وقتی هر یک از ریشه‌های عصبی در ناحیه کمر تحریک می‌شوند، درد از ریشه عصب به سمت عصب سیاتیک و از پشت باسن به سمت پایین باسن، گاهاً پشت ساق و پا و حتی انگشتان پا نیز تمدید می‌شود. درد سیاتیک یک نوع درد حاد و تیرکشنده است که تا پشت ساق پا گسترش می‌یابد. در برخی موارد، افراد ممکن است حس بی‌حسی، سوزش و سوزناکی در طول مسیر عصب را تجربه کنند. برخی افراد درد عصب را مانند القای برق در بدن توصیف می‌کنند، اما گاهی علائم سیاتیک به عنوان یک درد مداوم و خسته‌کننده تجربه می‌شود.

مشکلات کمر که باعث ایجاد درد سیاتیک می‌شود

شایع‌ترین علل سیاتیک در بزرگسالان جوان‌تر، فتق دیسک کمر، بیماری دیسک دژنراتیو یا سرخوردگی مهره است. در بزرگسالان بالای 60 سال، شایع‌ترین علل سیاتیک تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات، مانند تنگی کانال نخاعی کمری یا اسپوندیلولیستیس است. اصطلاح سیاتیک اغلب به‌اشتباه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مردم ممکن است با خودتشخیصی و خوددرمانی اشتباه سیاتیک در ادامه با مشکل روبه‌رو شوند. دانستن علل اصلی بروز علائم سیاتیک برای درمان مناسب مهم است.

علائم درد عصب سیاتیک چیست؟

شایع‌ترین درد از قسمت پایین کمر شروع می‌شود و سپس تا باسن و پشت ران و انگشتان با حرکات خاصی ادامه می‌یابد. اصطلاح پزشکی برای درد عصبی ناشی از کشیدگی عصب در ستون فقرات، رادیکولوپاتی است. سیاتیک همچنین می‌تواند باعث درد زانو، لگن درد و پادرد شود. اغلب اسپاسم عضلانی در کمر یا پا نیز وجود دارد.

•  درد سیاتیک معمولاً با نشستن و ایستادن طولانی‌مدت بدتر می‌شود. همچنین بلند شدن از موقعیت نشسته، مانند بلند شدن از روی صندلی توالت، درد را تشدید می‌کند.
•  در اغلب افراد، درد سیاتیک با عطسه، سرفه، خنده و یا دفع بدتر می‌شود. خم شدن کمر نیز می‌تواند درد را بدتر کند.
•  افراد همچنین ممکن است ضعف در ساق پا یا پا را همراه با درد مشاهده کنند. ضعف ممکن است به‌قدری شدید شود که فرد نتواند پا را حرکت دهد.

عوامل خطر گرفتگی عصب سیاتیک

دو مورد از عواملی که احتمال ابتلا به گرفتگی رگ سیاتیک را افزایش می‌دهند عبارتند از:

•  تغییرات مرتبط با سن: تغییرات مرتبط با سن در ستون فقرات، مانند آرتروز و دیسک‌های دژنره، عامل خطر برای سیاتیک هستند.
•  چاقی: وزن بیش‌ازحد، به‌ویژه در شکم، فشار بر روی ستون فقرات را افزایش می‌دهد.

 نشستن طولانی‌مدت و شیوه زندگی بدون فعالیت عوامل خطرساز سیاتیک و سایر مشکلات کمر هستند.

مشکلاتی که علائم مشابه سیاتیک دارند

بسیاری از افراد هر نوع درد پا را سیاتیک می‌دانند اما درواقع، علل زیادی از درد پا وجود دارد که ازنظر پزشکی به‌عنوان سیاتیک طبقه‌بندی نشده‌اند و نیاز به درمان متفاوت دارند. نمونه‌هایی از مشکلاتی که سیاتیک نیستند اما می‌توانند باعث علائم مشابه شوند عبارتند از:

مشکلات مفصلی در ستون فقرات

در مشکلات مفصلی مرتبط با ستون فقرات مانند آرتروز، ممکن است درد از مفاصل به پا انتقال یابد. اما این درد در واقع بر سیاتیک تأثیر ندارد و درمان آن با درمان سیاتیک متفاوت است. در مشکلات مربوط به آرتروز، تمرکز بر روی درمان‌های غیرجراحی برای حفظ حرکت مفصل و کاهش درد درازمدت است. داروهای ضدالتهابی عموماً برای کاهش التهاب مفصل، تزریق می‌شوند.

