سیاتیک در اثر فشار بر عصب سیاتیک یا ریشه‌های آن ایجاد می‌شود. هر شرایطی که باعث فشرده سازی طناب نخاع یا ریشه‌های عصبی خارج شده از کانال نخاعی شود، منجر به ایجاد علائم حسی و حرکتی در آن ناحیه‌ای که توسط عصب سیاتیک تأمین شده است، می‌شود. شایعترین علت سیاتیک، فتق دیسک در ناحیه کمر است.

سیاتیک دقیقاً چیست؟

سیاتیک یک تحریک عصبی در بدن ما است که توسط عصب سیاتیک ایجاد می‌شود. اگرچه در نظر می‌رسد که سیاتیک فقط یک عصب است، اما در واقع پنج عصب جداگانه با هم ترکیب شده و این عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند. هر فرد دو عصب سیاتیک دارد، یکی در سمت چپ و یکی در سمت راست. این عصب‌ها از منطقه کمر آغاز شده، از لگن عبور کرده و به سمت پشت و کنار هر پا پایین می‌رود. وقتی یکی از این عصب‌های سیاتیک تحریک می‌شود، در نقاطی از طول عصب، درد، بی حسی یا گزگزی ایجاد می‌شود. اگر هر یک از این علائم رخ دهد، به آن عصب سیاتیک اشاره می‌شود.

علت درد سیاتیک

برآمدگی دیسک / فتق دیسک

اکثریت زیادی از افراد مبتلا به سیاتیک به دلیل برآمدگی یا فتق دیسک در کمر خود، دچار تحریک عصب می‌شوند. متداول‌ترین ناحیه، دو دیسک آخر در قسمت کمر هستند. آخرین دیسک رایج‌ترین است. هر فتق دیسک می‌تواند یکی از پنج عصب تشکیل دهنده عصب سیاتیک را تحریک کند، اما درد یا علائم همچنان روند آن عصب را به دنبال خواهد داشت.

اگر یک جستجوی سریع آنلاین در مورد علل بیرون زدگی دیسک / فتق انجام دهید، اطلاعات زیادی پیدا خواهید کرد. این شامل از دست رفتن آب دیسک‌ها با گذشت زمان، افزایش سن، ژنتیک، سیگار کشیدن، جنسیت و چاقی می‌شود. همه این‌ها به فتق دیسک منجر می‌شوند، اما مهمترین عامل از بین رفتن و فرسودگی ساختار ستون فقرات است. برای عملکرد صحیح، ستون فقرات ما باید ساختار کاملاً مشخصی داشته باشند. وقتی این ساختار را از دست می‌دهیم، ستون فقرات ما به مرور فرسوده می‌شوند. اگر انحنای مناسب ستون فقرات خود را از دست دهید، فشار و استرس اضافی را بر روی دیسک ها، رباط ها، اعصاب و خود ستون فقرات وارد می‌کند. بسیار نادر است که بیمار مبتلا به سیاتیک دچار مشکل ساختاری در ستون فقرات خود نشود.

سندرم پیریفورمیس

عصب سیاتیک در درصد کمی از افراد، از طریق عضله ای که از لگن می‌گذرد تحریک می‌شود. این عضله را پیریفورمیس می‌نامند و عصب سیاتیک از کنار آن یا گاهی حتی از طریق خود عضله عبور می‌کند. اگر این عضله سفت است یا دارای بافت زخمی در اطراف عصب است، عصب را تحریک می کند و باعث درد یا علائم در هر نقطه از طول آن می‌شود.

سندرم پیریفورمیس زمانی است که عضله پیریفورمیس سفت شده یا دارای بافت زخمی است که باعث تحریک عصب و ایجاد سیاتیک می‌شود. شما می‌توانید انقباض عضله را درمان کنید، اما در ابتدا باید بدانید چه عواملی باعث انقباض عضله شده است؟ نکته مهمی که باید قبل از پاسخ دادن به این سوال بدانید این است که عضله به خودی خود عملکردی ندارد. عضله برای سفت شدن نیاز به تحریک از یک عصب دارد. عضلات می‌توانند دچار اسپاسم و انقباض شوند و ممکن است شما این را به عنوان گرفتگی عضله تشخیص دهید، اما گرفتگی و کشیدگی فقط چند ثانیه طول می‌کشد.

