لوردوز (Lordosis) یا گودی کمر، زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات به شدت به سمت عقب خم شود و این وضعیت می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روی قرارگیری بدن داشته باشد. لوردوز معمولاً در ناحیه کمری قابل تشخیص است. این وضعیت به طور عمومی به عنوان پشت تابدار (swayback) یا هایپرلوردوزیس (hyperlordosis) شناخته می‌شود. در اینجا، “هایپر” به معنای بیش از حد بودن و “لوردوزیس” به معنای وجود انحنا در ستون فقرات است. به طور طبیعی، ستون فقرات در نزدیکی گردن، پشت و نزدیک کمر دارای یک خمش طبیعی است که هنگام حرکت بدن، نیروهای وارد شده به ستون فقرات را تعادل می‌دهد. اما انحنای بیش از حد در ناحیه کمر می‌تواند منجر به درد شدید کمر، تغییر غیرطبیعی در قرارگیری بدن و اختلال در فعالیت‌های روزمره شود.

ستون فقرات برای شما چه کاری انجام می‌دهد؟

به گروهی از حیوانات بی‌مهرگان گفته می‌شود، زیرا فاقد ستون فقرات هستند، برخلاف آن‌ها، انسان‌ها دارای یک ساختار فوق‌العاده و پیچیده‌ای به نام ستون مهره‌ها هستند. ستون فقرات به ما اجازه انجام طیف وسیعی از حرکات را می‌دهد، از بدن حمایت می‌کند (بیشتر از بی‌مهرگان) و هنگام انجام فعالیت‌های روزمره و فعالیت‌هایی مانند دویدن باعث یکپارچگی ساختار بدن می‌شود.

اگر از پهلو به فردی که به‌صورت مستقیم ایستاده است نگاه کنیم، باید انحنای ملایمی در ستون فقرات او مشاهده کنیم؛ درصورتی‌که انحنای ستون فقرات بیش‌تر از حد طبیعی خود باشد، این انحراف با نگاه کردن ساده نیز مشخص می‌شود. منحنی ستون فقرات نقش مهمی در  جذب فشار وارده بر آن ایفا می‌کند. فشار وارده بر ستون فقرات می‌تواند بر اثر حرکات بدن یا نیروی ثابت جاذبه زمین( که بدن ما باید روزانه آن را تحمل کند)، ایجاد شده باشد. دویدن، انجام فعالیت‌های تفریحی، کارهای روزمره، بلند کردن اجسام سنگین، همگی به ستون فقرات ما فشار وارد می‌کنند.

 علت گودی کمر

عواملی که می‌توانند منجر به گودی کمر شوند عبارت‌اند از:

پوکی استخوان

استئوپروز یا پوکی استخوان یکی از علل احتمالی افزایش قوس کمر است. پوکی استخوان یک بیماری شایع است که در آن تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد، درنتیجه سیستم اسکلتی بدن شکننده و ضعیف می‌شود، در چنین شرایطی احتمال شکستگی، ضعف و رگ به رگ شدن  ستون فقرات افزایش می‌یابد. اگر به پوکی استخوان مبتلا شده باشید، احتمال ابتلای به افزایش قوس کمر افزایش می‌یابد، زیرا ستون فقرات در ناحیه پایین کمر تحلیل رفته و برای جبران وزن بالاتنه به‌صورت غیرطبیعی سعی می‌کند انحنای خود را افزایش دهد.

چاقی و اضافه‌وزن

ممکن است چاقی به‌به افزایش گودی کمر منجر شود. وقتی بدن مقدار قابل‌توجهی اضافه‌وزن به دست می‌آورد، ستون فقرات برای جبران وزن اضافی تحمیل‌شده، افزایش قوس می‌دهد. داشتن وزن اضافی در طول زمان می‌تواند شانس مبتلا شدن به لوردوز را افزایش دهد، زیرا بدن سعی می‌کند خود را با وزن اضافی سازگار کند، این امر باعث کشیدگی کمر و تغییر حالت بدن می‌شود.

التهاب دیسک‌ها

التهاب دیسک یا دیسکیت زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های بین مهره‌ای دچار عفونت یا التهاب شوند. معمولاً این عارضه توسط عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما می‌تواند پس از جراحی یا بارداری اپیدورال نیز رخ دهد. لوردوز ایجاد شده ناشی از التهاب دیسک‌ها معمولاً موقتی است. التهاب دیسک می‌تواند بسیار دردناک باشد و به علت درد همراه با دیسکیت، ممکن است علائم لوردوز یا انحنای بیش‌ازحد ستون فقرات در افراد ظاهر کند.

