رفتگی زانو به عارضهای اطلاق میشود که در آن یکی از استخوانهای تشکیل دهنده زانو، به نام کشکک واقعی زانو یا پاتلا، از موقعیت اصلی خود منحرف میشود و این باعث ایجاد درد شدید در زانو میشود. زانو از سه استخوان تشکیل شده است که عبارتند از:
- استخوان فمور در ران
- تیبیا، استخوان قدامی و بزرگتر در پایین پا
- فیبولا، استخوان خلفی کوچکتر در پایین پا
علل شایع رفتگی زانو شامل ضربات مستقیم به زانو یا افتادن اتفاقی هستند. در واقع، رفتگی زانو همچنین با نام رفتگی کشکک زانو یا جابجایی پاتلا شناخته میشود.
معمولا رباطهای اطراف مفصل زانو پاره میشوند و باعث جهت گیری غیر طبیعی در هنگام حرکت استخوان ران نسبت به تیبیا و فیبولا میشوند و در نهایت موجب دررفتگی زانو می گردد. از آن جا که رباطها نوارهای بسیار محکم هستند که باعث اتصال استخوان به استخوانهای دیگر میشوند، دررفتگی زانو یک آسیب غیر معمول است، اگر چه بسیار جدی است. در اغلب موارد، دررفتگی زانو با شکستگی زانو همراه است. دررفتگی زانو نیاز به درمان پزشکی مناسب و فوری برای اجتناب از عوارضی مانند از دست دادن پا دارد.
اگر به دنبال ضربه یا حادثه ای احساس درد شدید در ناحیه زانو دارید لازم است حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید تا با تشخیص به موقع عارضه و انجام درمانهای مناسب هر چه زودتر سلامتی خود را بازیابید. دکتر غفرانی متخصص آنستزیولوژی و درد در کلینیک درد ماهان، آماده است تا با تجربه ای که در زمینه درمان بیماریهای مختلف مانند آسیبهای مفصل زانو دارد، انواع گزینههای درمانی مؤثر غیرجراحی را پیش پای شما بگذارد. باری رزرو وقت ملاقات با دکتر غفرانی میتوانید با شماره تلفن 02188866619 - 02188866629 - 092188866632 تماس حاصل فرمایید.
انواع جابجایی مفصل زانو
دررفتگی زانو میتواند دو نوع باشد، بسته به اینکه آیا شامل کشکک (پاتلا) یا استخوانهایی است که مفصل زانو را تشکیل میدهند.
- کشکک جا به جا شده
- جابجایی پاتلا – کشکک آسیب دیده به کنار زانو کشیده شده است
- دررفتگی زانو
- جابجایی مفصل قدامی زانو – تیبیا و فیبولا به سمت جلو استخوان ران حرکت میکنند
- جابجایی مفصل خلفی زانو- تیبیا و فیبولا به سمت عقب استخوان ران حرکت میکنند
دررفتگی مکرر کشکک زانو چیست؟
هنگامی که پاتلا دچار دررفتگی میشود، شانس دررفتگی دیگر بلافاصله بعد از آن نسبتا بالا است، و حدود 15 تا 45 درصد میباشد. محاسبه خطر خاص برای هر فرد دشوار است، اما اگر فاکتورهای پیش زمینه مرتبط با آن وجود داشته باشد، خطر بیشتر میشود. عوامل پیش زمینه شامل مواردی از قبیل جهت گیری پاها، شکل شیار استخوان فمور برای پاتلا، ارتفاع قرارگیری پاتلا نسبت به بقیه مفصل زانو و جهت گیری پاها و مچ پا است.
هنگامی که پاتلا برای بیش از یک بار دررفته است، اصطلاح دررفتگی مکرر پاتلا به کار میرود. پس از دو دررفتگی، خطر بروز دررفتگیهای بیشتر بسیار زیاد است، و حدود 60 تا 80 درصد میباشد.
