لوردوز یا گودی کمر ممکن است در اثر قوس غیر طبیعی ستون فقرات، گرفتگی عضلات کمر و ناپایداری لگن ایجاد شود. عارضه‌ها و عوامل خاصی می‌توانند خطر لوردوز را افزایش دهند که از بین آن‌ها می‌توان به پوکی استخوان، دیسکیت، بارداری و چاقی اشاره کرد.
برنامه‌های درمانی برای لوردوز کمر منحصر به فرد بوده و به سن، علت عارضه و شدت کنونی آن بستگی خواهند داشت.
لوردوز چیست؟
لوردوز، یک عارضه است که در آن قوس کمر بیش از حد افزایش یافته و فشار مکانیکی ایجاد شده توسط حرکات نامناسب، مانند راه رفتن، در ستون فقرات منتشر می‌شود. این عارضه ممکن است در تمام گروه‌های سنی رخ دهد، اما معمولاً در ناحیه کمری قابل مشاهده است و ممکن است در ناحیه گردن نیز اتفاق بیفتد. لوردوز کمر ممکن است باعث افزایش بیش از حد خمیدگی کمر و مشکلات در حرکت و درد شود. عواملی که می‌توانند منجر به بروز لوردوز شوند، شامل التهاب دیسک‌های میان مهره، کیفوز، پوکی استخوان و چاقی هستند. گودی کمر در بعضی موارد نیاز به درمان ندارد، اما در صورتی که قوس کمر ثابت شود، توصیه می‌شود به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
آیا گودی کمر ارثی است؟
لوردوز در اصل یک عارضه‌ی ارثی است. توازن مهره‌های کمر و مشکلات ستون فقرات مثل اسکولیوز و لوردوز همگی صفاتی ارثی بوده و می‌توانند به نسل‌های بعد منتقل شوند. در صورتی که شما یا والدین شما به گودی کمر مبتلا باشید الزاماً فرزند شما به این عارضه مبتلا نخواهد شد ولی خطر بروز آن افزایش خواهد یافت.
چه عواملی باعث گودی کمر می‌شوند؟
ممکن است دلایل متعددی برای بروز لوردوز وجود داشته باشند. برای مثال سبک خاصی از زندگی و برخی از عادت‌ها می‌توانند باعث گودی بیش از حد ستون فقرات شوند. همچنین عوامل ژنتیکی نیز نقش موثری خواهند داشت. همچنین برای برخی از افراد بیماری‌ها و آسیب‌های فیزیکی نیز می‌توانند تغییراتی را در ساختار ستون فقرات ایجاد کنند.
در زیر به دلایل شایع بروز گودی کمر نگاهی خواهیم داشت.
حالت بدن
مراقبت از حالت متناسب بدن امری ضروری برای حفظ سلامت ستون فقرات خواهد بود. قوز کردن، خم شدن گردن رو به جلو و صاف نبودن لگن می‌توانند باعث مشکلات کمر و لوردوز شوند.
بلند کردن اجسام سنگین به روش نادرست
تا به حال این جمله را شنیده‌اید؟ “با پا بلند کن نه با کمر”. این یک توصیه‌ی درست است. تکنیک نادرست برای بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند باعث فشار زیاد بر روی کمر و آسیب به عضلات، ستون فقرات و دیگر مشکلات فیزیولوژیک شود. عضله‌ای که تحت فشار زیاد قرار می‌گیرد دچار گرفتگی شده و منجر به کاهش انعطاف پذیری، ایجاد حالت نامناسب در بدن و درد خواهد شد. عضلاتی که دچار گرفتگی می‌شوند می‌توانند بر روی ستون فقرات نیز فشار وارد کرده و ساختار آن را تحت تأثیر قرار دهند.
چاقی
وزن زیاد به خصوص در میان تنه باعث خم شدن فرد به طرف عقب به منظور حفظ تعادل خود خواهد شد. چاقی مرکز ثقل بدن را از حالت طبیعی خارج کرده و فشار زیادی بر روی ستون فقرات، کمر و لگن وارد می‌کند.
