درد پاشنه پا یکی از مشکلات رایجی است که ممکن است علل بسیاری داشته باشد. گرچه درد پاشنه پا گاهی ناشی از بیماری‌های سیستمیک (بیماری‌هایی که به طور همزمان چند اندام و بافت گوناگون یا همهٔ بدن را درگیر می‌کنند) ، مانند آرتریت روماتوئید یا نقرس است، اما معمولا یک بیماری موضعی است که فقط پاشنه پا را درگیر می‌کند. درمان درد پاشنه پا بستگی به علت آن دارد و معمولا شامل استراحت، کمپرس گرم و سرد، فیزیوتراپی و … بوده و تنها در برخی موارد جراحی لازم است.
علت درد پاشنه پا
شايعترين علل موضعي درد پاشنه پا عبارتند از:
التهاب غلاف ( فاسیای) کف پا
التهاب غشاء کف پا یک وضعیت التهابی دردناک در فاسیای کف پا است. فاسیا کف پا یک نوار پهن با بافت رشته‌ای است که در منطقه کف پا قرار دارد و در حفظ قوس کف پا نقش دارد. التهاب غشاء کف پا زمانی رخ می‌دهد که وزن یا فشار بیش از حدی بر آن وارد شده و یا به طور غیرطبیعی کشیده شده باشد، که به علت پارگی‌های کوچک در رشته‌های غشاء کف پا، به ویژه در ناحیه اتصال آن به استخوان پاشنه، اتفاق می‌افتد.
هر فردی ممکن است با التهاب غشاء کف پا مواجه شود، اما در برخی از افراد این مشکل رایج‌تر است، از جمله:
- افراد مبتلا به دیابت که برایشان خطر ابتلا به این وضعیت بیشتر است.
- افراد چاق که وزن بیشتری بر روی فاسیا کف پا وارد میشود و احتمال التهاب بیشتری دارند.
- زنان باردار که به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش وزن، فشار بیشتری بر روی فاسیا کف پا می‌آورند.
- دوندهها که در طول تمرین‌ها و فعالیت‌های ورزشی بار زیادی را بر روی کف پا تحمل می‌کنند.
- بازیکنان والیبال و تنیس که حرکات متکرر و شتاب‌دهنده را در بازی‌هایشان انجام می‌دهند.
- افرادی که در حرکات ایروبیک با استفاده از استپ‌ها و پله‌نوردی فعالیت می‌کنند و فشار زیادی بر کف پا می‌آورند.
با توجه به این عوامل، افراد مذکور باید به ویژه به نحوه مدیریت و پیشگیری از التهاب غشاء کف پا توجه ویژه‌ای داشته باشند.
کشیدن یک وسیله بزرگ یا یک تکه مبلمان یا پوشیدن کفش‌های فرسوده و نامناسب نیز می‌تواند به التهاب غلاف کف پا منجر شود. بعضی ورزشکاران، در دوره‌های تمرینی شدید، ممکن است دچار التهاب غلاف کف پا شوند به ویژه دونده‌هایی که برای دویدن فواصل طولانی‌تر به خود فشار می‌آورند. خطر ابتلا به التهاب غلاف کف پا در افرادی که کف پای تخت دارند بیشتر است.
خار پاشنه
خار پاشنه رشد غیرطبیعی استخوان در ناحیه ای است که غلاف کف پا به استخوان پاشنه متصل میشود. این مشکل در اثر فشار طولانی مدت روی غلاف کف پا و عضلات پا ایجاد میشود، به ویژه در افراد چاق، دوندهها یا کسانی که یوگا کار می‌کنند. درست مثل التهاب غلاف کف پا، کفش‌های فرسوده و یا نامناسب ممکن است باعث تشدید مشکل شوند. خار پاشنه ممکن است اصلا درد نداشته باشد حتی وقتی که در تصاویر اشعه ایکس قابل رویت باشد. در حقیقت، ایجاد خار پاشنه می‌تواند واکنشی به التهاب غلاف کف پا باشد.
آپوفیزیت کالکانه
در این بیماری، ناحیه مرکزی استخوان پاشنه در اثر پوشیدن یک کفش جدید یا افزایش فعالیت‌های ورزشی تحریک میشود. منطقه دردناک در این بیماری پشت پاشنه پا است و نه پایین آن. آپوفیزیت کالکانه علت نسبتا شایعی برای درد پاشنه در کودکان پر تحرک و در حال رشد بین 8 تا 14 ساله است. این مشکل اگر چه تقریبا برای هر پسر یا دختر می‌تواند ایجاد شود، اما کودکانی که ورزشهای پرشی انجام می‌دهند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند.
