ستون فقرات یکی از اجزای بسیار مهم بدن محسوب می‌شود. حتی کم‌ترین میزان کشیدگی و فشار مانند نشستن برای مدت طولانی می‌تواند سبب بروز درد شود. بنابر این دیسک کمر و عارضه‌های تخریبی می‌توانند منجر به درد مزمن کمر و ستون فقرات شوند.

دیسک کمر به مشکل مرتبط با یکی از دیسک‌های بین مهره‌های ستون فقرات اشاره دارد. این مشکل ممکن است ناشی از تخریب دیسک در اثر افزایش سن یا آسیب‌دیدگی باشد، که در نتیجه شکافی در حلقه خارجی فیبری دیسک ایجاد شده و آن را ضعیف می‌کند. در این حالت، بخش مرکزی نرم دیسک ممکن است از حلقه خارجی بیرون بزند و فتق دیسک شکل گیرد.

روش‌های مختلفی برای درمان فتق دیسک کمر وجود دارد. این روش‌ها شامل مصرف داروها، تزریقات، روش‌های غیرجراحی برای رفع فشار ستون فقرات، درمان دستی، فیزیوتراپی و جراحی است. هریک از این روش‌ها بسته به شرایط و نیازهای بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دلایل ایجاد دیسک کمر

دلایل اصلی بروز دیسک کمر شامل موارد زیر می‌باشد:

• وارد شدن ضربه و آسیب‌دیدگی
• وارد شدن فشار به کمر
• ایجاد تغییرات با گذشت زمان (بیماری تخریبی دیسک بین مهره‌ای)

علائم نگران‌کننده دیسک کمر 

دیسک کمر در همه موارد باعث بروز درد یا علائم دیگر نمی‌شود. در چنین مواردی دیسک کمر با استفاده از ام آر آی قابل مشاهده است.

در صورتی که دیسک کمر باعث بروز علائم نشود، امکان دارد این عارضه باعث ایجاد مشکلات متعددی برای فرد شود. علائم دیسک کمر شامل موارد زیر می‌باشد:

• درد شدید و بی‌حسی در دست یا پا (این حالت زمانی ایجاد می‌شود که دیسک سبب تحریک ریشه عصبی مجاور مربوط به دست یا پا شود)
• ضعف و تغییر واکنش در دست یا پا (در اثر تضعیف عضلات مربوط به بلند کردن پا، برخی از بیماران این حالت را مشابه لغزش در گام برداشتن تشبیه می‌کنند)
• کاهش دامنه حرکتی در گردن یا کمر
• اسپاسم عضلانی دردناک نزدیک دیسک آسیب‌دیده
• دردی که با انجام حرکات خاصی بهبود پیدا کرده و با انجام برخی دیگر از حرکات تشدید می‌شود (برای مثال، علائم دیسک کمر معمولاً در زمان خم شدن به سمت جلو تشدید شده و یا علائم به دست یا پا انتشار پیدا می‌کند و از طرف دیگر علائم با خم شدن به سمت عقب یا در زمان دراز کشیدن بهبود پیدا می‌کند)

تنها راه اطمینان از علت ایجاد کمردرد، مشورت با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی می‌باشد. در برخی از مواقع، تشخیص دقیق علت ایجاد علائم امکان‌پذیر نمی‌باشد. طبق تحقیقات انجام شده، زمانی که پزشکان قادر به تشخیص علت دقیق کمردرد نباشند، فیزیوتراپی می‌تواند جهت درمان دیسک کمر و رفع علائم سودمند باشد.

درمان دیسک کمر

بهترین و مناسب‌ترین درمان‌های دیسک کمر که مورد تأیید بسیاری از متخصصان است، شامل موارد زیر می‌باشد:

مصرف دارو 

دارو جهت تسکین درد دیسک کمر شامل موارد زیر می‌باشد:

• داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک: مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند سبب تسکین درد خفیف تا متوسط شوند.
• داروهای رفع درد عصبی مانند گاباپانتین (نورونتین)، پرگابالین (لیریکا)، دولوکستین (سیمبالتا) و آمی تریپتیلین (الاویل) در رفع درد دیسک کمر مؤثر هستند. مصرف بلندمدت این داروها می‌تواند منجر به تشدید آسیب‌دیدگی عصبی شود.
• داروهای مُسکن مخدر: در صورتی که داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک تاثیری در رفع درد نداشته باشند، امکان دارد داروهایی مانند کدئین، ترکیب اکسی‌کدون- استامینوفن یا دیگر انواع داروهای مُسکن مخدر تجویز شوند.
• تزریق کورتیزون: کورتیزون جهت تسکین التهاب و درد به طور مستقیماً در ناحیه مورد نظر تزریق می‌شود. داروهای استروئیدی به علت عوارض جانبی بایستی در مقادیر کم و محدود مصرف شوند.
• شل‌کننده‌های عضلانی: این داروها سبب کاهش اسپاسم عضلانی می‌شوند. سرگیجه و خواب‌آلودگی از جمله عواض جانبی شل‌کننده‌های عضلانی می‌باشند.