پوکی استخوان
با افزایش سن، استخوان‌ها تراکم خود را از دست می‌دهند. این مشکل سبب شکننده و آسیب پذیر شدن استخوان‌ها می‌شود. درنتیجه استخوان‌های ستون فقرات استحکام خود را از دست داده و ناپایدار می‌شوند. این مشکل می‌تواند دیسک‌هایی که از مهره‌های کمر محافظت می‌کنند را نیز تحت تأثیر قرار دهد. با گذشت زمان ساختار طبیعی ستون فقرات از بین رفته و مشکلاتی مثل لغزیدگی دیسک و یا دیگر عارضه‌های دردناک ارتوپدی اتفاق می افتند.
دیسکیت یا التهاب دیسک
التهاب در دیسک‌های بین مهره‌ای می‌تواند باعث آغاز لوردوز کمر شود. دیسکیت معمولاً در اثر عفونت دیسک‌ها به خصوص توسط باکتری‌های منتقل شده از نقاط دیگر بدن اتفاق می افتد. این عارضه در اکثر موارد پس از انجام جراحی یا آسیب‌های فیزیکی بروز پیدا می‌کند.
کیفوز
افزایش قوس ستون فقرات در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه کیفوز نام داشته و می‌تواند باعث گود شدن کمر به منظور جبران مشکل تعادلی ایجاد شده شود. این فشار اضافی می‌تواند باعث گودی یا لوردوز کمر شود.
اسپوندیلولیستزی
شکستگی یا نقص‌های ساختاری در مهره‌های کمر می‌تواند باعث لغزیدگی آن‌ها به طرف جلو یا عقب بر روی مهره‌ی زیرین خود شود. درنتیجه‌ی این مشکل ممکن است بیمار درد شدید و تغییرات ناگهانی در قوس طبیعی ستون فقرات را شاهد باشد.
گودی کمر در کودکان
برخی از عارضه‌های ارثی می‌توانند باعث بروز گودی کمر در کودکان شوند. این عارضه‌ها عبارت‌اند از دیستروفی های عضلانی، فلج مغزی، میلومننگوسل و آرتروگریپوز.
بارداری
همانطور که قبلاً گفته شد افرادی که وزن زیادی را در محدوده‌ی شکم خود تحمل می‌کنند در خطر بیشتری برای ابتلا به گودی کمر قرار خواهند داشت. لوردوز ناشی از بارداری معمولاً یک عارضه‌ی موقتی است که به دلیل تغییر نقطه ثقل بدن ایجاد می‌شود. پس از زایمان معمولاً درد و گودی غیرطبیعی کمر از بین خواهد رفت.
علائم
زمانی که فرد مبتلا به گودی کمر به پشت بر روی زمین می‌خوابد، شکاف بزرگی بین کمر او و زمین قرار خواهد داشت. همچنین ممکن است باسن و شکم برآمده‌تر از حالت عادی شوند. ازجمله علائم دیگر عارضه می‌توان به بروز کمر درد پس از ایستادن طولانی مدت اشاره کرد. حرکات ژیمناستیک نیز معمولاً برای افراد مبتلا به گودی کمر دشوار خواهند بود. ازجمله دیگر علائم و نشانه‌ها می‌توان به خستگی مفرط و ناراحتی‌های گردن اشاره کرد.
عوارض گودی کمر
گودی کمر درمان نشده می‌تواند باعث بروز عوارضی در محدوده‌های زیر شود:
- ستون فقرات
- پاها
- کمربند لگنی
- ارگان‌های داخلی
تشخیص و معاینه
پلوردوز کمر توسط متخصص ارتوپدی یا پزشک عمومی تشخیص داده می‌شود. در 80 درصد از موارد انجام تشخیص با کمک بررسی‌های بالینی بوده که شامل آنالیز سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی کامل می‌باشد. در طی معاینه فیزیکی دامنه‌های حرکتی مختلف بیمار مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت.
پزشک باید مشکلاتی مثل ضعف عضلانی به خصوص در ناحیه‌ی شکم و همچنین کاهش انعطاف پذیری مفاصل در اندام تحتانی و پاها را در نظر بگیرد.
علاوه بر معاینه فیزیکی ممکن است آزمایشات تشخیصی دیگری مثل موارد زیر نیز توسط پزشک درخواست شوند:
- عکس برداری با اشعه ایکس از ستون فقرات: به منظور بررسی بیمار از زاویه‌ی روبرو و کناری و اندازه گیری درجه‌ی قوس ستون فقرات.