کیفوز یا کوژپشتی

همچنین کیفوز (Kyphosis) یا کوژپشتی نیز می‌تواند باعث گودی کمر یا لوردوز شود. کیفوز  که معمولاً تحت عنوان قوز کمر یا کوژپشتی شناخته می‌شود، زمانی ایجاد می‌شود که قسمت فوقانی ستون فقرات دچار قوس بیش‌ازحد می‌شود. انحنای بیش‌ازحد قسمت فوقانی ستون فقرات می‌تواند باعث کشیدگی ناحیه کمر شود درنتیجه ممکن است انحنای کمر برای جبران وزن بالاتنه افزایش یافته و گودتر شود. کیفوز می‌تواند در اثر حالت قرارگیری نامناسب بدن نیز ایجاد گردد.

بیماری‌های مربوط به کمر و لگن

اگر در ناحیه لگن یا کمر دچار بیماری یا اختلال باشید، ممکن است به‌منظور کاهش درد کمر  یا لگن، مجبور شوید حالت بدن خود را تغییر دهید و یا هنگام راه رفتن وضعیت متفاوتی داشته باشید. این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد و درنهایت منجر به لوردوز شود. شما باید به پزشک مراجعه کرده تا هرگونه درد یا اختلالی در این نواحی را درمان کنید. بنابراین در طول فعالیت‌های روزانه دیگر کمر شما تحت‌فشار قرار نمی‌گیرد.

 قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب در طول زمان

قرارگیری بدن در حالت نامناسب در طول سال‌های متمادی، یکی از علل اصلی لوردوز یا گودی کمر محسوب می‌شود. خم شدن پشت میز کار یا صاف نایستادن در طول کارهای روزانه می‌تواند باعث ایجاد گودی کمر شود. با گذر زمان این عادت‌های نامناسب، درنهایت باعث آسیب‌دیدگی بدن شما می‌شوند.

وراثت

در حقیقت ارث در ایجاد لوردوز نقش دارد. عدم تراز بودن ستون فقرات و مشکلات ستون فقرات مانند اسکولیوز و لوردوز همه صفات ژنتیکی هستند و می‌توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند. اگر شما یا والدینتان به لوردوز مبتلا هستید، لزوماً به این معنی نیست که شما یا فرزندانتان قطعاً به آن مبتلا می‌شوید، اما احتمال انتقال ژن‌ها وجود خواهد داشتت.

علائم متداول گودی کمر یا لوردوز ستون فقرات چیست‌اند؟

بسته به شرایط خاص افراد، علائم متغیر خواهد بود؛ از نبودن نشانه گرفته تا دردهای شدید در پشت. معمولاً افرادی که دارای لوردوز هستند، هیچ علامتی به‌جز وجود یک منحنی قابل‌توجه در ستون فقرات، ندارند. سایر نشانه‌هایی که ممکن است با لوردوز همراه باشند، عبارت‌اند از:

• ایجاد یک قوس داخلی بزرگ در ناحیه کمر
• درد یا محدود شدن حرکات ستون فقرات
• ایجاد تنش در عضلات اطراف گودی کمر (که گاهی اوقات باعث گرفتگی عضلات می‌شود).
• تغییر در حرکات روده (در موارد شدید و نادر)

عوارض لوردوز کمر

در اغلب موارد گودی بیش‌ازحد کمر باعث ناراحتی و مشکل جدی در سلامت افراد نمی‌شود، اما گاهی اوقات انحنای لوردوز شدید است و ممکن است نیاز به درمان محافظه‌کارانه یا جدی‌تری داشته باشد. در این شرایط، ممکن است اعصاب بیمار تحت‌فشار قرار بگیرند، حالتی که به آن گیرکردگی عصب نیز گفته می‌شود. در این حالت ممکن است دامنه حرکتی ستون فقرات کاهش یابد، کانال نخاع دچار تنگی شود و یا به‌طورکلی یکپارچگی ستون فقرات کاهش یابد.

تشخیص انحنای بیش‌ازحد لوردوز

انحنای بیش‌ازحد گودی کمر از طریق معاینه فیزیکی قابل‌تشخیص است. معمولاً برای اندازه‌گیری دقیق و شدت انحنای لوردوز از تصویربرداری اشعه ایکس یا ام آر آی (MRI) استفاده می‌شود. تصویربرداری‌ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن می‌توانند آسیب‌دیدگی احتمالی اعصاب را که در اثر قوس بیش‌ازحد ایجاد می‌شود، مشخص سازند. شدت انحنای قوس کمر نیز برحسب درجه بیان می‌شود، همانند آنچه برای اندازه‌گیری زاویه‌ها استفاده می‌شود. درجه انحنا و همچنین علائم ایجاد شده، در انتخاب نوع درمان، عوامل تعیین‌کننده‌ای هستند.