تزریق استروئید اپیدورال 

در این روش کورتیکواستروئید و بی‌حسی موضعی به فضای اپیدورال اطراف طناب نخاعی تزریق می‌شود. هدف از این تزریق کاهش التهاب و درد می‌باشد.

طبق تحقیقات انجام شده، این روش در حداقل 50 درصد از بیماران باعث تسکین درد می‌شود.

درمان دستی 

مطالعات جدید نشان می‌دهند که درمان دستی یا کایروپراکتیک در تعداد زیادی از بیماران مبتلا به دیسک کمر سبب بهبود درد و علائم این عارضه می‌شود. بر اساس نتیجه تحقیقات انجام شده، 90 درصد از بیماران پس از سه ماه درمان دستی شاهد بهبود قابل توجه علائم دیسک کمر می‌باشند. در درمان دستی از روش‌های زیر جهت درمان دیسک کمر استفاده می‌شود:

• استفاده از میز کشش ستون فقرات – در این روش، از یک میز ویژه استفاده می‌شود که با آرامی ستون فقرات را کشش می‌دهد. توسط متخصص درمان دستی، با تحریک دیسک، وضعیت دیسک به حالت طبیعی بازمی‌گردانده می‌شود. این باعث کاهش فشار بر روی اعصاب ستون فقرات و کاهش درد می‌شود.
• روش بلاک لگن – در این روش، از یک میز لبه‌دار استفاده می‌شود. لبه‌های این میز در دو طرف لگن قرار داده می‌شوند و باعث کاهش فشار دیسک بر روی اعصاب می‌شوند.
• ماساژ بافت عمقی – ماساژ بافت عمقی به عنوان یکی از بهترین نوع ماساژ برای تسکین اسپاسم عضلانی در نظر گرفته می‌شود. این روش جلوی فشردگی بیشتر عصب در ناحیه آسیب‌دیده را می‌گیرد. با این حال، در مراحل حاد فتق دیسک کمر (در دو هفته اول) نباید از ماساژ بافت عمقی استفاده شود، زیرا ممکن است منجر به تشدید درد در این مدت زمان شود.

به علاوه، لازم به ذکر است که روش درمانی مناسب برای فتق دیسک کمر بستگی به وضعیت و نیازهای هر بیمار دارد، بنابراین مشاوره با یک پزشک متخصص توصیه می‌شود تا روش مناسب برای درمان شما تعیین شود.

• سرما/ گرما درمانی: از روش‌های سرما/ گرما درمانی جهت درمان آسیب‌دیدگی‌های شدید دستگاه اسکلتی- عضلانی، افزایش جریان اکسیژن و مواد مغذی به عضلات و بهبود بافت آسیب‌دیده و کاهش التهاب و درد استفاده می‌شود.
• درمان با جریان تداخلی – این روش گزینه درمانی موثری است که توسط بسیار از متخصصین درمان دستی جهت کاهش درد و تسریع روند بهبودی استفاده می‌شود. سیگنال‌های جریان تداخلی با فرکانس بالا از راه پوست به بافت‌های عضلانی عمیق نفوذ کرده و جریان الکتریکی را در مقادیر جزئی از طریق پوست ارسال می‌کند. این روش سبب تحریک بافت‌ها و اعصاب شده و در نتیجه باعث تسریع روند بهبودی می‌شود.

فیزیوتراپی 

هدف اصلی فیزیوتراپی، تسکین درد ناشی از دیسک کمر، تقویت عضلات و جلوگیری از بروز آسیب‌دیدگی بیشتر می‌باشد. پس از تسکین درد دیسک کمر، معمولاً فیزیوتراپی تأثیر به سزایی در بهبود این عارضه دارد. فیزیوتراپی سبب تقویت عضلات شکم و عضلات کمر شده و در نتیجه باعث حفاظت از کمر و افزایش انعطاف‌پذیری می‌شود. اگرچه این روش سبب درمان دیسک کمر نمی‌شود ولی از تشدید عارضه و علائم مرتبط با آن جلوگیری می‌کند:

انواع روش‌های فیزیوتراپی:

• ماساژ بافت عمقی
• هیدروتراپی (آب‌درمانی) – در روش هیدروتراپی غیر فعال، از جکوزی جهت تسکین درد و شل کردن عضلات استفاده می‌شود. در هیدروتراپی فعال از تمرینات هوازی در آب جهت تسکین علائم دیسک کمر بدون وارد آمدن فشار غیر ضروری به بدن استفاده می‌شود.
• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) – دستگاه TENS از جریان الکتریکی جهت تحریک عضلات استفاده می‌کند. این روش سبب کاهش اسپاسم عضلانی و ترشح اندورفین در بدن می‌شود. اندورفین به طور طبیعی سبب تسکین درد می‌شود.
• تقویت عضلات شکمی – عضلات شکمی در کمک به عضلات کمر جهت حفاظت از ستون فقرات مؤثر هستند. ضعیف بودن عضلات شکم باعث وارد شدن فشار اضافی بر عضلات کمر می‌شود. متخصص فیزیوتراپی نحوه انجام تمارین جهت تقویت عضلات شکم را به منظور محافظت از کمر به بیمار آموزش می‌دهد.
• بهبود انعطاف‌پذیری – انجام تمارین ورزشی کششی  و تمارین مخصوص بهبود انعطاف‌پذیری، بیمار را جهت انجام تمارین ورزشی هوازی و قدرتی آماده می‌کند. بهبود انعطاف‌پذیری بدن سبب جلوگیری از بروز خشکی عضلانی می‌شود.
• تقویت عضلات – تقویت عضلات سبب حفاظت از ستون فقرات شده و از بروز آسیب‌دیدگی در آینده جلوگیری می‌کند.

