سندرم پیریفورمیس باعث ایجاد درد در قسمت باسن و لگن میشود. امکان دارد این درد به قسمت پایین پا نیز انتشار پیدا کند. علائم این عارضه بسیار شبیه سیاتیک میباشد. سندرم پیریفورمیس زمانی ایجاد میشود که عضله پیریفورمیس در قسمت باسن فشرده شده و باعث تحریک عصب سیاتیک شود.
برای درمان درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس، از روشهای متنوعی از جمله فیزیوتراپی، حرکات کششی، تزریق، مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، شلکنندههای عضلانی و در موارد شدیدتر، جراحی استفاده میشود. در واقع، درمان درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس، در صورت تشخیص دقیق، معمولاً به طور آسان قابل درمان است.
با استفاده از روشهای مذکور، علائم درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس قابل کاهش و درمان میباشند. اما در برخی از افراد، احتمال بازگشت علائم و یا وجود درد مزمن وجود دارد که نیاز به مداخلات درمانی بیشتر و مداوم دارد.
به طور کلی، با تشخیص صحیح و بهرهگیری از روشهای مناسب، درمان درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس به خوبی قابل انجام است و بیماران میتوانند بهبود قابل توجهی را تجربه کنند.
علت تحریک عضله پیریفورمیس
سندرم پیریفورمیس در اثر فشردگی عصب سیاتیک ایجاد میشود. معمولاً این عارضه به علت اسپاسم یا انقباض عضله پیریفورمیس به وجود میآید. در اثر تحریک عضله پیریفورمیس، علائم سندرم پیریفورمیس ایجاد میشود.
پیریفورمیس عضله پهنی است که در قسمت باسن قرار دارد. این عضله باعث چرخش لگن و همچنین چرخش پا به سمت خارج میشود. سیاتیک عصب بزرگی است که از قسمت کمر تا انتهای پا کشیده شده است. در بیشتر افراد عصب سیاتیک از زیر عضله پیریفورمیس در قسمت باسن عبور میکند. در حالت عادی عصب سیاتیک ارتباط بین طناب نخاعی با عضلات و اعصاب حسی در پا را برقرار میکند.
دلایل ایجاد سندرم پیریفورمیس
عوامل متعددی در تحریک عضله و ایجاد سندرم پیریفورمیس مؤثر هستند.
- طبق تحقیقات انجام شده به علت تفاوت ساختار بدنی، تحریک عضله پیریفورمیس در زنان شش برابر بیشتر از مردان ایجاد میشود.
- تفاوت در محل قرارگیری عصب سیاتیک نسبت به عضله پیریفورمیس میتواند منجر به تحریک عضله پیریفورمیس شود. برای مثال در برخی از افراد عصب سیاتیک از عضله پیریفورمیس عبور میکند و ممکن است باعث افزایش احتمال فشردگی عصب سیاتیک شود.
- آسیبدیدگی در قسمت باسن میتواند باعث ورم یا تجمع خون شده و در نهایت منجر به فشردگی عصب سیاتیک شود.
- نشستن برای مدت طولانی میتواند باعث فشردگی عصب سیاتیک بشود. تحریک عضله پیریفورمیس در افرادی که به صورت بلندمدت در حالت نشسته قرار دارند بیشتر مشاهده میشود.
- حرکات مداوم مانند پیادهروی، دویدن و دوچرخهسواری به صورت طولانیمدت میتوانند باعث التهاب، اسپاسم و بزرگ شدن عضله پیریفورمیس شوند. در نتیجه احتمال تحریک عصب سیاتیک افزایش پیدا میکند.
علائم درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس
تحریک عضله پیریفورمیس میتواند باعث بروز علائم به صورت دورهای و یا مزمن شود. علائم تحریک عضله پیریفورمیس معمولاً در اثر نشستن و ایستادن طولانیمدت و یا بالا رفتن از راه پله تشدید میشوند.
- شایعترین نشانه تحریک عضله پیریفورمیس درد در باسن یا لگن میباشد.
