گردن انسان از استخوان‌ها، مفاصل و مهره‌های گردن تشکیل شده است. مهره‌ها با استفاده از دیسک‌های جاذب ضربه (ضد شوک) از یکدیگر جدا می‌شوند و با کمک ماهیچه‌ها و رباط‌ها در کنار یکدیگر نگهداشت می‌شوند. هر گونه آسیب، وضعیت غیرطبیعی یا التهاب در هر یک از این عناصر ممکن است منجر به اسپاسم یا درد گردن شود.

صحت کلام با درد و سفتی ماهیچه‌های گردن بیدار شدن، بدون شک، یک وضعیت ناراحت کننده و دردناک است که در تمام افراد رخ می‌دهد. بدون فعالیت ماهیچه‌ها، امکان برخی از حرکات ساده گردن مانند ایستادن صاف نیست. با این حال، همه ما می‌دانیم که گردن خشک چیست و متأسفانه بسیار شایع است. علت آن می‌تواند از وضعیت نامناسب در زمان خواب گرفته تا نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر باشد.

علل خشکی گردن

خشکی گردن می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که چند مورد از مهم ترین آن‌ها عبارتند از:

کشیدگی ماهیچه

گرفتگی گردن در اثر کشیدگی ماهیچه بیشتر سبب سفتی و رگ به رگ شدن ماهیچه بالا برنده کتف (levator scapula muscle)  می‌شود. این ماهیچه از مهره چهارم ستون فقرات گردن شروع شده تا کتف یا تیغه شانه ادامه می‌یابد. خوابیدن در وضعیت بد، قرار گرفتن در وضعیت نامناسب، استرس و تنش، حوادث ورزشی و حرکات تکراری گردن نیز از دلایل کشیدگی گردن می‌باشند. تهیه داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه، استفاده از گرما و یخ، ماساژ و استراحت دادن به ماهیچه گردن برای کاهش درد گردن ناشی از کشیدگی ماهیچه، مفید است.

لغزیدن دیسک

اگر حس مور مور شدن یا بی‌حسی در مدت خشکی گردن داشتید، ممکن است دچار لغزیدگی دیسک شده باشید. لغزیدگی دیسک سبب جابجایی و تخریب بافت همبند بین مهره‌ها می‌شود. علیرغم اینکه گاهی به جراحی نیاز است، پزشک تلاش می‌کند مشکل بیرون زدگی دیسک‌ها را با فیزیوتراپی، داروهای مسکن و گرما درمان کند. گردن درد ناشی از لغزیدگی دیسک‌ها بیشتر به دلیل جابجا شدن اعصاب است تا پارگی‌های بافت.

اختلالات ستون فقرات

ضربه، تنگی کانال نخاع و آرتروز نیز سبب اسپاسم گردن و درد می‌شوند. ضربه زمانی روی می‌دهد که گردن شما در اثر حوادث رانندگی یا هر حادثه دیگری بطور ناگهانی و خیلی تند به جلو و سپس عقب حرکت کند. بخاطر درد حاصل از کشیدگی رباطها و مفاصل، پزشک شما ممکن است گردن بند طبی، داروهای مسکن و فیزیوتراپی تجویز کند. تنگی کانال نخاعی، نوعی باریک شدن ستون فقرات است که سبب ایجاد فشار روی اعصاب می‌شود و بیشتر در اثر کهولت سن روی می‌دهد. آرتروز آسیب دیدگی مفاصل است که در اثر بالا رفتن سن، پارگی و ساییدگی روی می‌دهد.

عفونت

اگر تب بالا، سردرد، سرگیجه، خواب آلودگی، حالت تهوع و استفراغ در زمان خشکی گردن دارید، ممکن است بیماری مانند مننژیت داشته باشید. مننژیت بیماری است که در آن غشاء اطراف مغز و نخاع متورم و ملتهب می‌شود. عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا قارچی ممکن است سبب مننژیت شوند و نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارد. درمان آن از طریق داروهای آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های باکتریایی و مراقبت‎های حمایتی مانند مایعات داخل وریدی انجام می‌شود. در بعضی موارد برای جلوگیری از آسیب مغزی، جراحی نیز ضروری است.