راه‌های درمان گودی کمر

گزینه‌های درمانی متفاوتی برای این عارضه ستون فقرات پیشنهاد می‌شوند که عبارت‌اند از:

داروهای مسکن

در طول جلسه مشاوره با پزشک، مناسب‌ترین روش‌های درمانی به شما معرفی خواهند شد. اگر لوردوز شما ژنتیکی باشد و شما در طول عمر خود با آن زندگی کرده‌اید، احتمالاً پزشک برای تسکین درد و یا کاهش التهاب دیسک‌های بین مهره‌ای شما دارو تجویز خواهد نمود.

فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی اصلاح گودی کمر

ممکن است پزشک فیزیوتراپی به شما پیشنهاد دهد که برای شما تمرینات کششی یا ورزشی انجام دهید. این تمرینات می‌توانند شامل حرکات یوگا باشند که می‌توانید آن‌ها را در آرامش خانه انجام دهید. علاوه بر این، تمرینات دیگری نیز وجود دارند که شامل تمرینات شکم، کشش عضلات پا و تمرینات با استفاده از توپ یوگا هستند. این تمرینات عمدتاً به دو گروه عضلانی تمرکز می‌کنند، یعنی عضلات فلکسور ران و عضلات کمر. تنگ شدن این عضلات به طور معمول به بهبود گودی کمر کمک می‌کند. بنابراین، با انجام این تمرینات می‌توانید به بهبود وضعیت کمر خود کمک کنید.

حرکت کودک

از این حرکت یوگا برای کشش کل بدن کمک بگیرید، به‌خصوص عضلات پشت.

این حرکت به‌صورت زیر انجام می‌شود:

زانوهای خود را بر روی زمین قرار دهید به‌نحوی‌که باسن بر روی پاشنه‌ها قرار بگیرد. دست‌ها را بر روی زمین قرار داده و آن‌ها را در مقابل خود بکشید. در حالت کشش استراحت کنید و سعی کنید پیشانی خود را به زمین نزدیک کنید.

کشش عضلات فلکسور ران به کمک نیمکت

اگر احساس می‌کنید میزان کشش ایجاد شده کافی نیست، سعی کنید دست‌هایتان را بالا بیاورید. مطمئن شوید که هر دو پا را تحت کشش قرار می‌دهید.

نحوه انجام این حرکت به شکل زیر است:

روی یک پای را بر روی یک نیمکت در پشت سر خود قرار دهید، در زیر زانو یک تشک نرم بگذارید. پای دیگر را درحالی‌که زانو خم شده است در مقابل خود بر روی زمین قرار دهید، تقریباً مانند حالتی که در تمرین حرکت لانج انجام می‌دهید. برای افزایش سطح کشش کمی به سمت جلو متمایل شوید.

این تمرینات عضلات شکم و  ماهیچه سرینی را تقویت می‌کنند:

تمرین کرانچ معکوس

بر اساس یک مطالعه در سال 2006 که در مجله فیزیوتراپی منتشر شده است، کرانچ معکوس در مقایسه با حرکت کرانچ معمولی یا دراز و نشست، بهتر باعث تقویت عضلات مایل شکم می‌شود. همچنین از طریق عقب کشیدن لگن باعث کاهش گودی کمر می‌شود. در این مطالعه، کرانچ معکوس بر روی شیب 30 درجه انجام شده بود.

دستورالعمل انجام این ورزش به‌صورت زیر است:

به پشت بر روی زمین دراز بکشید. یک وزنه یا شیء سنگین را در پشت سر خود نگه دارید. به‌آرامی پای خود را از روی تشک تمرین بلند کرده و به سمت شکم خود جمع کنید، کمر را به سمت زمین فشار دهید و عضلات شکم را منقبض کنید.

تمرین پل تک‌پا

این تمرین بر روی تقویت عضلات سرینی متمرکز است و فشار وارده بر عضلات کمر را کاهش می‌دهد. اگر عضلات پشت در حرکت بیش‌ازحد فعال باشند، ممکن است عضلات سرینی را تحت تأثیر قرار دهند.

این حرکت را به‌صورت زیر انجام دهید:

به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کرده و کف پاها را بر روی زمین قرار دهید. زانوی یکی از پاها را به سمت قفسه سینه به عقب بکشید. با پای دیگر بر روی زمین فشار وارد کرده و باسن خود را تا آنجا که می‌توانید از سطح زمین بالا آورید. این تمرین با تقویت دیافراگم، تنفس شما را تقویت می‌کند.

تمرین تنفس (s4All-)

این تمرین مشابه حرکت گربه یوگا است.

طریق انجام این حرکت به‌صورت زیر است:

دستان و زانوها را بر روی زمین قرار دهید. در پشت خود یک قوس ایجاد کرده و از طریق دهان با فشار نفس خود را تخلیه کنید. قوس پشت را حفظ کرده و از طریق بینی عمل دم را انجام دهید. در این حالت چندین مرتبه عمل دم و بازدم را انجام دهید.

درمان دستی

گودی کمر اغلب در مراحل اولیه رشد ستون فقرات، در سنین جوانی ظاهر می‌شود. درنتیجه، به‌طورکلی افراد تصور می‌کنند که این مشکل در طول عمر با آن‌ها خواهد ماند، درصورتی‌که این‌گونه نیست. درمان کایروپراکتیک می‌تواند به اصلاح و مدیریت این وضعیت کمک کند، درنتیجه سلامتی ستون فقرات به‌طورکلی افزایش خواهد یافت. درمان کایروپراکتیک از طریق بهبود ثبات ستون فقرات، تقویت عضلات و اصلاح وضعیت قرارگیری بدن، سعی می‌کند تا ناهنجاری ستون فقرات را درمان کند. برخی از درمان‌های معمول عبارت‌اند از:

• تراز ستون فقرات برای اصلاح ناهنجاری‌های آن
• کشش موضعی برای کشش و تراز کردن مهره‌ها؛
• درمان‌های ارتوپدی، استفاده از بالش‌های پشتیبان و تغییرات ارگونومیک برای اصلاح حالت قرارگیری بدن؛
• درمان از طریق تحریک نقاط ماشه‌ای
• تمرینات درمانی برای تقویت عضلات اصلی و بهبود انعطاف‌پذیری.

کاهش وزن

اگر دارای اضافه‌وزن باشید، بدن شما مجبور به تحمل وزن اضافی است، در طی چندین سال ممکن است گودی کمر شما افزایش یابد، اگر به‌موقع تشخیص داده شود، ممکن است با معکوس کردن این روند، گودی کمر قابل‌درمان باشد. داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می‌تواند وزن شما را کاهش دهد و احتمالاً روند تغییر نامناسب ستون فقرات را معکوس کند. پس از گذشت چندین سال، اضافه‌وزن باعث می‌شود که بدن برای تحمل وزن اضافه تحمیل‌شده، حالت ستون فقرات را تغییر دهد. کاهش وزن می‌تواند فشار وارده بر کمر را کاهش دهد و به‌طور طبیعی ستون فقرات را اصلاح کند، درنتیجه کمردرد ایجاد شده برطرف می‌شود و بار دیگر ستون فقرات تراز می‌شود.

اصلاح وضعیت قرارگیری بدن

حفظ قرارگیری صحیح بدن و انجام تمرینات اصلاحی، کلید حفظ سلامتی ستون فقرات است. حتی اگر از لحاظ ژنتیکی به گودی کمر مبتلا باشید، تمرینات اصلاحی برای بهبود وضعیت سلامت شما فواید زیادی دارند. وجود تنوع در تمرینات اصلاحی به شما امکان می‌دهد تا با انجام روزانه آن‌ها، ستون فقرات را تحت کشش قرار دهید، از جمله حرکات کششی یوگا. همچنین، وجود لباس و ابزارهای ویژه‌ای که به شما کمک می‌کنند ناهنجاری‌های ستون فقرات را بهبود بخشید.

به طور کلی، گودی کمر با استفاده از روش‌های درمانی مختلف قابل بهبود است، حتی اگر به دلیل عوامل ژنتیکی نتوانید آن را به‌طور کامل ترمیم کنید. مراجعه به پزشک و انجام تمرینات اصلاحی برای حفظ قرارگیری صحیح بدن، دو اقدام مهمی هستند که باید در اولین فرصت به آن‌ها توجه کنید.

سخن پایانی این است که حفظ وضعیت صحیح بدن و انجام تمرینات اصلاحی، از اهمیت بالایی برای بهبود و حفظ سلامتی ستون فقرات شما است.