- امکان دارد درد از باسن به قسمت پایین پا در مسیر عصب سیاتیک نیز کشیده شود. در برخی از افراد درد کمر نیز ایجاد میشود.
- ممکن است بیحسی یا احساس گزگز در قسمت باسن ایجاد شود. این موارد در برخی از مواقع تا قسمت پایین پا نیز ایجاد میشوند.
- امکان بروز درد در زمان حرکات روده وجود دارد.
- ممکن است در برخی از زنان در زمان رابطه جنسی درد ایجاد شود.
- امکان دارد در اثر وارد شدن فشار به باسن، درد ایجاد شود. در برخی از افراد یک توده در قسمت باسن در اثر انقباض یا اسپاسم عضله پیریفورمیس قابل مشاهده میباشد.
طبق تحقیقات انجام شده، 6 درصد از موارد سیاتیک و درد پایین کمر در اثر تحریک عضله پیریفورمیس ایجاد میشوند. برخی دیگر از پزشکان تصور میکنند که میزان بروز سیاتیک و درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس بسیار بیشتر یا کمتر از مقدار ذکر شده میباشد.
تشخیص سندرم پیریفورمیس
تشخیص سندرم پیریفورمیس بوسیله ارزیابی علائم و معاینه بدنی انجام میشود. پزشک از روشهای مختلفی برای تشخیص علت ایجاد درد استفاده میکند. این روشها در تشخیص عارضه در زمان کشیدگی عضله پیریفورمیس و تحریک عصب سیاتیک به پزشک کمک میکنند.
معمولاً جهت رد احتمال دلایل دیگری که باعث فشردگی عصب سیاتیک در ستون فقرات میشوند (مانند فتق دیسک)، از آزمایشهایی تصویربرداری مانند ام آر آی استفاده میشود. این آزمایش جهت ارزیابی تحریک عصب سیاتیک و بررسی تغییر در ساختارهای بدن به کار برده میشود. امکان دارد بررسیهای الکتروفیزیولوژی اعصاب در برخی از مواقع در تشخیص سندرم پیریفورمیس استفاده شوند.
درمان درد کمر به علت تحریک عضله پیریفورمیس
درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس با استفاده از روشهای مختلفی انجام میشود. پزشکان در ارتباط با درمان این عارضه با یکدیگر اتفاق نظر ندارند. با این حال جهت رفع کمردرد در اثر تحریک عضله پیریفورمیس معمولاً از روشهای زیر استفاده میشود:
استراحت
بیمار بایستی از انجام فعالیتهای سنگین که باعث تشدید درد میشوند و همچنین از نشستن برای مدت طولانی خودداری کند. استفاده از یخ و استراحت برای تسکین درد سودمند میباشد.
مصرف دارو
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) یا شلکنندههای عضلانی میتوانند باعث تسکین درد در برخی از افراد شوند.
فیزیوتراپی
روشهای مختلف فیزیوتراپی جهت درمان کمردرد ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس شامل موارد زیر میباشند:
- روشهای درمان دستی شامل ماساژ بافت نرم، ماساژ فریکشن عمقی عرضی و حرکت مفاصل توسط متخصص فیزیوتراپی جهت بهبود محدوده حرکتی لگن و پاها
- ورزشدرمانی شامل حرکات کششی و تقویتی جهت بازیابی محدوده حرکتی و تقویت عضلات لگن
- بازآموزی عصبی- عضلانی جهت بازیابی ثبات و تقویت اندامهای تحتانی و بهبود حرکتی و مکانیک بدن در فعالیتهای روزانه
- روشهای درمانی سونوگرافی، تحریک الکتریکی، استفاده از یخ و لیزر سرد جهت کاهش درد و التهاب لگن و اعصاب
- روشهای درمانی خانگی شامل تمارین تقویتی و حرکات کششی جهت کمک به بیمار در انجام فعالیتهای روزانه
تزریق استروئید
امکان دارد از تزریق کورتیکو استروئید، ماده بیحسی یا سم بوتولینوم در عضله پیریفورمیس استفاده شود. از تزریق در عضله پیریفورمیس جهت تشخیص علت ایجاد درد سیاتیک و درد در قسمت باسن و همچنین جهت تسکین درد استفاده میشود. داروهای استروئید برای کاهش التهاب و ورم عضله پیریفورمیس و عصب سیاتیک به کار برده میشوند. از داروهای بیحسی برای رفع موقتی اسپاسم در عضله پیریفورمیس استفاده میشود. تأثیر داروی بیحسی موضعی پس از حدود شش ساعت پس از تزریق از بین میرود. امکان دارد پیش از تأثیر داروی استروئید، درد برای مدت کوتاهی دوباره ایجاد شود.