علل دررفتگی کشکک و مفصل زانو
دررفتگیهای زانو، آسیبهای غیر رایجی است زیرا نیاز به یک نیروی بسیار زیاد یا آسیب اصلی دارند تا اتفاق بیفتند. علل شایع دررفتگی زانو عبارتند از:
- تصادف اتومبیل و دیگر آسیبهای با سرعت بالا
- افتادن به صورت تصادفی
- صدمات ورزشی
- پریدن و فرود آمدن در یک موقعیت نامناسب
لازم است به ذکر است در مواردی در انعقاد زانو به مواجهه با آن در نوزادان وجود دارد.
علائم دررفتگی زانو
دررفتگی زانو میتواند به دلیل ظاهر آن به راحتی تشخیص داده شود. علائم و نشانههای رایج مربوط به دررفتگی زانو در زیر آمده است :
- بد شکلی زانو – کج و یا زاویه دار
- درد شدید و تورم
- مشکل در راه رفتن و خشکی زانو
- در موارد جدی، بی حسی زیر زانو یا عدم وجود نبض زیر زانو
- اگر زانو به خودی خود جا به جا شود، تورم و درد زانو در هنگام حرکت وجود خواهد داشت
چگونه تشخیص داده میشود?
پزشک معالج شما در مورد علائم شما و نحوه صدمه زدن زانوی شما سوال خواهد کرد. او شما را معاینه میکند. اگر استخوانها شکسته باشند، به اشعه ایکس نیاز خواهید داشت.
پزشک شما همچنین نبض شما را در مچ پا بررسی میکند. ممکن است آزمایشی به نام آرتريوگرام داشته باشید تا مطمئن شوید که عروق خونی مسدود نشده است. برای انجام آرتريوگرام، پزشک با یک لوله نازک (کاتتر) رنگ اشعه ایکس را به شریانها تزریق میکند. با استفاده از اشعه ایکس، پزشک عبور رنگ از رگهای شما را بر روی صفحه نمایش مشاهده میکند. هم زمان تصاویری از زانو گرفته میشود.
ممکن است یک ام آر آی داشته باشید تا ببینید کدام قسمت زانوی شما آسیب دیده است. آرتريوگرام ممکن است همزمان با ام آر آی انجام شود. این تست ترکیبی، ام آر ای (آرتروگرام رزونانس مغناطیسی) نامیده میشود.
راههای درمان دررفتگی زانو
زانوی دررفته برای جلوگیری از آسیب دائمی به درمان فوری نیاز دارد. به منظور درمان مناسب زانوی دررفته، به زودی به پزشک متخصص مراجعه کنید و زمان و درمان مناسب را برای بهبودی کامل به زانوی خود بدهید.
البته نوعی از دررفتگی زانو وجود دارد که به آن دررفتگی عادتی کشکک زانو گفته میشود. در این حالت با خم و راست شدن زانوی بیمار کشکک جابجا شده و دوباره سر جای خود باز میگردد ولی با این حال حتی در این موارد بهتر است برای درمان مناسب به پزشک مراجعه نمایید.
مراحل و روشهای درمان زانوی دررفته عبارت است از:
شرایط را ارزیابی کنید
بسته به اینکه زانوی شما تا چه حد دررفته است یا اگر در معرض درد شدید هستید، ممکن است نیاز به خدمات اورژانسی یا رفتن به بیمارستان محلی داشته باشید. ارزیابی وضعیت زانو قبل از تصمیم گیری در مورد درمان مناسب میتواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند و ناراحتی را به حداقل رساند.
در صورت امکان زانوی خود را صاف کنید
اگر قادر هستید و خیلی درد ندارد، سعی کنید زانوی خود را صاف کنید. اگر زانوی شما قفل شده و یا صاف کردن آن بسیار درد دارد، آن را ثابت بگیرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
از حرکت مفصل اجتناب کنید
اگر زانوی شما تغییر شکل داده یا دردناک است، از حرکت دادن مفصل اجتناب کنید. همچنین نباید آن را به زور در یک مکان قرار دهید. این کار ممکن است موجب آسیب بیشتر به عضلات، رباطها، اعصاب و رگهای خونی اطراف شود.