بورسیت
بورسیت به معنای التهاب بورس است. بورس‌ها، کیسه‌های حاوی مایع سینوویال هستند که در اطراف بسیاری از مفاصل وجود دارند و باعث می‌شوند تاندون‌ها و ماهیچه‌های اطرافشان در هنگام حرکت مفصل به راحتی حرکت کنند. بورسیت در پاشنه پا، می‌تواند باعث درد در زیر و یا پشت پاشنه شود.
در بعضی موارد، بورسیت پاشنه مربوط به مشکلات ساختاری پا است و باعث راه رفتن غیرطبیعی فرد میشود. در دیگر موارد، پوشیدن کفش‌هایی که کفی نامناسبی در ناحیه پاشنه داشته باشند می‌تواند باعث بورسیت شود.
برجستگی بالای پاشنه
این بیماری که در اصطلاح پزشکی با عنوان خار خلفی استخوان پاشنه پا شناخته شده است، در واقع رشد غیرطبیعی بافت استخوانی در پشت پاشنه پا است. این مشکل در میان زنان جوانی که به خاطر پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند دچار التهاب بورس طولانی مدت شده‌اند بسیار رایج است.
کوفتگی و کبودی موضعی
مثل دیگر قسمت‌های پا، پاشنه پا نیز ممکن است به طور تصادفی دچار ضربه و کبودی شود. به طور معمول، این اتفاق را “سنگ کبود” می‌نماند، آسیبی که به واسطه قدم گذاشتن روی یک جسم تیز هنگام پا برهنه راه رفتن برای پا ایجاد میشود.
تاندونیت آشیل
در اغلب موارد، تاندونیت آشیل (التهاب تاندون آشیل) در اثر استفاده بیش از حد از بدن، به ویژه انجام بیش از حد تمرینات پرشی در طول ورزش ایجاد میشود. با این حال کفش‌های نامناسب نیز ، در صورتی که بخش بالایی قسمت پشت یک کفش ، به تاندون آشیل پشت پاشنه فشار بیاورد، می‌توانند باعث تاندونیت اشیل شوند . در موارد نه چندان شایعی این مشکل در اثر یک بیماری التهابی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان (که روماتیسم ستون فقرات نیز نامیده میشود)، آرتریت راکتیو، نقرس یا آرتریت روماتوئید ایجاد میشود.
تحت فشار قرار گرفتن عصب
تحت فشار قرار گرفتن یک عصب کوچک در کف پا (شاخه ای از عصب جانبی کف پا) می‌تواند باعث درد، بی حسی یا احساس خارش و سوزش در ناحیه پاشنه شود. در بسیاری از موارد، فشردگی این عصب ممکن است در اثر پیچ خوردگی و رگ به رگ شدن، شکستگی یا واریس (تورم) رگ در نزدیکی پاشنه پا ایجاد میشود.
علائم درد پاشنه پا
بسته به علتی که موجب درد شده، درد پاشنه پا انواع مختلفی دارد:
التهاب غلاف کف پا
التهاب غلاف کف پا معمولا باعث ایجاد درد شدیدی در پاشنه و کف پا در چند قدم اول پس از خارج شدن از بستر در هنگام صبح میشود. این نوع درد پاشنه اغلب پس از این که شخص چند قدمی راه برود از بین می‌رود اما ممکن است در اواخر بعدازظهر یا هنگام عصر باز گردد.
خار پاشنه
اگر چه شواهدی که از تصاویراشعه ایکس به دست آمده نشان می‌دهند که حدود 10٪ از کل جمعیت مبتلا به خار پاشنه هستند اما بسیاری از افراد مبتلا به آن هیچ نشانه‌ای ندارند. در بعضی از افراد، خار پاشنه باعث درد و حساسیت قسمت زیرین پاشنه میشود که در عرض چند ماه بدتر میشود.
آپوفیزیت کالکانه
در کودکان، این مشکل باعث درد و حساسیت در قسمت پشتی پاشنه پا میشود. درد در ناحیه آسیب دیده پاشنه اغلب در اثر لمس بدتر میشود، اما تورم واضحی وجود ندارد.
بورسیت
بورسيت التهاب پاشنه پا است و باعث ایجاد دردی در وسط سطح زيرين پاشنه پا میشود که ایستادن برای مدتی طولانی ان را بدتر می‌کند، و نیز دردی در پشت پاشنه که خم کردن پا به بالا يا پايين آن را بدتر می‌کند.
