درد در قسمت جلو یا بخش قدامی زانو معمولاً ناشی از مشکلات مفصل پتلوفمورال است که به طور عامیانه به آن “زانوی دوندگان” می‌گویند. مفصل پتلوفمورال یک منطقه است که در طول حرکت زانو، استخوان کشکک بر روی استخوان ران حرکت می‌کند. این عارضه بیشترین شیوع را در دوندگان دارد و همچنین در سایر ورزش‌ها نیز رایج است. در اصطلاح پزشکی، به این عارضه سندرم درد پتلوفمورال گفته می‌شود.

اگرچه زانوی دوندگان ممکن است علل مختلفی داشته باشد، اما علامت اصلی آن احساس درد در قسمت جلو، طرفین و یا پشت استخوان کشکک زانو است، به ویژه زمانی که فرد در حال انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن یا اسکوات است یا به طور طولانی نشسته است. این عارضه بیشتر در افرادی که فعالیت‌های ورزشی که نیازمند دویدن هستند، باعث فشار بر مفصل پتلوفمورال می‌شوند، شیوع بیشتری دارد.

آناتومی زانوی دوندگان

استخوان کشکک در جلوی مفصل زانو قرار گرفته و به عضله‌ی چهار سر ران (عضله‌ی درشت جلوی ران) کمک می‌کند تا مفصل زانو را صاف کند. عملکرد کشکک همانند یک قرقره می‌باشد. با خم و راست شدن زانو، استخوان کشکک بر روی یک شیار موجود در انتهای استخوان ران می‌لغزد که به آن شیار تروکلئار گفته می‌شود. در سندرم درد پتلوفمورال، درد در اثر افزایش فشار بین استخوان کشکک و استخوان ران ایجاد می‌شود. عوامل زیادی می‌توانند نحوه‌ی حرکت استخوان کشکک بر روی استخوان ران را تحت تاثیری قرار دهند.

علل و عوامل خطر زانوی دوندگان یا سندرم ایلیوتیبیال باند

سندرم ایلیوتیبیال باند ممکن است در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. ازجمله یک عامل یا ترکیبی از عوامل زیر:

علائم آسیب زانوی دوندگان چیست؟

عارضه‌ی زانوی دوندگان ممکن است علل متعددی داشته باشد و به همین علت ممکن است علائم متفاوتی را ایجاد کند. برخی از علائم این عارضه نسبتاً شایع هستند. علائم دیگر به علت یک مشکل دیگر در زانو ایجاد می‌شوند.

ازجمله علائم اولیه‌ی زانوی دوندگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

درد در جلوی زانو

ناهماهنگی شیار فمورال با استخوان کشکک می‌تواند منجر به درد در جلوی زانو و در طرفین استخوان کشکک شود. فرد ممکن است به هنگام استراحت درد مبهمی را احساس کرده و در زمان فعالیت نیز درد وی تشدید شده و به یک درد شدید تبدیل شود.

صدای سایش زانو

برخی از حرکات ممکن است احساس سایش و خرد شدن را در زانو القا کنند که به آن صدا دادن یا تق تق زانو گفته می‌شود. این علامت به طور شایع پس از دوره‌های استراحت طولانی مدت مثل زمانی که به هنگام صبح می‌خواهید از تخت خواب خارج شوید دیده می‌شود. تق تق زانو ممکن است در هنگام استفاده کمتر شده و یا از بین برود.

تشدید درد به هنگام حرکت

افرادی که به زانوی دوندگان مبتلا هستند، عموماً در حین حرکت زانو خود، درد، اصطکاک بیش از حد و یا صداهای غیرطبیعی را تجربه می‌کنند. این علائم به ویژه زمانی ظاهر می‌شوند که فرد ناگهانی چمباتمه می‌زند یا از شیب یا راه‌پله بالا می‌رود. این درد معمولاً به صورت یک درد مبهم احساس می‌شود و کاهش می‌یابد زمانی که فرد فعالیت خود را متوقف می‌کند.

تورم زانو

تورم در جلوی زانو مختص عارضه‌ی زانوی دوندگان نیست ولی ممکن است در این عارضه نیز رخ دهد که نشان دهنده‌ی وجود التهاب می‌باشد. این تورم ممکن است در اثر تحرک محدود ایجاد شود. محدودیت در حرکت می‌تواند درد را نیز افزایش دهد. تورم زانو با نام “آب آوردن زانو” نیز شناخته می‌شود.