اختلال در عملکرد مفصل ساکروایلیاک

اختلال در عملکرد مفصل ساکروایلیاک علت نسبتاً شایع درد در کمر، ران و یا پا است. حرکت بیش‌ازحد و یا خیلی کم در مفصل ساکرولیایک ممکن است موجب درد ناگهانی پا و احساس سایش شود. درمان اختلال مفصلی ساکرولیاك معمولاً غیر جراحی است و بر روی بازسازی حركات طبیعی در مفصل تمركز می‌کند. همجوشی مفصلی ساکروایلیاک برای درمان اختلال عملکرد شدید و ناتوان‌کننده مفصلی ساکروایلیاک در دسترس است.

سندرم پیری فورمیس

سندرم پریفورمیس (Piriformis Syndrome) نیز باعث ایجاد علائم شبیه به سیاتیک می‌شود. این سندرم زمانی اتفاق می‌افتد که عضله پیریفورمیس در باسن عصب سیاتیک را تحریک و درد را در امتداد مسیر عصب در پا ایجاد می‌کند. این نوع درد در واقع سیاتیک نیست، زیرا تحریک عصب در ناحیه کمر ایجاد نمی‌شود. درمان برای سندرم پیریفورمیس معمولاً شامل داروهای ضدالتهابی و فیزیوتراپی خاص است.

تشخیص این بیماری چگونه انجام می‌شود؟

در صورت وجود علائم سیاتیک حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید و مراحل تشخیص را دقیقاً طی کنید. مواردی که درباره تشخیص این بیماری باید در نظر بگیرید عبارتند از:

خودآزمایی سیاتیک ممکن است مشکل‌ساز شود

از آنجایی که بسیاری از مشکلات زمینه‌ای می‌توانند باعث درد سیاتیک یا پادرد مشابه با سیاتیک ایجاد کنند، مهم است که با یک پزشک برای تشخیص بالینی مشورت کنید. در موارد نادر درد مشابه با سیاتیک ممکن است ناشی از مشکلات حاد پزشکی باشد که نیاز به درمان فوری دارند. به‌عنوان مثال، هر یک از موارد جدی پزشکی ممکن است علائم مشابه با سیاتیک داشته باشند:

•  تومور نخاعی
•  عفونت ستون فقرات
•  سندرم دم‌اسب

درحالی‌که اکثر علل درد سیاتیک یا شبه سیاتیک جدی نیستند، توصیه می‌شود که برای تشخیص صحیح و اطلاع از گزینه‌های مناسب درمان به پزشک مراجعه کنید.

چرا برای تشخیص گرفتگی رگ سیاتیک حتماً باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که شما علائمی از جمله درد در باسن یا ساق پا، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و سایر علائم عصبی در پا تجربه می‌کنید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا علت این علائم بالینی تشخیص داده شود. همانطور که قبلاً ذکر شد، درمان به طور کامل متناسب با علت اصلی علائم شما ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال:

فتق دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی می‌توانند علائم مشابه سیاتیک را ایجاد کنند، اما روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای هر شرایط ممکن است متفاوت باشد. برای مثال، در صورت وجود تنگی کانال نخاعی، خم شدن از کمر به طور کلی آسان است، اما افرادی که دچار فتق دیسک کمر هستند، هنگام خم شدن درد شدیدی را تجربه می‌کنند. همچنین، در صورتی که لیز خوردگی مهره منجر به سیاتیک شود، قبل از انجام هرگونه تمرین، ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم و تنظیم مهره‌ها وجود داشته باشد. درمان به طور عمده توسط پزشک بر اساس تشخیص او انجام می‌شود.

پزشک چه آزمایش‌هایی برای تشخیص سیاتیک انجام می‌دهد؟

سیاتیک یک تشخیص بالینی است. به‌عبارت‌دیگر، متخصص بر اساس سابقه بیمار، معاینه فیزیکی و توصیف علائم وی قادر به تشخیص خواهد بود. اگر بیمار سیاتیک را فقط برای یک‌زمان کوتاه داشته باشد و نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر ندارد بررسی‌های آزمایشگاهی و یا عکس‌برداری اشعه ایکس ممکن است موردنیاز باشد.