رفع فشار ستون فقرات 

در روش رفع فشار ستون فقرات به کمک ابزار مخصوص، از تراکشن و کشش ستون فقرات استفاده می‌شود. این روش رفع فشار ستون فقرات بدون استفاده از جراحی نامیده می‌شود. (در مقایسه با روش‌های جراحی رفع فشار مانند لامینکتومی و میکرودیسککتومی)

در روش رفع فشار ستون فقرات بدون جراحی، ستون فقرات به طور متناوب و به صورت کنترل شده، تحت کشش قرار می‌گیرد. این روش باعث ایجاد فشار منفی بین دیسک می‌شود و دارای دو مزیت می‌باشد:

• سبب رفع بیرون‌زدگی دیسک می‌شود
• ورود مواد مغذی التیام‌بخش به دیسک را افزایش داده و در نتیجه سبب تسریع روند بهبودی می‌شود.

این روش با رفع بیرون‌زدگی دیسک و کاهش فشار وارد بر اعصاب، سبب تسکین درد ایجاد شده در کمر یا پا می‌شود.

موارد منع استفاده از روش رفع فشار ستون فقرات 

افراد در شرایط زیر کاندیدای مناسبی برای استفاده از روش رفع فشار ستون فقرات نمی‌باشند:

• زنان باردار
• شکستگی مهره
• بیمارانی که از روش فیوژن ستون فقرات استفاده کرده‌اند
• وجود دیسک مصنوعی یا دیگر انواع ایمپلنت در ستون فقرات
• افراد با سابقه عدم موفقیت جراحی کمر
• انجام چندین نوبت جراحی بدون بهبودی

درمان دیسک کمر با استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت

در روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت از تزریق پلاکت‌های سالم خون بدن بیمار استفاده می‌شود. پلاسمای غنی از پلاکت سبب افزایش توانایی بدن جهت ترمیم و بهبود می‌شود.

در زمان بروز آسیب‌دیدگی، پلاکت‌ها در ناحیه آسیب‌دیده تجمع پیدا کرده و سبب‌ترمیم آسیب‌دیدگی می‌شوند.

پزشک با استفاده از دستگاه سانتریفیوژ، پلاکت‌ها را از بدن بیمار استخراج کرده و برای تزریق آماده می‌کند. پلاکت‌ها با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا سونوگرافی به ستون فقرات تزریق می‌شوند.

جراحی

درمان دیسک کمر ممکن است به جراحی روی recurves. در صورت بروز بی‌اختیاری روده یا مثانه ناشی از دیسک کمر (سندرم دم اسب)، جراحی به عنوان آخرین راه حل استفاده می‌شود تا از فلج شدن فوری جلوگیری شود. با این حال، در صورت بروز دیسک کمر بدون بی‌اختیاری، بهتر است از روش‌های کم‌تهاجمی جهت درمان عوارض استفاده شود.

نوع‌های مختلف جراحی برای درمان دیسک کمر عبارتند از:

• لامینکتومی: در این روش، بخشی از استخوان پشتی مهره (لامینا) که در بالای دیسک قرار دارد، بریده می‌شود. این اقدام به تسهیل دسترسی به دیسک و کاهش فشار بر روی اعصاب منجر می‌شود.
• دیسککتومی / میکرودیسککتومی: در این روش، بخش آسیب دیده از دیسک کمر از طریق برش جراحیکی به‌طور کامل یا جزئی برداشته می‌شود. این باعث کاهش فشار بر روی اعصاب می‌شود و درد را تسکین می‌دهد.
• فیوژن ستون فقرات: در این روش، دو یا چند مهره در ناحیه دیسک کمر با استفاده از مواد پیوندی یا تجهیزات فلزی به هم متصل می‌شوند. این باعث استحکام بیشتر ناحیه مورد درمان می‌شود و فعالیت حرکتی آن را محدود می‌کند.

به هر حال، تصمیم نهایی درباره استفاده از جراحی برای درمان دیسک کمر باید توسط پزشک متخصص براساس شرایط و نیازهای خاص هر بیمار گرفته شود. جراحی ممکن است به عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود، اما ممکن است روش‌های غیرجراحی نیز برای درمان موثر باشند.