هنگامی که یک عضله برای مدت طولانی سفت است، علت کاملاً متفاوتی وجود دارد و به آن رفلکس کششی گفته می‌‌شود. ماهیچه‌ها هنگام کشیدگی احساس می‌کنند که آن‌ها برای محافظت از بافت باید سفت شوند. مشکل این است که تا زمانی که کشش رفع نشود، ماهیچه‌ها شل نمی‌شوند. بنابراین چه چیزی باعث کشش عضله برای مدت زمان طولانی می‌شود؟ تنها پاسخ، ساختار و عملکرد ستون فقرات شماست. سندرم پیریفورمیس اغلب در افرادی رخ می‌دهد که یک پای آن‌ها کوتاه‌تر از پای دیگر است (بله این یک چیز واقعی است). ساختار ستون فقرات باید مورد بررسی قرار گیرد تا از مشکلات عضلانی شبیه به این مورد جلوگیری شود.

دلایل دیگر

علل سیاتیک عبارتند از:

• تنگی ستون فقرات کمر یا باریک شدن کانال استخوانی اطراف نخاع که به کمر و ریشه‌های عصبی آن فشار وارد می‌کند و علائم فشرده سازی عصب سیاتیک را باعث می‌شود. این مشکل بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود و کمردرد بطور مداوم و همراه با درد پا یا بی حسی بلافاصله پس از راه رفتن بیمار است.
• اسپونديلوليستزيس، جایی که یک دیسک از روی دیسک زیری به جلو بلغزد و منجر به تنگ شدن فضای کانال نخاعی موجود در آن نقطه شود. این می‌تواند نخاع و ریشه‌های عصبی را فشرده کند و در ناحیه کمر باعث ایجاد سیاتیک شود. مهره‌های چهارم و پنجم کمر معمولاً در اسپوندیولیستیز کمر که معمولاً دنباله آرتروز نخاعی است تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
• عفونت ستون فقرات منجر به تشکیل آبسه در ناحیه پارااسپاینال می‌شود که بسته به محل، به ریشه‌های عصبی یا نخاع فشار وارد می‌کند.
• ضربه یا آسیب نخاعی ، منجر به تغییر شکل می‌شود و به ریشه عصب نخاعی فشار وارد می‌کند.
• تومورهایی که در ستون فقرات رشد می‌کنند ، باعث فشرده شدن ریشه‌های عصبی می‌شوند.
• خارهای استخوان یا استئوفیت‌ها ، رشد استخوانی زائد روی استخوان طبیعی است که در اثر تحلیل رفتن به خصوص پس از از دست دادن غضروف تشکیل می‌شود. این‌ها می‌توانند فضای ستون فقرات یا فضای بین مهره مجاور را که در آن ریشه‌های عصب ظاهر می‌شوند را باریک کنند.
• ضایعات اشغال کننده فضا در ناحیه کمر مانند آبسه، لخته ، تومور، به ریشه‌های عصب کمر یا خود عصب سیاتیک فشار وارد می‌کنند.
• وضعیت نشستن نادرست می‌تواند منجر به اسپاسم عضله پاراسپاینال، شل شدن رباط، تغییر شکل یا فشار آوردن به ستون فقرات کمر و ریشه‌های عصب شود.

تشخیص علت سیاتیک بهترین از طریق مراجعه به یک پزشک واجد شرایط ممکن است. تخصصی‌ها از روش‌های مختلفی مانند بررسی حساسیت، رفلکس، قدرت عضلات و آزمایش‌های ارتوپدی استفاده می‌کنند و با استفاده از نرم افزارهایی مانند PostureRay و اشعه ایکس دیجیتال، ساختار فیزیکی ستون فقرات را تجزیه و تحلیل می‌کنند. این ابزارها به پزشکان کمک می‌کنند تا علت سیاتیک را تشخیص داده و راهکارهای درمانی یا تصحیحی را تعیین کنند. ام آر آی (MRI) نیز بهترین روش برای بررسی بروز برآمدگی یا فتق دیسک است، اگرچه در بیشتر موارد نیاز به آن وجود ندارد.