•  اگر درد پس از چند هفته بهبود نیابد، سی‌ تی‌ اسکن و ام آر آی از ستون فقرات ممکن است نیاز شود.
•  اگر بیمار سابقه سرطان، عفونت HIV، مصرف مواد مخدر داشته باشد یا در طول یک دوره استروئید مصرف کرده است پزشک ممکن است بخواهد اشعه ایکس کمر یا اسکن استخوان را ارزیابی کند.
•  گاهی اوقات بررسی‌های آزمایشگاهی نیز ممکن است مفید باشد. آزمایش شمارش کامل خون ممکن است عفونت، کم‌خونی ناشی از سرطان‌های خاص یا سایر علل غیرمعمول سیاتیک را نشان دهد. میزان سدیم بالا ممکن است التهابی را درجایی از بدن نشان دهد. آزمایش ادرار نیز گرفته می‌شود که در صورت وجود خون در ادرار وجود سنگ کلیه و در صورت وجود باکتری در ادرار عفونت ثابت می‌شود.

روش‌های درمان و تسکین درد سیاتیک

روش‌های مختلف درمان سیاتیک و تسکین درد آن عبارتند از:

طب سنتی و درمان خانگی سیاتیک

درمان‌های خانگی سیاتیک و داروهای گیاهی مؤثر برای این بیماری به شرح زیر است:

کمپرس گرم یا سرد

استفاده از کمپرس‌های گرم یا سرد می‌تواند به کاهش درد و التهاب سیاتیک کمک کند. گرما التهاب عضلات، که ممکن است باعث فشرده کردن عصب سیاتیک شوند، را تسکین می‌دهد. درمان سرد باعث کاهش تورم در اطراف عصب می‌شود و همچنین درد را کاهش می‌دهد. شما همچنین می‌توانید گرما و سرما را تغییر دهید به این صورت که ابتدا از کمپرس گرم و در پایان از کمپرس سرد استفاده کنید. هنگام استفاده از گرما، از گرمای همراه با رطوبت مانند یک حوله بخار دیده استفاده کنید زیرا مؤثرتر است. دستورالعمل:

•  بسته‌های گرم یا سرد را در ناحیه آسیب‌دیده برای 15 تا 20 دقیقه قرار دهید.
•  هرچند ساعت یک‌بار این کار را انجام دهید تا زمانی که تسکین یابید.

نکته: در صورت داشتن مشکل گردش خون کمپرس سرد استفاده نکنید.

زردچوبه

زردچوبه به علت خواص ضدالتهابی آن‌ یکی دیگر از داروهای مؤثر طبیعی برای درمان سیاتیک است. زردچوبه شامل ترکیباتی به نام کورکومین است که به کاهش درد عصب و التهاب کمک می‌کند. دستورالعمل:

•  یک قاشق چای‌خوری زردچوبه را به 1 فنجان شیر اضافه کنید. شما همچنین می‌توانید چوب دارچین کوچکی را اضافه کنید. محلول را جوش بدهید. این نوشیدنی سالم را با عسل شیرین کنید و آن را یک‌بار یا دو بار در روز بنوشید تا بهبود یابید.
•  گزینه دیگر این است که 250 تا 500 میلی‌گرم مکمل زردچوبه را 3 بار در روز برای چند هفته استفاده کنید. ابتدا با پزشک مشورت کنید.

توجه: زردچوبه ممکن است مناسب افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون یا داروهای دیابت مصرف می‌کنند، نباشد. کسانی که از سنگ‌های صفرائی رنج می‌برند نیز باید از آن اجتناب کنند.

ماساژ

ماساژ درمانی می‌تواند درد ناشی از سیاتیک را کاهش دهد و همچنین باعث بهبودی بدن می‌شود به‌ویژه اگر این مشکل ناشی از اسپاسم عضلانی باشد. علاوه بر این، ماساژ به آزاد شدن تنش، تحریک گردش خون و افزایش دامنه حرکت کمک می‌کند. دستورالعمل:

•  ناحیه آسیب‌دیده را با روغن 2 یا 3 بار در روز ماساژ دهید تا زمانی که تسکین حاصل شود. روغن‌ها دارای خواص ضدالتهابی هستند که به کاهش درد و التهاب سیاتیک کمک می‌کنند.
•  یکی دیگر از گزینه‌ها اضافه کردن 3 قاشق غذاخوری پودر ماست به یک فنجان روغن کنجد است. مخلوط را حرارت دهید. اجازه دهید آن خنک شود و منطقه آسیب‌دیده را هنگامی‌که به محلول هنوز گرم است ماساژ دهید. این کار را چند بار در روز برای چند هفته انجام دهید.
•  شما همچنین می‌توانید حداقل یک‌بار در روز ماساژ درمانی نقاط ماشه‌ای را در نظر بگیرید. درد در قسمت پایین کمر، باسن و سمت ران اغلب با نقاط ماشه در عضلات گلوتئوس مدیوس و مینیوموس ارتباط دارد.

تمرینات

در کنار استراحت، حفظ فعالیت‌های عادی برای درمان سیاتیک نیز بسیار مفید است. یک یا دو روز پس از بروز سیاتیک، شما می‌توانید یک برنامه ورزشی منظم برای تقویت عضلات شکمی و کمر ایجاد کنید. تقویت عضلات اصلی به تسکین و بهبود سریع‌تر کمک کنید. شما می‌توانید زانو را به سمت سینه بکشید تا به کاهش سوزش عصب سیاتیک و بهبود انعطاف‌پذیری کمر بپردازید. دستورالعمل:

•  کمر خود را بر روی یک تشک قرار دهید و پاهای خود را صاف کنید.
•  بالاتنه‌ی خود را آرام و شل نگه داشته و با یک‌نفس زانوی راست خود را به سمت بالا بکشید.
•  دست‌های خود را در پشت ران بگیرید و تا جایی که احساس راحتی می‌کنید آن را به سمت سینه خود بکشید.
•  پای دیگر را صاف روی زمین نگه دارید.
•  این موقعیت را با نفس‌های عمیق کنترل‌ شده برای 20 ثانیه نگه دارید و سپس پا را به‌آرامی پایین بیاورید.
•  پاهای خود را عوض کنید و حرکت را تکرار کنید.
•  3 تا 5 بار حرکت را تکرار کنید.
•  درنهایت این تمرین را با هر دو پا 3 تا 5 بار انجام دهید.

شما همچنین می‌توانید تمریناتی مانند چرخش ستون فقرات، چرخش زانو، چرخش روی زمین، بک بلاک، اکستنشن کمر، درمان دستی ستون فقرات و برخی از حرکات یوگا را برای کمک به کاهش سیاتیک و کمردرد انجام دهید. شما همچنین می‌توانید تمرینات فشاری اسپینال را امتحان کنید.
توجه: برای کمک به اجرای برنامه تمرین مناسب برای مشکل خود با دکتر مشورت کنید.

سنبل کوهی

ریشه سنبل کوهی به‌عنوان یک آرامش‌بخش عمل می‌کند و درد مزمن عصبی را از بین می‌برد. این گیاه مخصوصاً برای کاهش درد سیاتیک ناشی از اسپاسم عضلانی مؤثر است. این گیاه حاوی روغن‌هایی است که به شما کمک می‌کند ماهیچه‌های خود را شل کنید و تنش را کاهش دهید. همچنین برای خواب راحت‌تر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستورالعمل:

•  150میلی‌گرم مکمل ریشه سنبل را 3 بار در روز برای چند هفته مصرف کنید. ابتدا با پزشک مشورت کنید.
•  شما همچنین می‌توانید چای سنبل کوهی را با قرار دادن 1 قاشق چای‌خوری سنبل خشک در یک فنجان آب گرم به مدت 10 دقیقه تهیه کنید. این چای گیاهی را چند بار در هفته چند هفته بخورید.

داروها برای تسکین درد سیاتیک

داروهای متعددی برای درد سیاتیک استفاده می‌شوند. داروهای خوراکی عبارتند از:

•  داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن، آسپرین یا داروهای غیراستروئیدی ضد انعقادی مانند ایبوپروفن، کتروپفن یا ناپروکسن.
•  آرام‌بخش‌های عضلانی تجویزی برای کاهش اسپاسم عضلانی
•  داروهای ضدافسردگی برای کمردرد مزمن
•  داروی مسکن تجویزی برای دردهای شدیدتر

به دلیل افزایش خطر سندرم ری، آسپرین را به افراد زیر 18 سال ندهید. در بعضی موارد، داروهای استروئیدی در فضای اطراف عصب ستون فقرات تزریق می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر درد و تحریک به دلیل فشار ناشی از فتق دیسک یا سرخوردگی دیسک ایجادشده باشد این تزریق‌ها اثر نسبتاً کمی دارند.

فیزیوتراپی برای سیاتیک

درد سیاتیک باعث مشکل در انجام فعالیت‌ها می‌شود، اما استراحت در رختخواب به عنوان درمان اصلی توصیه نمی‌شود. برای کنترل درد سیاتیک، مهم است که فرد بداند کدام پوزیشن‌ها و فعالیت‌ها نسبت به سایر پوزیشن‌ها و فعالیت‌ها برایشان راحت‌تر است. اگر نشانه‌ها شدید نیستند ولی بیش از چند هفته طول می‌کشد، پزشک ممکن است فیزیوتراپی را توصیه کند. تمرینات مناسب می‌توانند به کاهش درد سیاتیک کمک کنند و شرایطی را برای جلوگیری از عود درد ایجاد کنند. نوع تمرینات توصیه شده بستگی به علت سیاتیک دارد. مراجعه به یک فیزیوتراپیست با تجربه در کار با افراد مبتلا به سیاتیک بسیار مؤثر و حیاتی است. علاوه بر این، انجام دقیق و برنامه‌ریزی شده تمرینات نیز اهمیت دارد. برای دریافت مسیر مناسب، احتمالاً با یکی از متخصصین زیر کارخواهید کرد:

•  فیزیوتراپ
•  متخصص طب فیزیکی: پزشکی که متخصص در طب فیزیکی است.

بیوفیدبک و طب سوزنی

برخی از افراد از درمان‌های مکمل و جایگزین مانند بیوفیدبک و طب سوزنی نیز استفاده می‌کنند. بااین‌حال، در نظر داشته باشید که در مطالعات علمی شواهدی برای اثربخش بودن این روش‌ها برای کمک به سیاتیک نشان داده نشده است. بیوفیدبک تکنیکی است که به شما امکان کنترل فرآیندهای بدن مانند ضربان قلب، فشارخون و تنش عضلانی را می‌دهد. بیوفیدبک با استفاده از یک دستگاه که اطلاعاتی در مورد فرآیند موردنظر را ارائه می‌دهد، کار می‌کند. با داشتن این اطلاعات نمایش داده‌شده فرد اغلب قادر به یافتن راه‌هایی برای دستیابی به کنترل آگاهانه از این فرآیندها است. احتمالاً رایج‌ترین موارد استفاده از بیوفیدبک در درمان استرس و شرایط مرتبط با استرس است. طب سوزنی درمانی است که از سوزن‌های مناسب در مکان‌های خاصی بر روی پوست استفاده می‌کند. نظریه استفاده از طب سوزنی این است که درد ناشی از عدم تعادل یا انسداد جریان جی است. طب سوزنی باید این انسداد را برای بازگرداندن تعادل برطرف کند. یکی از نظریات این است که تحریک این نقاط بر تحریک سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارد. این تحریک، به‌نوبه خود، باعث آزاد شدن مواد شیمیایی می‌شود که تجربه درد را تغییر می‌دهد یا تغییرات دیگری را ایجاد می‌کند که احساس تسکین را افزایش می‌دهد.

جراحی سیاتیک

تنها یک درصد بسیار کم از افراد مبتلا به سیاتیک نیاز به عمل جراحی دارند. اگر درد ناشی از سیاتیک با وجود درمان مداوم حداقل شش هفته ادامه یابد، مراجعه به یک تخصصی که متخصص در این حوزه است الزامی است و جراحی ممکن است به عنوان یک گزینه مدنظر قرار گیرد. هدف اصلی جراحی درمان علت اصلی سیاتیک است. به عنوان مثال، در صورتی که دیسک فتق باعث فشار بر روی عصب می‌شود، جراحی می‌تواند بهبودی در درد ناشی از سیاتیک را به ارمغان آورد. در صورتی که علائم سیاتیک شدید باشند یا به صورت مداوم بدتر شوند، نیاز به مراجعه فوری به تخصصی متخصص امر ضروری است.