علائم اسپاسم عضلات گردن

به طور کلی، اسپاسم و گرفتگی گردن به هر دلیلی که رخ دهد، می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:

• کاهش محدوده حرکتی ستون فقرات گردن برای مثال نمی‌توانید سر خود را به راست یا چپ بچرخانید (محدودیت حرکت مهره‌های گردن)
• برای خوابیدن به سختی در وضعیت راحت قرار می‌گیرید. مثلا نمی‌توانید در شب خود را بیاندازید یا بچرخید.
• درد در گردن، بالای کمر و شانه‌ها
• اسپاسم عضلانی ماهیچه‌های گردن و ماهیچه‌های بالای کمر
• تب و سردرد (این علائم ممکن به همراه گرفتگی گردن ممکن است به معنی وجود مننژیت باشد)

تشخیص

تست‌ها و تحقیقات مشخصی برای بعد از بررسی سوابق پزشکی و آزمایشات فیزیکی، طراحی شده است. علائم بخصوصی نیز ارزیابی می‌شوند تا دلایل احتمالی اسپاسم گردن را مشخص کنند.

اطلاعات وضعیت پزشکی و داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید را باید به پزشک خود بدهید تا تشخیص به درستی انجام شود. همچنین آسیبهایی که اخیرا به سر شما وارد شده، تصادفات، استرس و در معرض عفونت قرار گر فتن اعضای بدن ممکن است اطلاعات مهمی به پزشک بدهد.

دیگر تستهای رایج شامل تستهای خون و بررسی تصاویر مانند تصاویر اشعه ایکس، سی تی اسکن و MRI می‌شوند.

الکترومیوگرافی روش تشخیصی است که در آن سلامتی و عملکرد ماهیچه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روش اطلاعات مهمی را نیز در مورد عملکرد اعصاب در ناحیه گردن ارائه می‌کند. لومبار پانچر یا نمونه برداری از مایع نخاع نیز روش دیگری است که برای تعیین علل احتمالی استفاده می‌شود.

درمان گرفتگی گردن

درمان خشکی گردن بستگی به علت واقعی بروز آن دارد. تدابیر اولیه، فیزیوتراپی، داروها و عمل جراحی همگی برای درمان علائم بکار می‌روند.

دیگر عواملی که در درمان دخالت دارند، نوع و شدت آسیب، سن و سلامت و فعالیت‌های عمومی بیمار است.

روش های درمان گرفتگی گردن عبارت اند از:

درمان خانگی با استراحت

استراحت دادن به ناحیه مشکل‌دار سبب التیام یافتن سریعتر می‌شود. این امر به رهاسازی گرفتگی و اسپاسم ماهیچه‌های آن منطقه کمک می‌کند. با این حال استراحت و عدم فعالیت می‌بایست به چند روز محدود شود زیرا اگر بیشتر شود سبب ضعیف شدن ماهیچه‌ها شده و ماهیچه‌های ضعیف نمی‌توانند از گردن و سر پشتیبانی کنند.

ماساژ

ماساژ یک روش مناسب برای درمان اسپاسم گردن است. ماساژ آرام به رها شدن ماهیچه‌ها کمک می‌کند، زیرا باعث افزایش گردش خون می‌شود. این بازتابی به کاهش تنگی و گرفتگی ماهیچه‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، ماساژ باعث می‌شود شما بهتر بخوابید.

برای انجام ماساژ خشکی و بهبود وضعیت گردن، می‌توانید این روش را دنبال کنید:

• از دوش آب گرم برای رها سازی ماهیچه‌ها استفاده کنید و آنها را گرم کنید.
• یکی از روغن‌های مانند روغن زیتون، روغن نارگیل یا روغن خردل را کمی گرم کنید و روی منطقه مورد نیاز قرار دهید.
• محل مشکل‌دار را با استفاده از روغن ماساژ چرب کنید.
• با حرکات آرام ولی محکم، ماساژ را برای چند دقیقه ادامه دهید. می‌توانید با استفاده از انگشتان خود یا دستگاه ماساژر مناسب این کار را انجام دهید.