ممکن است تأثیر داروهای استروئید یا ضد التهاب برای مدت 24 تا 72 ساعت قابل مشاهده نباشد. در برخی از مواقع تأثیر داروی استروئید به یک هفته زمان نیاز دارد. امکان دارد برای مدت دو تا سه روز در ناحیه تزریق درد وجود داشته باشد. این درد ناشی از داروی مورد استفاده و وارد شدن سوزن در عضله پیریفورمیس میباشد.
در صورت تسکین درد با استفاده از تزریق برای اولین بار در عضله پیریفورمیس، جهت حفظ ماندگاری درمان امکان دارد تزریق تکرار شود.
اوزون درمانی
روش اوزوندرمانی شامل به کارگیری هومیوپاتی به همراه تزریق ویتامین و اوزون میباشد. از ماده هومیوپاتی و تزریق اوزون به طور مستقیم درون مفصل استفاده میشود. اوزون بلافاصله در غشای سلول اثر میکند و باعث افزایش تولید و مصرف انرژی میشود. سپس مقدار زیادی ماده شیمیایی ترمیمکننده به نام سیتوکین تولید میشود. در این حالت روند بهبود آغاز میشود.
اوزون، یک تنظیمکننده دستگاه ایمنی است که علاوه بر افزایش قدرت حفاظتی آنتیاکسیدانی، به عنوان یک محرک میتوکندری عمل میکند. این مولکول، از لحاظ پایداری ناپایدار است؛ با این حال، باعث افزایش مصرف اکسیژن در سلولهای بدن میشود و منجر به بهبود فرآیند سوخت و ساز ATP میشود که بدن به آن به عنوان منبع اصلی انرژی خود استفاده میکند. هنگامی که بدن به طور مؤثر از انرژی استفاده میکند، فرآیند بهبود و ترمیم در بدن با سرعت بیشتری اتفاق میافتد.
تزریق اوزون در درمان عدة عارضههای مختلف استفاده میشود و میتوان آن را در بخشهای مختلف بدن تزریق کرد. اوزون به طور موثری میتواند به کاهش درد عضلانی کمک کند.
تمارین تقویتی جهت بهبود کمردرد ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس
تمرینهای ورزشی مختلفی جهت تقویت عضلات باسن و پیریفورمیس وجود دارند که انجام آنها در منزل نیز امکانپذیر است. دو نمونه این تمرینها حرکت پل و راه رفتن با کش ورزشی میباشند.
حرکت پل
برای انجام این حرکت :
- بر روی زمین به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را با زاویه 45 درجه خم کنید. کف پاها بر روی زمین قرار داده شوند.
- دستان خود را در کنار بدن قرار دهید.
- به کمک فشار پاهای خود بر روی زمین، به آرامی لگن را از روی زمین بلند کنید به طوری که زانوها، لگن و شانهها در یک راستا قرار بگیرند.
- این حرکت را به تعداد 12 مرتبه تکرار کنید.
راه رفتن جانبی با کش ورزشی
برای انجام این حرکت:
- یک کش ورزشی را در قسمت بالای مچ هر دو پای خود ببندید.
- پاها خود را تا اندازهای از هم باز کنید که زاویه بین دو پا 45 درجه بشود و عضلات شکم خود را به سمت داخل ببرید.
- پای چپ خود را از پای راست دور کنید.
- پای راست خود را به سمت پای چپ ببرید تا قدم برداشتن به صورت جانبی به طور کامل انجام شود.
- این حرکت را در طول اتاق انجام داده و تکرار کنید.
- سپس حرکت فوق را در جهت مخالف انجام دهید تا به جای اولیه خود بازگردید.
حرکات کششی
عدم انجام حرکات کششی باعث بروز مشکلاتی برای عضله باسن و پیریفورمیس میشود. انجام حرکات کششی از آسیبدیدگی این عضلات جلوگیری میکند. جهت کشش عضلات باسن و پیریفورمیس از تمرینهای ورزشی زیر استفاده میشود:
کشش عضلات میوفاسیال با استفاده از توپ تنیس
برای انجام این حرکت کششی :
- بر روی زمین بنشینید و یک توپ تنیس را زیر عضله چپ باسن خود قرار دهید.
- پای چپ خود را بر روی زانوی پای راست قرار دهید.
- بدن خود را به سمت چپ متمایل کنید.
- کمی روی توپ تنیس جابهجا شوید تا گرفتگی موجود در عضله مشخص شود.
- بر روی محل گرفتگی به مدت 20 تا 30 ثانیه بنشینید. در این حالت مقداری درد ایجاد میشود.
- با چرخش عضله باسن بر روی توپ تنیس، نقاط دردناک گرفتگی مشخص و رفع خواهند شد.
حرکت یوگای کبوتر
مراحل انجام این حرکت عبارتند از:
- بر روی یک حوله یا زیرانداز یوگا بنشینید.
- زانوی یکی از پاهای خود را خم کرده و به سمت جلو بیاورید.
- پای دیگر خود را به سمت عقب در حالت کشیده قرار دهید.
- پای خم شده و پای کشیده در عقب بایستی در حالت عمود به یکدیگر قرار داده شوند.
- در صورتی که میتوانید به سمت جلو خم شوید.
جراحی جهت رفع کمردرد ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس
در صورتی که روشهای مختلف درمانی در بهبود درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس تاثیری نداشته باشند، از جراحی استفاده میشود. از جراحی برای برش عضله پیریفورمیس جهت رفع فشار بر روی عصب سیاتیک استفاده میشود.
روند بهبود سندرم پیریفورمیس
بهبود سندرم پیریفورمیس به زمان تشخیص این عارضه وابسته است. معمولاً، سندرم پیریفورمیس توسط بیماران نادیده گرفته میشود و در نتیجه، تشخیص این عارضه به موقع انجام نمیشود. اما در صورت تشخیص به موقع، بهبود سریعتری امکانپذیر است. اگر سندرم پیریفورمیس با تاخیر تشخیص داده شود، احتمال ایجاد شدن نسخه مزمن این عارضه وجود دارد و درمان آن دشوارتر خواهد بود.
جلوگیری از درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس
در اثر انجام فعالیتهایی که باعث ایجاد فشار مداوم به عضله پیریفورمیس میشوند، درد کمر ناشی از تحریک عضله پیریفورمیس ایجاد میشود. برای جلوگیری از کمردرد ناشی از این عارضه موارد زیر بایستی رعایت شوند:
- انجام نرمش و حرکات کششی مناسب پیش از انجام فعالیتهای سنگین ورزشی
- حفظ تعادل و وضعیت مناسب بدنی در زمان ورزش
- خودداری از انجام فعالیتهای جسمانی شدید که باعث ایجاد یا تشدید سندرم پیریفورمیس میشوند. در صورت بروز درد در قسمت باسن در زمان ورزش، برای جلوگیری از آسیبدیدگی بیشتر بایستی از ادامه فعالیت خودداری شود.
- استفاده از وسایل محافظتی مناسب در زمان کار یا فعالیتهای ورزشی
خودداری از نشستن بر روی سطوح سفت برای مدت طولانی