از اسپلینت زانو استفاده کنید
جهت پیشگیری از وقوع آسیب بیشتر، بسیار حائز اهمیت است که زانو را در وضعیت ثابت نگه دارید. تا زمانی که بتوانید به مراقبت پزشکی دست یابید، میتوانید یک اسپلینت را در پشت و اطراف زانو خود قرار دهید.
با استفاده از اقلام مختلف مانند روزنامه یا حوله، میتوانید یک اسپلینت مناسب بسازید. فراز پای خود را با استفاده از چسبهای جراحی بپوشانید تا اسپلینت را در موقعیت خود نگه دارد.
همچنین، قرار دادن یک پد روی اسپلینت میتواند در کاهش درد مؤثر باشد.
روی زانوی خود یخ قرار دهید
بعد از آنکه اسپلینت را قرار دادید، یک بسته یخ را روی زانو بگذارید. این کار میتواند با کنترل خونریزی داخلی و جمع آوری مایعات اطراف مفصل آسیب دیده، درد و تورم را به حداقل برساند.
از استفاده از یخ به طور مستقیم به مفصل اجتناب کنید تا از یخ زدگی جلوگیری شود. زانو یا مفصل خود را در نوعی پارچه یا حوله بپیچید تا خطر بروز یخ زدگی را کاهش دهد.
درمانهای پزشکی را دریافت نمایید
هنگامی که پزشک، شما را معاینه میکند، ممکن است درمانهای مختلفی را پیشنهاد دهد. ممکن است تحت درمانهای زیر قرار بگیرید:
جا انداختن
جا انداختن نیاز به این دارد که پزشک تان به آرامی زانوی شما را به جای خود برگرداند. اگر درد زیادی دارید، ممکن است بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی دریافت کنید.
بی حرکت سازی
بی حرکت سازی نیاز به یک اسپلینت یا اسلینگ برای جلوگیری از حرکت بیش از حد زانو دارد. مدت زمانی که از اسپلینت استفاده میکنید، بستگی به میزان آسیب ناشی از دررفتگی دارد.
بازتوانی
بازتوانی میتواند به کسب مجدد توان حرکتی پس از برداشتن اسپلینت کمک کند .
درد را با دارو کنترل کنید
ممکن است همراه با دررفتگی درد و ناراحتی داشته باشید. برای کاهش ناراحتی و کمک به آرامش خود، مسکن مصرف کنید.
- داروهای بدون نسخه مانند آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن مصرف کنید. ایبوپروفن و سدیم ناپروکسن میتوانند التهاب را کاهش دهند.
- اگر دچار درد شدید هستید، از پزشک خود بخواهید که مسکن تجویز کند.
سایر درمانها
روشهایی نیز وجود دارندد که به بهبود هر چه سریعتر و تسکین درد زانو به علل مختلف مانند دررفتگی کمک می کنند. این روشها عبارت اند از:
- ازن تراپی
- مگنت تراپی
- رادیوفرکانسی
- شاک ویو
- مگنت تراپی
مراقبتهای پس از درمان
پس از مراجعه به پزشک و دریافت درمانهای لازم، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- هر روز فرصتی برای استراحت به پاهای خود بدهید. بی حرکتی میتواند به شما در بهبودی مناسب کمک کند و درد و ناراحتی را به حداقل برساند.
- برای جلوگیری از خشکی مفاصل، انگشتان پا و پایین پای خود را تکان دهید، اگر باعث درد زیادی نمیشود.
- برای دو تا سه روز اول، یک بسته یخ روی پای خود قرار دهید. یخ میتواند التهاب و درد را کاهش دهد و درمان را بهبود بخشد.
- هر بار در مواقعی که لازم است، 15-20 دقیقه از یخ استفاده کنید.
- بسته یخ را در یک حوله قرار دهید تا از پوست شما در برابر سرما محافظت کند.
- اگر یخ بیش از حد سرد باشد یا پوست شما بی حس شود، آن را بردارید.
- بعد از دو تا سه روز، گرما به زانوی خود اعمال کنید. این کار کمک میکند تا ماهیچهها و رباطها استراحت کنند و به بهبودی زانوی شما کمک میکند.