اگر نمی‌توانید خودتان ماساژ گردن خشک خود را انجام دهید، می‌توانید از کمک دوستان یا یک متخصص ماساژ استفاده کنید. آنها می‌توانند به شما در انجام ماساژ صحیح کمک کنند و بهبودی را تسریع کنند.

کمپرس سرد

اسپاسم گردن را با کمپرس سرد آرام کنید. دمای پایین به بی‌حس شدن درد و محدود کردن تولید لاکتیک اسید که یکی از تولیدات حاصل از سوخت و ساز ماهیچه‌ها است و سبب ایجاد درد می‌شود، کمک می‌کند.

به صورت زیر عمل کنید:

• مقداری یخ را در یک دستمال قرار دهید.
• کمپرس را روی محل گرفتگی گردن به مدت 10 تا 15 دقیقه نگه دارید.
• در 48 ساعت اول هر 2 ساعت یک بار تکرار کنید.
• بجای یخ می‌توانید از بسته‌ای از نخود یخ زده به همان صورت استفاده کنید.

توجه: یخ را بصورت مستقیم روی پوست قرار ندهید.

گرما درمانی

اگر بعد از 48 ساعت استفاده از کمپرس سرد مشکل حل نشد، از گرما برای درمان استفاده کنید. گرما جریان خون را افزایش داده و این امر سبب کاهش گرفتگی می‌شود.

با روش زیر از گرما برای درمان اسپاسم گردن خود استفاده کنید:

• کمپرس گرم را به مدت حداقل 10 دقیقه روی گردن قرار دهید. این کار را 3 تا 4 بار در روز انجام دهید تا گرفتگی از بین برود. کمپرس گرم می‌تواند بصورت پد گرم، بطری آب گرم، دستمال یا حوله گرم باشد.
• همچنین زیر دوش قرار بگیرید و به مدت 5 دقیقه آب گرم متمایل به داغ را روی گردن خود بریزید. در خلال این کار گردن خود را حرکت ندهید و نچرخانید. این کار را 2 تا 3 بار در روز انجام دهید.

وضعیت استقرار خود را بهبود دهید

محیط کار خود را در طول روز به دقت زیر نظر یگیرید بخصوص اگر تمام روز با کامپیوتر کار می‌کنید یا هر کار پشت میزی دیگری دارد. به سادگی ارتفاع صندلی تان، فاصله‌تان تا صفحه نمایش، وضعیت گرفتن گوشی تلفن را تغییر دهید. اگر همه اینها را بصورت ارگونومیک انجام دهید، می‌توانند تغییر بزرگی در جلوگیری از بروز خشکی گردن در طول روز بوجود آورند. بعلاوه، با بهبودی وضعیت استقرار شما، گردنتان احساس بهتری خواهد داشت.

نمک اپسوم

نمک اپسوم از ترکیبات سولفات منیزیم ساخته شده، به رفع اسپاسم گردن کمک می‌کند. این نمک به تنظیم فعالیت آنزیم‌های مختلف در بدن کمک کرده و گردش خون را بهبود می‌بخشد. این نمک همچنین تنش و استرس ماهیچه‌ها را کم می‌کند.

روش استفاده از این نمک عبارت است از:

• دو فنجان نمک را درون وان پر از آب گرم حمام بریزید.
• در این آب به مدت 15 تا 20 دقیقه تا حد فرو رفتن ناحیه گردن، فرو بروید.
• این کار را تا 3 بار در هفته انجام دهید.

توجه: اگر مشکلات کلیه یا دیابت دارید این درمان را انجام ندهید.

فیزیوتراپی

کشش آرام ماهیچه‌ها به رفع گرفتگی و درد کمک می‌کند. این کار همچنین سبب بازیابی محدوده حرکت گردن می‌شود. فیزیوتراپیست ممکن است تمرینات صحیحی را برای کاهش درد به شما توصیه کند.

اجرای یک سری تمرینات ورزشی می‌تواند برای درمان اسپاسم گردن بسیار مفید باشد.