عوامل خطر

دلایل مختلفی برای ایجاد سیاتیک وجود دارد، از جمله:

• سن: تغییرات مربوط به سن در ستون فقرات می‌تواند باعث خار استخوان و فشردگی اعصاب شود.
• چاقی: وزن بیش از حد بدن می‌تواند باعث ایجاد فشار به ستون فقرات و تحریک تغییراتی که منجر به سیاتیک می‌شود، بشود.
• دیابت: نوسان قند خون خطر آسیب عصبی را افزایش می‌دهد.
• نشستن‌های طولانی مدت: افرادی که سبک زندگی کم تحرک دارند بسیار بیشتر از افراد فعال دچار سیاتیک می‌شوند.

گزینه‌های درمان سیاتیک

یک برنامه درمانی مناسب برای درد عصب سیاتیک بر اساس علت و شدت علائم تعیین می‌شود.

گزینه‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

داروها

برای کاهش التهاب و درد می‌توان از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ( NSAID)، داروهای بدون نسخه (مانند ایبوپروفن یا آسپرین) استفاده کرد. داروهای شل کننده عضلات، ضدالتهاب‌ها ، داروهای افیونی، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و داروهای ضد تشنج ممکن است برای کاهش علائم تجویز شود.

سرما و گرما درمانی

از سرما و گرما درمانی می‌توان برای کاهش علائم و کاهش التهاب استفاده کرد. بسته‌های سرما و گرما را می‌توان هر چند ساعت یکبار به مدت بیست دقیقه روی لگن یا پشت ساق پا قرار داد.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند به تسکین علائم کمک کرده و از آسیب بیشتر جلوگیری کند. یک برنامه درمانی معمولاً شامل تمرینات مختلف برای تقویت عضلات، وضعیت صحیح بدن و بهبود انعطاف پذیری است. ماساژ درمانی یا طب سوزنی می‌تواند به شل شدن عضلات و تسکین درد کمک کند.

تزریق

داروهای کورتیکواستروئید که معمولاً به عنوان تزریق استروئید شناخته می‌شوند، توصیه می‌شود. این تزریق‌ها می‌تواند به کاهش التهاب اطراف عصب و تسکین درد کمک کند.

جراحی

جراحی ممکن است در موارد شدیدتر یا در صورت ادامه‌دار شدن علائم با وجود درمان یا در صورت موفقیت آمیز نبودن گزینه‌های درمانی غیر جراحی، توصیه شود.

پیشگیری

مراحل زیر برای جلوگیری از سیاتیک می‌تواند به راحتی در زندگی روزمره گنجانده شود.

• حالت خوب هنگام نشستن و ایستادن به تراز نگه داشتن ستون فقرات کمک می‌کند. همچنین، یک صندلی ارگونومیک با پشتیبانی مناسب از کمر می‌تواند به راحتی کمک کند. یک حوله یا پارچه نورد شده نیز ممکن است هنگام نشستن در قسمت کوچک پشت قرار گیرد تا به حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات کمک کند.
• ورزش منظم و تقویت عضلات اصلی شکم و کمر به حفظ وضعیت مناسب بدن کمک کرده و از کشیدن‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند. یوگا و پیلاتس بسیار مفید هستند، زیرا تمرینات کششی و تقویتی را با هم ترکیب می‌کنند.

• موقعیت صحیح در هنگام برداشتن اشیاء سنگین می‌تواند به تنظیم درست ستون فقرات کمک کرده و از سیاتیک جلوگیری کند. هنگام برداشتن اجسام سنگین، اطمینان حاصل کنید که از پاها کمک می‌گیرید و کمر خود را مستقیم نگه دارید. اشیاء را نزدیک به بدن نگه دارید و از چرخش بدن هنگام برداشتن خودداری کنید. در صورت برداشتن اشیاء ویژه‌ای، به خصوص سنگین، از کمک یک فرد دیگر استفاده کنید.

  درباره فعالیت‌های خاصی که ممکن است منجر به مشکلات در این منطقه شوند، بهتر است اطلاعات بیشتری از پزشک یا متخصص فیزیوتراپی دریافت کنید. اگر پزشک شما مشکوک به وجود سیاتیک است، روش‌های تشخیصی متنوعی وجود دارد که می‌تواند برای تأیید این بیماری مورد استفاده قرار گیرد.