- هر بار به مدت 20 دقیقه حرارت بدهید.
- اگر گرما بیش از حد زیاد شود یا آسیب بزند، گرما را حذف کنید. باید حوله یا پارچه ای را به عنوان یک مانع بین پوست و منبع حرارت خود داشته باشید.
- برای گرم کردن زانوی خود از پتوهای گرم کننده استفاده کنید.
فرصت دادن به پا و زانو برای استراحت میتواند به روند بهبودی کمک کند. از حرکات بیش از حد اجتناب کنید و حرکات ملایم انجام دهید تا جریان خون برقرار باشد و از خشکی مفاصل جلوگیری کند.
- با حرکت دادن انگشتان خود شروع کنید و پای خود را به آرامی به عقب و جلو و سپس به طرف دیگر حرکت دهید.
- عضله چهارسر خود را با دراز کشیدن بر روی شکم و خم کردن پای خود به عقب برای گرفتن مچ پا کش بیاورید. به آرامی پاشنه خود را به طرف باسن بکشید. این موقعیت را تا زمانی که میتوانید نگه دارید و به تدریج زمان را افزایش دهید.
- با دراز کشیدن بر روی پشت و قرار دادن یک کمربند یا حوله دور قوزک پاها همسترینگ خود را کش بیاورید. پای خود را صاف کنید و کمربند را به آرامی بکشید تا پا را صاف نگه دارید، در حالی که پای مخالف را روی زمین قرار دادهاید. پای خود را بالا نگه دارید تا زمانی که احساس کششی ملایم را داشته باشید. این وضعیت را تا زمانی که میتوانید نگه دارید و به تدریج زمان را افزایش دهید.
- از پزشک خود بپرسید آیا حرکات یا تمرینات سبکی وجود دارد که بتوانید برای ارتقاء بهبودی و جلوگیری از خشکی انجام دهید.
پزشک شما ممکن است پس از برداشتن اسلینگ یا اسپلینت، توانبخشی یا فیزیوتراپی را به شما پیشنهاد کند. در جلسات بازتوانی شرکت کنید تا زمانی که از پزشک فیزیوتراپی خود تایید بگیرید.
- در جهت توانبخشی تحت هدایت پزشک یا یکی دیگر از متخصصان پزشکی خود قرار دهید. از دکتر خود بخواهید تا یک درمانگر فیزیکی پیشنهاد کند.
- توانبخشی زود هنگام میتواند شامل حرکتهای سادهای باشد که به بهبود جریان خون و جلوگیری از خشکی زانو کمک میکند.
- طب فیزیکی میتواند به شما کمک کند که قدرت عضلانی، حرکت مفصل و انعطاف پذیری را دوباره به دست آورید.
چند هفته صبر کنید تا به فعالیتهای عادی خود بازگردید. همچنین بهتر است صبر کنید تا پزشک شما بازگشت به روال معمول شما را تایید کند :
- بسته به شدت دررفتگی و درمان ممکن است به عصا یا صندلی چرخدار نیاز باشد. از پزشک خود بپرسید آیا میتوانید رانندگی کنید یا حتی برای مدتهای طولانی بنشینید.
- الگوهای غذا خوردن و خواب خود را برای تطابق با درمانتان تغییر دهید. به عنوان مثال، اگر روی صندلی چرخدار هستید، ممکن است رفتن به طبقه زیرین خانه برای شما بهتر باشید تا مجبور نباشید از پلهها بالا بروید. همچنین بهتر است غذا سفارش بدهید تا مجبور نباشید بایستید و غذا آماده کنید.
خوردن غذاهای سرشار از کلسیم و ویتامین D میتواند به تقویت زانو و استخوانهای دیگر کمک کند. این امر میتواند به بهبود آسیب کمک و از دررفتگیهای آینده جلوگیری کند.
- کلسیم و ویتامین D اغلب برای تقویت استخوانها با هم عمل میکنند.
- منابع خوب کلسیم شامل شیر، اسفناج، سویا، کلم، پنیر و ماست میباشند.