می توانید پس از مشورت با متخصص فیزیوتراپی، از این حرکت برای تسکین درد گردن خود استفاده کنید:

• درحالی که بدنتان را رها کرده‌اید بصورت مستقیم در جای خود بنشینید.
• سر خود را به سمت جلو (به سمت قفسه سینه) و عقب (به سمت آسمان) حرکت دهید. به مدت چند دقیقه این عمل را تکرار کنید.
• سر خود را به سمت شانه چپ و سپس شانه راست خم کنید. این کار را برای چند دقیقه تکرار کنید.
• بدون اینکه بدن را بچرخانید، به آهستگی سر خود را به سمت چپ و سپس راست بچرخانید. این کار را برای چند دقیقه تکرار کنید.
• تمرینات خود را با چرخاندن آرام شانه‌ها پایان دهید.

توجه: اگر گردن شما خیلی زیاد آسیب دیده این ورزش‌ها را انجام ندهید.

برای جلوگیری از خشکی گردن به استخرهای شنا بروید. این ورزش توان کلی گردن و کمر را بهبود می‌بخشد. اما مراقب باشید که شنا را با تکنیک‌های مناسب و صحیح انجام دهید و از وزرش زیاد از حد بپرهیزید.

درمان دارویی

داروهای بدون نیاز به نسخه و نیازمند نسخه پزشک نیز برای کاهش گرفتگی گردن وجود دارند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)، التهاب را کاهش داده و به طور معمول برای کنترل خشکی گردن توصیه می‌شوند. ایبوپروفن و ناپروکسن دو داروی NSAID رایج برای این منظور هستند. داروها باید بعد از مشورت با پزشک مصرف شوند زیرا بعضی از آنها ممکن ا ست عوارض جانبی داشته باشند یا واکنش مضر در بدن ایجاد کنند.

درمان‌های جایگزین

درمان‌های جایگزینی هم برای حل مشکل اسپاسم گردن وجود دارد. این روش‌ها مشتملند بر طب سوزنی، داروهای عصبی و تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست. این روش‌ها ممکن است به تنهایی یا بصورت ترکیبی برای تاثیر بهتر استفاده شوند اما لازم است قبل از انتخاب آن‌ها با پزشک مشورت نمایید.

طب سنتی و درمان گیاهی

باید به طور قطع تأکید کنم که درمان‌های گیاهی همواره باید تحت نظر یک پزشک انجام شوند و بهتر است با مشورت و راهنمایی او اقدام شود.

روغن نعنای تند، که حاوی منتول است، می‌تواند به نرم شدن ماهیچه‌های گمباید توجه داشت که استفاده از درمان‌های گیاهی برای درمان اسپاسم گردن بهتر است تحت نظر پزشک انجام شود.

روغن نعنای تند دارای منتول است که به نرم شدن ماهیچه‌های گرفته گردن کمک می‌کند. همچنین، این روغن دارای خواص ضد درد و آرامش‌بخش است.

روش استفاده از روغن نعنا فلفلی برای درمان اسپاسم گردن به شرح زیر است:

• دو قاشق چایخوری روغن زیتون را در ماکروفر به مدت چند ثانیه گرم کنید.
• چند قطره روغن نعنا فلفلی را به روغن گرم اضافه کنید.
• با استفاده از این روغن، به آرامی گردن خود را ماساژ دهید. می‌توانید با استفاده از انگشتان خود یا با کمک یک فرش ماساژ این کار را انجام دهید. ماساژ را روزی دو بار به مدت چند روز انجام دهید.

همچنین، می‌توانید 2 قطره روغن نعنا فلفلی را به یک ظرف بزرگ آب سرد اضافه کنید. سپس یک لیف حمام را در این آب قرار داده و آن را بر روی منطقه مشکل‌دار گذاشته و به مدت 10 تا 15 دقیقه نگه دارید. در صورت لزوم، این روش را تکرار کنید.

توجه: استفاده از روغن نعنا فلفلی مناسب نیست برای کودکان و افرادی که حساسیت پوستی دارند. بهتر است قبل از استفاده، با پزشک خود مشاوره کنید.

پیشگیری

چند مورد از روش هایی که برای پیشگیری از بروز گرفتگی و اسپاسم گردن مؤثر هستند عبارت اند از: