) بدون نیاز به انجام عمل جراحی بهبود یابد. در این بیماران فقط رباط صلیبی قدامی آسیب دیده است و پس از آسیب‌دیدگی اولیه دچار خالی شدن زانو نشده‌اند. اگر شما جزء این دسته از بیماران هستید، متخصص درمان‌های فیزیکی بر اساس برخی آزمایش‌های هدایت شده توسط پزشک، برنامه‌های درمانی فیزیکی منحصربفرد را برای شما طراحی می‌کند. این برنامه‌ها شامل تحریک ملایم الکتریکی عضلات چهار سر ران، تقویت عضلات و آموزش‌های تعادلی می‌شود.

سایر روش‌های غیرجراحی عبارت‌اند از:

 تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت (پی آر پی)

در صورتی که استراحت و درمان‌های فیزیکی برای تاندون یا رباط آسیب دیده نتیجه مطلوبی به همراه نداشته باشند، ممکن است پزشک به شما تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت (PRP) را توصیه کند. این روش به طور عمده بر این اعتقاد استوار است که پلاکت‌ها و پلاسما ویژگی‌های شفادهنده‌ای دارند که فرایند بهبودی را تسریع کرده و بافت تاندون آسیب دیده را ترمیم می‌کنند. درمان تاندون آسیب دیده با استفاده از پلاسمای غنی شده با پلاکت شامل تزریق PRP مستقیماً به ناحیه آسیب دیده است. اهداف اصلی این روش عبارتند از:

• کاهش درد: تزریق PRP می‌تواند به کاهش درد مرتبط با آسیب تاندون کمک کند و به شما تسهیل در انجام فعالیت‌های روزمره بدهد.
• بهبود عملکرد مفصل: با تقویت و ترمیم تاندون آسیب دیده، عملکرد و پایداری مفصل بهبود می‌یابد و امکان بازگشت به فعالیت‌های ورزشی و روزمره را فراهم می‌کند.
• ترمیم آسیب‌دیدگی بافت تاندون: PRP می‌تواند به رشد و ترمیم بافت تاندون آسیب دیده کمک کند و فرایند بهبودی را تسریع نماید.

تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت یک روش درمانی نوین است که می‌تواند در بهبود تاندون‌ها و رباط‌های آسیب دیده موثر باشد. با این حال، قبل از اقدام به هر نوع درمان، همواره بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و راهنمایی‌های او را دریافت نمایید.

 اوزون درمانی

یکی دیگر از روش‌های درمانی کم تهاجمی برای تسریع و تسهیل بهبود آسیب رباط صلیبی، تزریق اوزون است. این روش نه تنها درد را تسکین می‌دهد بلکه می‌تواند به بهبود بلند مدت یا حتی دائمی ناحیه آسیب دیده نیز کمک کند. در این باره می‌توانید با پزشک خود صحبت کنید. اگر شرایط شما برای این درمان مناسب باشد قادر خواهید بود از مزایای آن برای درمان پارگی رباط صلیبی زانوی خود بهره‌مند شوید.

 درمان‌های قبل از انجام عمل جراحی

اگر پزشک انجام عمل جراحی را ضروری دانست، متخصص درمان‌های فیزیکی می‌تواند قبل و بعد از انجام عمل جراحی به شما کمک می‌کندد. برخی جراحان بیماران را به متخصصین فیزیوتراپی ارجاع می‌دهند تا قبل از انجام عمل جراحی، دوره کوتاهی توان‌بخشی داشته باشند. متخصص درمان‌های فیزیکی به شما در کاهش تورم، افزایش دامنه حرکتی زانو و تقویت عضلات (عضلات چهار سر ران) کمک می‌کند.

 درمان‌های پس از انجام عمل جراحی

پزشک یک دستورالعمل پس از انجام عمل جراحی به شما داده و یک برنامه درمانی فردی بر اساس نیازها و اهداف منحصر به فرد شما طراحی می‌کند. برنامه درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

 تحمل وزن

پس از انجام عمل جراحی شما باید برای راه رفتن از عصای زیر بغل استفاده کنید. مقدار وزنی که شما می‌توانید روی پاهای خود قرار دهید و چگونگی استفاده از عصای زیر بغل به نوع عمل جراحی انجام شده بستگی دارد. متخصص درمان‌های فیزیکی یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای شما طراحی کرده و به تدریج شما را برای تحمل کامل وزن راهنمایی می‌کند.

 استفاده از یخ و کمپرس

متخصص درمان‌های فیزیکی بلافاصله پس از انجام عمل جراحی، تورم شما را با استفاده از یخ که آن را در اطراف زانوی شما قرار داده و کمپرس می‌کند کنترل می‌نماید.