گرفتگی پس از استراحت

افراد مبتلا به زانوی دوندگان ممکن است متوجه شوند که خم بودن زانو برای دوره‌های طولانی مثل نشستن در ماشین یا پشت میز برای زمان‌های طولانی می‌تواند منجر به گرفتگی و تشدید درد شود.

به طور کلی، زانوی دوندگان مقداری درد ایجاد می‌کند که به هنگام فعالیت افزایش خواهد یافت. تورم و گرفتگی نیز ممکن است بسته به شدت فعالیت‌ها و مدت زمان استراحت فرد متفاوت باشند.

در صورتی که علائم این عارضه برای مدت بیش از 2 هفته باقی ماندند، لازم است تا فرد تحت درمان توسط متخصص طب ورزشی قرار بگیرد.

تشخیص

در طی تشخیص عارضه‌ی درد پتلوفمورال، پزشک باید احتمال وجود عارضه‌های دیگر را رد کند. این عارضه‌ها عبارت‌اند از تاندونیت کشکک زانو (زانوی پرش کنندگان)، پارگی مینیسک و سندرم اصطکاک ایلیوتیبیال باند. در صورتی که علائم فرد به زانوی دوندگان شبیه باشد پزشک باید علت اصلی آن را دریابد. تشخیص علت اصلی بروز درد پتلوفمورال امری مهم بوده و در عین حال چالش برانگیز است. برای این کار لازم است تا سوابق پزشکی فرد به طور کامل بررسی شده و معاینه‌ی فیزیکی، عکس برداری (معمولاً عکس برداری با اشعه‌ی ایکس کافی خواهد بود) و معاینات بیومکانیکی (قدرت، انعطاف پذیری و تکنیک‌های دویدن) نیز انجام شود.

درمان سندروم ایلیوتیبیال یا التهاب کشکک زانو چگونه است؟ 

روش‌های اولیه معالجه آسیب زانوی دوندگان بدون جراحی عبارت‌اند از:

• زانوی خود را استراحت دهید: تا حد امکان به زانوی خود استراحت دهید و از عواملی که درد شما را تشدید می‌کنند پرهیز کنید. مثل دویدن، چمباتمه زدن، اسکوات و یا نشستن یا ایستادن برای مدت زمان‌های طولانی.
• استفاده از کمپرس یخ به منظور کمک به کاهش تورم: کمپرس یخ باید هر سه ساعت یک بار به مدت 20 دقیقه بر روی محل آسیب دیده مورد استفاده قرار بگیرد مگر اینکه پزشک روش دیگری را تجویز کرده باشد. می‌توان تا زمانی که درد از بین برود از روش کمپرس یخ استفاده نمود.
• زانوی خود را ببندید: از باندهای فشاری بر روی زانوی خود استفاده کنید تا در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره این مفصل بیشتر تحت حمایت قرار بگیرد.
• زانوی خود را بالاتر از سطح عادی نگه دارید: بالا نگه داشتن زانو به کاهش تورم کمک خواهد کرد. بیمار می‌تواند در زمان استراحت با استفاده از یک بالش زانوی خود را بالا نگه دارد. بالا بردن زانو به بهبودی بیمار نیز کمک می‌کند چراکه بیمار زانوی خود را ثابت نگه داشته است.
• از داروهای ضدالتهاب استفاده کنید تا درد و تورم کاهش یابند: در برخی از موارد ممکن است یک داروی مسکن بدون نیاز به نسخه به اندازه‌ی کافی قدرتمند نباشد. در این صورت پزشک داروی قوی‌تری را برای کمک به تسکین علائم شما تجویز خواهد نمود.
• از وسیله‌های طبی حمایتی و یا کفی کفش استفاده کنید: این وسایل می‌توانند موقعیت پای شما را بهبود بخشند. شما می‌توانید آن‌ها را به صورت آماده تهیه کنید و یا نوع سفارشی آن‌ها را بخرید.

سایر روی‌های مؤثر در درمان این عارضه عبارت‌اند از:

درمان کایروپراکتیک

زمانی که می‌خواهید علائم دردناک زانوی دوندگان را درمان کنید، روش کایروپراکتیک می‌تواند مؤثر باشد. این روش یک گزینه‌ی طولانی مدت بسیار مناسب است. رایج‌ترین روش درمانی کایروپراکتیک برای زانو، تریگر پوینت است. این روش درمانی ترکیبی از ماساژ و تکنیک‌های کششی است که به شما در کاهش فشار و گرفتگی کمک می‌کند و قدرت و استقامت عضلات اطراف زانو را افزایش می‌دهد.