برجسته شدن بالای پاشنه پا (PUMB BUMP)
این مشکل سبب ایجاد برجستگی دردناکی در پشت پاشنه پا میشود، به ویژه هنگام پوشیدن کفش‌هایی که بر پشت پاشنه فشار وارد می‌کنند.
کوفتگی و کبودی موضعی
کوفتگی و کبودی پاشنه پا مانند کبودی و کوفتگی در جاهای دیگر بدن می‌تواند موجب درد، تورم متوسط، درد و تغییر رنگ پوست شود.
تاندونیت آشیل
این وضعیت موجب درد پشت پاشنه در محل اتصال تاندون آشیل به پاشنه پا میشود. این درد معمولا با ورزش کردن بیشتر شده و اغلب با خشکی و سفتی و تورمی ملایم همراه است.
فشرده شدن عصب
تحت فشار قرار گرفتن یک عصب می‌تواند موجب درد، بی حسی یا احساس خارش و سوزش تقریبا در هر نقطه‌ای از پشت، داخل یا سطح زیرین پاشنه پا شود. علاوه بر این در صورتی که فشردگی عصب در اثر پیچ خوردگی، شکستگی یا جراحت ایجاد شود، ممکن است علائم دیگری مانند تورم یا تغییر رنگ نیز ایجاد شوند.
چه زمانی برای درد پاشنه پا باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت وجود علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
• اگر نتوانید وزنتان را روی پای خود قرار دهید.
• اگر درد با گذشت چند هفته همچنان برطرف نشود.
• اگر علیرغم انجام اقدامات مراقبتی درد بدتر شود.
• در صورت قرمزی و داغ شدن منطقه، به عنوان مثال بروز علائم نقرس یا تورم
تشخیص علت درد پاشنه پا
پزشک معالج بر اساس معاینه فیزیکی، بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و تصویربرداری با اشعه ایکس علت بیماری را تشخیص می‌دهد.
بررسی تاریخچه پزشکی
پزشک پس از شنیدن علائم، از شما جزئیات بیشتری درباره درد، سابقه پزشکی و سبک زندگیتان خواهد پرسید، از جمله :
• این که درد در روزهایی خاص یا بعد از انجام فعالیت‌های خاصی بدتر میشود یا نه
• این که اخیرا هیچ‌گونه آسیب‌دیدگی در این منطقه داشته‌اید یا نه
• تاریخچه پزشکی و ارتوپدی شما، به ویژه هر نوع سابقه دیابت، آرتریت یا جراحت و اسیب دیدگی پا
• سن و شغل شما
• فعالیت‌های تفریحی ، از جمله برنامه‌های ورزشی شما
• نوع کفشی که معمولا می‌پوشید، و این که آن‌ها چقدر مناسب هستند و هر چند وقت یک بار کفش جدید می‌خرید
معاینه
معاینات و بررسی‌های پزشک شامل موارد زیر خواهد بود:
• ارزیابی نحوه راه رفتن شما – پزشک از شما می‌خواهد که پا برهنه و بدون کفش بی حرکت بیاستید و راه بروید تا چگونگی حرکت پاهایتان را هنگام راه رفتن ارزیابی نماید.
• معاینه پاها – پزشک ممکن است پاها را برای بررسی وجود هر نوع تفاوتی بین آن‌ها معاینه و مقایسه کرده و سپس علائمی مثل درد و حساسیت، تورم، تغییر رنگ، ضعف عضلانی و کاهش میزان حرکت را در پایی که درد می‌کند بررسی نماید.
• معاینه عصبی – ممکن است یک معاینه عصبی برای بررسی قدرت، حس و رفلکس اعصاب و عضلات انجام شود.
پزشک علاوه بر معاینه، ممکن است کفش‌های شما را نیز بررسی کند. نشانه‌هایی مثل ساییدگی بیش از حد در بخش‌های خاصی از کفش می‌تواند سرنخ های ارزشمندی برای مشکلات نحوه راه رفتن و هم راستایی نامناسب استخوان‌ها به دست دهد.
تصویربرداری با اشعه ایکس
بسته به نتایج معاینه فیزیکی ممکن است به تصویربرداری با اشعه ایکس از پا یا سایر آزمایش‌های تشخیص نیاز داشته باشید.
درمان درد پاشنه پا
درمان درد پاشنه پا بستگی به علت آن دارد:
التهاب غلاف کف پا
توصیه معمول پزشکان برای درمان التهاب غشاء کف پا شامل برنامه‌ای به مدت شش تا هشت هفته است که به صورت محافظه کارانه انجام میشود. این برنامه شامل مراقبت‌های زیر است:
- توقف موقت از ورزش‌هایی که باعث تحریک و درد پا می‌شوند.