- سی تی اسکن.
- اسکن MRI.
- اسکن استخوان: به منظور بررسی تغییرات دژنراتیو در مفاصل.
درمان گودی کمر
لوردوز کمر بر اساس شدت عارضه تحت درمان قرار می‌گیرد. همه‌ی موارد بیماری نیازمند درمان نیستند با این حال زمانی که قوس کمر سفت شده باشد یک برنامه درمانی مناسب و مؤثر لازم خواهد بود. در صورتی که گودی کمر شدید باشد ممکن است استفاده از کمربندهای طبی و حتی اعمال جراحی خفیف (پلاسمالایت نوکلئوپلاستی) برای درمان بیرون زدگی دیسک در اثر گودی کمر لازم باشد.
به طور کلی درمان گودی زیاد یا کم کمر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دارودرمانی (داروهای مسکن و ضد التهاب) به منظور کاهش درد و تورم
- تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی
- کمربند طبی
- کاهش وزن
- فیزیوتراپی
- اعمال جراحی کم تهاجمی
تمرین حالت مناسب بدن
حفظ حالت مناسب بدن و انجام تمرینات منظم می‌تواند کلید ستون فقرات سالم باشد. حتی در صورت وجود گودی کمر ارثی، تمرین حالت مناسب بدن به شما مزایای بسیاری در حفظ سلامت ستون فقرات دارد. می‌توانید تمرینات مختلفی را روزانه انجام داده و به سلامت ستون فقرات خود اهمیت بدهید. یکی از تمرینات مفید برای کشیدن ستون مهره، یوگا است. همچنین، لباس‌ها و بریس‌های طبی مخصوصی برای حفظ حالت مناسب ستون فقرات وجود دارند.
بهبود حالت بدن زمان و تمرین مستمر را می‌طلبد. سعی کنید بهترین حالت ممکن را حفظ کنید، اما اگر حالت به طور خودبخود بهبود نیابد، نباید ناراحت شوید. تصور کنید که پاهایتان با وزنه به سمت زمین کشیده می‌شوند در حالی که سرتان با یک بالن به سمت بالا کشیده می‌شود. با نگاه کردن به آینه، حالت بدن خود را بررسی کنید و مطمئن شوید که شانه‌هایتان متقارن هستند.
هنگام نشستن، وزن خود را به طور متعادل بین دو طرف باسن توزیع کنید. سینه خود را بالا نگه دارید و شانه‌ها را به سمت پایین و به سمت لگن بچرخانید. شکم خود را به داخل بکشید تا ستون فقرات به صورت صاف قرار بگیرد. از نشستن به طور کج و در حالتی که یک پا زیر بدن قرار دارد، خودداری کنید.
داروهای مسکن تجویزی
زمانی که به پزشک مراجعه کنید او شما را در مورد بهترین روش درمانی راهنمایی خواهد کرد. در صورتی که لوردوز کمر شما ژنتیکی بوده و کل زندگی خود را با آن سپری کرده‌اید احتمالاً داروهایی برای تسکین درد و کاهش التهاب دیسک‌ها برای شما تجویز خواهند شد.
فیزیوتراپی
می‌توانید برای تمرین دادن به عضلات ضعیف در کمر خود به فیزیوتراپیست مراجعه کنید. زمانی که علت گودی کمر مشخص شد، فیزیوتراپیست می‌تواند یک برنامه‌ی درمانی برای اصلاح آن به شما ارائه کند. او تمریناتی به شما آموزش خوهد داد که به تقویت عضلات ضعیف کمک کرده و علت بروز لوردوز را درمان می‌کنند.
برای مثال، لوردوز ایجاد شده در اثر وزن زیاد در جلوی بدن نیازمند تمریناتی است که عضلات کمر را تقویت می‌کنند در حالی که لوردوز ایجاد شده در اثر مشکلات لگن نیازمند تمرینات مخصوص به این ناحیه خواهد بود. فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا تمرین مناسب را پیدا کنید.
تمرینات
تمرینات اصلاحی متعددی وجود دارند که لوردوز کمر و علائم مربوط به آن را درمان می‌کنند. به طور ایده آل درمانگر باید با توجه به 6 هدف، برنامه‌ی ورزشی را برای بیمار طراحی کند:
- تحریک و کشش ستون فقرات کمر
- فعال و شل کردن ستون فقرات سینه
- افزایش انعطاف پذیری در مفصل لگن
- تقویت عضلات مرکزی بیمار
- تقویت عضلات سرینی
- تقویت عضلات همسترینگ
شما می‌توانید با استفاده از یک برنامه‌ی ورزشی متشکل از تمرینات کششی و تقویتی، به این اهداف دست پیدا کنید. البته توجه داشته باشید که اگر بیمار در حال حاضر برنامه‌ی ورزشی خاصی دارد، نیازی به متوقف کردن آن برای استفاده از برنامه‌ی ورزشی جدید نخواهد بود. در عوض بیمار باید برنامه‌ی جدید را به عنوان یک مکمل برای برنامه‌ی ورزشی قبلی خود به کار بگیرد.
ازجمله تمرینات مخصوص گودی کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پلانک
این تمرین عضلات سرینی و عضلات مرکزی قدامی بدن را تقویت می‌کند. به منظور انجام این تمرین بیمار باید پاهای خود را به یکدیگر چسبانده و عضلات باسن (سرینی) را منقبض کند. مهم است که دست‌های خود را باز کرده و در جهت مخالف بکشید چراکه این کار به رفع گرفتگی عضلات طرفی کمک خواهد کرد. پس از آن بیمار باید عضلات شکم خود را منقبض کرده و شکم را به طرف بالا بکشد در حالی که حالت طبیعی گردن خود را حفظ می‌کند.
مهم‌ترین جنبه‌ی این تمرین مدت زمان حفظ حالت پلانک نبوده و انجام صحیح آن اهمیت بیشتری خواهد داشت. در صورت انجام صحیح این تمرین اکثر افراد نگه داشتن پلانک به مدت بیش از 10 ثانیه را دشوار خواهند دید.
پل زدن با عضلات سرینی
این تمرین روش استاندارد طلایی برای اصلاح گودی کمر است. به منظور انجام این تمرین بیمار باید به پشت خوابیده، زانوهای خود را خم کرده و کف پاها را بر روی زمین قرار دهد. به علاوه دست‌ها باید در کنار بدن قرار گرفته و کف آن‌ها بر روی زمین باشد. سپس بیمار لگن خود را از زمین بلند می‌کند در حالی که زانوها، لگن و شانه‌ها در یک خط مستقیم قرار گرفته باشند. مهم است که در این مرحله عضلات سرینی و عضلات شکم کاملاً منقبض باشند. این کار به پیشگیری از آسیب کمک خواهد کرد. این حالت را به مدت چند ثانیه حفظ کرده و سپس تمرین را تکرار کنید.
لازم به ذکر مجدد است که انجام صحیح این تمرین اهمیت زیادی دارد. مواردی مثل ارتفاع پل و مدت زمان نگه داشتن آن اهمیت چندانی نخواهند داشت.
عمل جراحی
در صورتی که عارضه شما در حدی بوده و شدیدترین علائم را نشان داده و آسیب عصبی نیز ایجاد کرده باشد، ممکن است پزشک شما عمل جراحی را به شما توصیه کند. این نوع جراحی تنها برای موارد شدید بیماری استفاده می‌شود که آسیب عصبی نیز در طول آن ایجاد می‌شود. اگر لوردوز شما منجر به درد منتشر به پا یا پایین کمر (درد رادیال)، بی حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف یا سوزش شدید شده و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بهتر است با پزشک خود در مورد امکان انجام عمل جراحی مشورت کنید.
پزشک شما در صورت لزوم، شما را به یک جراح تخصصی ارجاع خواهد داد. جراح تخصصی نیز ارزیابی‌های جامع‌تری را انجام داده و درباره صلاحیت شما برای انجام عمل جراحی تصمیم خواهد گرفت. پس از جراحی، معمولاً به فیزیوتراپی ارجاع داده می‌شود تا بهبودی شما را تسریع کند و به شما کمک کند تا بهبودی پس از عمل جراحی را تجربه کنید.