فیزیوتراپی و ورزش درمانی 

عملاً تمامی موارد زانوی دوندگان پاسخ خوبی نسبت به فیزیوتراپی نشان می‌دهند. هدف از انجام این درمان، از بین بردن پاسخ التهابی موضعی و تشخیص و رفع هرگونه مشکل در حالت و موقعیت ساختارهای بدن است که ممکن است به ایجاد این مشکل کمک کرده باشد. تفاوت در طول پاها، پای ضربدری و یا حالتی از پا که در طی آن به هنگام دویدن کف پا با زمین برخورد کند همگی می‌توانند به بروز زانوی دوندگان کمک کنند. فیزیوتراپیست ها این موارد را بررسی کرده و توصیه‌هایی را به منظور رفع آن‌ها قبل از بازگشت به فعالیت به بیمار ارائه می‌کنند تا از بروز مجدد زانوی دوندگان جلوگیری شود. متخصص فیزیوتراپی همچنین با ارائه حرکات ورزشی مناسب می‌تواند به افزایش انعطاف و قدرت ناحیه آسیب دیده کمک کرده و در نتیجه روند بهبود را تسریع ببخشد. برای درمان عارضه زانوی دوندگان می‌توانید از تمرینات زیر، تحت نظر متخصص بهره ببرید:

تزریق مکمل روانساز و پی آر پی 

افرادی که به شدت از کندرومالاسی رنج می‌برند، ممکن است با استفاده از روش‌های درمانی معمول تنها تسکین موقتی برخی از علائم را تجربه کنند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است تزریق مکمل‌های روانساز را توصیه کند. این مکمل‌ها شامل یک مایع حاوی اسید هیالورونیک هستند که به مفصل تزریق می‌شوند. اسید هیالورونیک یک ماده طبیعی است که در داخل مفصل وجود دارد و به جذب ضربات و کنترل اصطکاک کمک می‌کند. مزایای استفاده از مکمل‌های روانساز در بیماران مبتلا به آرتروز زانو ثبت شده است. در برخی موارد، از مکمل‌های روانساز برای کاهش علائم کندرومالاسی نیز استفاده می‌شود، اما مزایای آن به خوبی مانند آرتروز ثبت نشده است. بسیاری از افراد گزارش داده‌اند که علائم آن‌ها پس از تزریق به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، اما مدت زمان این کاهش در افراد مختلف متفاوت است.

یکی دیگر از روش‌های درمانی مورد استفاده، استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) است. این پلاسما از خون بیمار گرفته شده و سپس به طور مستقیم از بدن خود بیمار استخراج می‌شود. این مایع شامل عناصری است که می‌توانند فرآیند ترمیم بافت‌های نرم را تحریک کنند. افرادی که این روش درمانی را انتخاب می‌کنند، نیاز به چندین تزریق PRP برای دستیابی به نتایج مطلوب دارند.

شاک ویو درمانی 

شاک ویو درمانی روشی غیرتهاجمی است که با به کارگیری امواج صوتی به بهبود و ترمیم بافت‌ها و نواحی آسیب دیده بدن کمک می‌کند. این روش می‌تواند برای درمان و خصوصاً کاهش درد حاصل از عارضه زانوی دوندگان مؤثر واقع شود.

مگنت تراپی

یکی از روش‌های دیگر در درمان دردها و عارضه‌های اسکلتی عضلانی مگنت درمانی است که با استفاده از پالس‌های الکتریکی خفیف و تحریک بافت‌های آسیب دیده به معالجه و تسکین درد آن‌ها کمک می‌کند. درباره این روش می‌توانید از پزشک خود سؤال کنید.

ازن درمانی

ازن درمانی یکی دیگر از روش‌های محافظه کارانه برای درمان دردهای اسکلتی عضلانی است. تزریق ازن باعث افزایش گردش خون و در نتیجه تسریع روند بهبود آسیب و کاهش درد در ناحیه مورد نظر می‌شود.

پیشگیری 

زمانی که بحث پیشگیری از آسیب‌های زانو مثل زانوی دوندگان مطرح می‌شود، نکات کلیدی معدودی وجود دارند که باید در زمان دویدن به یاد داشته باشید:

این نکات عبارت‌اند از:

• دویدن بر روی سطوح نرم مثل چمن یا پیست مخصوص
• استفاده از کفش‌های مناسب با حمایت کافی از قوس کف پا
• تقویت عضلات ران
• تعویض کفش‌های مخصوص دویدن پس از فرسوده شدن
• دویدن با سرعت معقول (هیچ گاه فاصله‌های دور را بدون تمرین قبلی ندوید)