- انجام تمرینات کششی که به تقویت و افزایش انعطاف پا کمک می‌کند.
- ماساژ کف پا با استفاده از یخ، که به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند.
- تغییر کفش به مناسبترین نوع کفش برای حمایت از قوس کف پا و کاهش فشار.
- استفاده از نوارهای درمانی الاستیکی برای پشتیبانی و استحکام بخشیدن به فاسیا کف پا.
- مصرف داروهای مسکن مثل استامینوفن یا داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین یا ایبوپروفن (نام تجاری مانند ادویل و غیره).
در صورتی که این روش‌های محافظه کارانه به کاهش درد و علائم بیمار کمک نکرد، پزشک ممکن است توصیه کند شب‌ها از یک اسپلینت یا ساق پای کوتاه استفاده کنید و یا به ناحیه دردناک کورتیزون تزریق شود. جراحی در موارد نادر و تنها در موارد لزوم انجام میشود و نتایج موفقیت آمیزی در همه موارد تضمین نمی‌شود.
خار پاشنه
درمان محافظه کارانه خار پاشنه شامل استفاده از قطعات محافظ در کفش (مثل کفی بالا اورنده پاشنه یا بالشتک‌های گرد میان تهی پاشنه) و تزریق منطقه‌ای کورتون به دفعات محدود (معمولا تا سه بار در سال) می‌باشد.همانند مورد التهاب غلاف کف پا، برای خار پاشنه نیز جراحی آخرین گزینه است.
آپوفیزیت کالکانه
این مشکل معمولا خود به خود بهبود می‌یابد. اما در عین حال، درمان‌های محافظه کارانه آن شامل استراحت و استفاده از پد و بالشتک‌های محافظ پاشنه پا هستند .
بورسیت ( التهاب بورس)
درمان بورسیت شبیه به درمان خار پاشنه است. تغییر نوع کفش ممکن است ضروری باشد.
برجسته شدن بالای پاشنه پا
درمان شبیه به درمان بورسیت و خار پاشنه است. در موارد نادر، ممکن است نیاز باشد زائده استخوانی رشد یافته در پاشنه پا با جراحی برداشته شود.
کوفتگی و کبودی موضعی
کبودی پاشنه پا را می‌توان با قرار دادن یک بسته یخ در چند دقیقه اول پس از آسیب دیدگی روی آن درمان کرد.
تاندونیت آشیل
درمان محافظه کارانه این مشکل شامل استراحت، و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و فیزیوتراپی است.
تحت فشار قرار گرفتن عصب
در صورتی که رگ به رگ شدن یا کشیدگی، شکستگی و یا آسیب‌های دیگر باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب شود، ابتدا باید آن مشکل را درمان کرد. در موارد نادر، ممکن است لازم باشد برای آزاد کردن عصب تحت فشار جراحی انجام شود.
پیشگیری از درد پاشنه پا
برای جلوگیری از درد پاشنه پای خود، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- نگه داشتن وزن خود در محدوده سلامتی، زیرا اضافه وزن ممکن است فشار بیشتری بر روی فاسیا کف پا ایجاد کند.
- قبل از شروع ورزش و فعالیت‌های بدنی، برنامه‌ای برای گرم کردن عضلات و نرمش بدنتان را انجام دهید. این کار به حفظ انعطاف پذیری و آماده سازی عضلات کمک می‌کند.
- از کفش‌هایی استفاده کنید که به خوبی از قوس پا و پاشنه پا حمایت کنند. انتخاب کفش‌های مناسب با قوس پا مناسب و پشتیبانی مناسب می‌تواند از تحمل فشار بیشتر بر روی فاسیا کف پا جلوگیری کند.
در صورتی که به علت امکان ابتلا به التهاب غلاف کف پا حساس هستید، می‌توانید تمرینات کششی مرتبط با تاندون آشیل (طناب پاشنه) و غلاف کف پا را انجام دهید. این تمرینات می‌توانند به پیشگیری از آسیب‌دیدگی مجدد در این ناحیه کمک کنند.
همچنین پس از انجام فعالیت‌های ورزشی، می‌توانید با استفاده از یخ، ماساژ کف پاهای خود را انجام دهید. این کار به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند.
گاهی اوقات، تنها کاری که باید انجام دهید، استراحت کردن به مدت کوتاه یا تغییر کفش‌های ورزشی و پیاده‌رویتان است. در برخی موارد، این اقدامات ساده ممکن است کافی باشند تا درد و مشکلات شما را تسکین دهند.