زانوبند طبی

برخی از جراحان برای محدود کردن حرکات زانو (دامنه حرکتی) پس از انجام عمل جراحی به شما استفاده از زانوبندهای طبی را توصیه می‌کنند. متخصص درمان‌های فیزیکی بریس را به شما داده و نحوه استفاده صحیح از آن را به شما آموزش می‌دهد. برخی ورزشکاران در دوران بهبودی از زانوبندهای طبی استفاده کرده و شروع به بازگشت به فعالیت‌های ورزشی خود می‌کنند.

 تمرینات حرکتی

متخصص درمان‌های فیزیکی در هفته اول پس از انجام عمل جراحی به شما در بازیابی حرکتی ناحیه زانو کمک کرده و ورزش‌های ملایمی به شما آموزش می‌دهد که می‌توانید آنها را در منزل انجام دهید. تمرکز این تمرینات بر بازیابی دامنه حرکتی کامل زانو است. تمرینات به موقع به افزایش جریان خون و در نتیجه کاهش تورم کمک می‌کنند.

 تحریک الکتریکی

متخصص فیزیوتراپی ممکن است از تحرک الکتریکی برای کمک به بازیابی قدرت عضلات ران و کمک در افزایش دامنه حرکتی زانو استفاده کند.

 تمرینات تقویتی

متخصص درمان‌های فیزیکی در چهار هفته اول پس از انجام عمل جراحی به شما در افزایش توانایی تحمل وزن توسط زانو با استفاده از ترکیب تمرینات تحمل وزن و بدون نیاز به تحمل وزن کمک می‌کند. این تمرینات بر عضلات ران (عضلات چهار سر ران و عضلات همسترینگ) تمرکز داشته و ممکن است دامنه حرکتی را برای محافظت از رباط صلیبی قدامی تا حدودی محدود کند. در هفته‌های بعدی، متخصص درمان‌های فیزیکی ممکن است شدت تمرینات را افزایش داده و تمرینات تعادلی را نیز به برنامه درمانی شما اضافه کند.

 تمرینات تعادلی

متخصص درمان‌های فیزیکی با کمک تمرین‌های مختلف برای سطوح متفاوت به شما در بازیابی تعادل کمک می‌کند. در ابتدا، این تمرینات به شما در انتقال وزن روی پایی که تحت عمل جراحی قرار گرفته است کمک می‌کند. این فعالیت‌ها با ایستادن روی پای درمان شده روی سطوح صاف یا سطوح بی‌ثبات و ناهموار ادامه یافته تا تعادل شما به چالش کشیده شود.

 بازگشت به ورزش و فعالیت‌های دیگر

با افزایش قدرت و تعادل بدن، ورزشکاران قادر خواهند بود فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن، پرش و سایر تمرینات شدید را در راستای تمرینات ورزشی تخصصی خود آغاز کنند. این مرحله در هر فرد به صورت متفاوتی رخ می‌دهد و وابسته به قدرت و قابلیت هر فرد است. در مورد بازگشت به ورزش پس از آسیب، متخصص درمان‌های فیزیکی برنامه درمانی مناسبی را با توجه به نیازها و اهداف بیمار طراحی خواهد کرد. این برنامه درمانی شامل تمرینات و تکنیک‌های مختلفی است که به ورزشکار کمک می‌کند بتواند به طور ایمن و کارآمد به فعالیت ورزشی خود بازگردد. با توجه به شرایط و نیازهای هر فرد، برنامه درمانی بازگشت به ورزش به صورت شخصی و منحصر به فرد طراحی خواهد شد تا بیمار بتواند تجربه بازیابی مناسبی را داشته باشد و با اطمینان بیشتری به فعالیت ورزشی تخصصی خود بپردازد.

 آیا می‌توان از آسیب‌دیدگی یا بیماری پیشگیری کرد؟

بخش عمده‌ای از تحقیقات انجام شده در مورد پارگی رباط صلیبی قدامی روی زنان ورزشکار انجام شده است زیرا احتمال آسیب‌دیدگی در زنان 3 تا 4 برابر مردان است. ثابت شده است که برنامه‌های فیزیوتراپی پیشگیرانه احتمال آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی را تا 41 درصد در زنان فوتبالیست کاهش می‌دهد. طبق تحقیقات انجام شده توصیه‌های زیر برای برنامه‌های تمرینی پیشگیرانه پیشنهاد می‌شود:

• برنامه باید برای افزایش تعادل، قدرت و عملکرد ورزشی طراحی شده باشد. تقویت عضلات شکم و تقویت عضلات ران و پاها یک نکته کلیدی در پیشگیری از آسیب‌دیدگی‌ها است.
• تمرینات باید 2 تا 3 مرتبه در هفته انجام شوند که شامل تمرینات ورزش تخصصی نیز می‌شود.
• برنامه نباید کمتر از 6 ماه طول بکشد

با این که بیشتر تحقیقات ورزشی برای زنان ورزشکار انجام شده است اما این یافته‌ها را می‌توان برای ورزشکاران مرد نیز به کار برد.

“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”