- اگر کلسیم کافی در رژیم غذایی شما وجود ندارد، سعی کنید مکملهای کلسیم مصرف کنید. تا جایی که میتوانید از تمام مواد غذایی، کلسیم دریافت کنید.
- منابع خوب ویتامین D شامل ماهی سالمون، ماهی تن، جگر گاو و زرده تخم مرغ هستند.
- اگر نمیتوانید همه ویتامین D خود را از طریق غذا دریافت کنید، مکملهای ویتامین D را مصرف کنید.
- غذاهای غنی شده با کلسیم یا ویتامین D را در نظر بگیرید
پوشیدن لباس، به خصوص شلوارها با زانوی دررفته میتواند ناراحت کننده و دشوار باشد. لباسی را انتخاب کنید که پوشیدن و درآوردن آن آسان است و شما را اذیت نمیکند.
- شلوار یا شلوارکهای گشاد بپوشید. همچنین میتوانید در خانه شلوار نپوشید.
- شلوار یا شلوارکها را از درز جدا کرده و در حالت ولکرو (حلقه دار) بدوزید تا بتوانید راحتتر آن را بپوشید و در بیاورید.
ممکن است در انجام فعالیتهای خاصی مشکل داشته باشید. کمک خواستن از دوستان یا اعضای خانواده برای کمک به شما در هنگام بهبودی میتواند زندگی شما را سادهتر و راحتتر کند.
- از فردی بخواهید که در زمان رفتن به جایی، وسایلی را برای شما حمل کند تا وزن کمتری روی مفصل شما قرار گیرد. اگر نیاز دارید روی پاهای خود نایستید، ببینید آیا کسی مایل است به شما در تهیه وعدههای غذایی کمک کند.
- زمانی که آسیب دیده اید، غریبهها اغلب بیشتر به شما کمک میکنند. از کمک به شما برای تهیه مواد غذایی تا باز نگه داشتن دربها، در این موارد فرصت استراحت را دریابید.
- از هر فعالیت چالش انگیز اجتناب کنید. فعالیتهای خاصی نظیر رانندگی، ممکن است فشار بیشتری روی زانو دررفته ایجاد کند. در این موارد، به دنبال گزینههایی مانند کمک گرفتن از دوستان یا اعضای خانواده برای رساندن شما باشید یا میتوانید از حمل و نقل عمومی استفاده کنید.
نتایج تا چه مدت باقی میماند?
اثرات از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بهبودی به میزان آسیب، خصوصا تعداد رباطهای پاره شده و این که آیا آسیب به عصب یا عروق وارد شده است، بستگی دارد.
چگونه میتوان از جابجایی کاسه زانو پیشگیری کرد؟
جهت پیشگیری از رفتگی مجدد زانو، میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- در صورت توصیه پزشک، از بریس زانو استفاده کنید. بریس زانو یک وسیله پشتیبانی است که به زانو کمک میکند در موقعیت صحیح و استحکام قرار بگیرد.
- اجتناب کنید از ورزشها و فعالیتهایی که با خطر رفتگی زانو همراه هستند. این شامل ورزشهای باضربه، ورزشهایی که نیازمند حرکات ناگهانی و پرتکرار زانو هستند، و ورزشهایی که فشار زیادی بر زانو وارد میکنند میشود. به جای آن، به فعالیتهایی مانند شنا، دوچرخهسواری، یوگا و پیادهروی تمرکز کنید که زانو را کمتر در معرض خطر قرار میدهند.
- به دقت و با آگاهی از حرکات بدن خود عمل کنید. به زانوی خود اهمیت دهید و از آن به درستی استفاده کنید. در حین حرکات روزمره، مراقب باشید تا زانو را در وضعیت صحیح نگه دارید، جلوی حرکات ناگهانی و نادرست را بگیرید و به قوانین اصولی حرکت دادن و برخورد با وسایل پیش بروید.
توجه: قبل از اتخاذ هرگونه تغییر در روشهای درمانی و فعالیتهای ورزشی خود، بهتر است با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید.
