در زمینه دیسک دژنراتیو کمر، مهم است که توضیح دهیم که هیچ چیز در دنیا به جز مرگ و مالیات قابل اجتناب نیست. اما یکی از عواملی که میتواند روند آسیب دیدگی دیسکها را تسریع کند، بیماری دژنراتیو دیسک است. در هر سنی، میتوانید اقداماتی انجام دهید تا کمر خود را قوی و سالم نگه دارید. اما با گذشت زمان، احتمال این کار کمتر میشود. در نهایت، زمانی میرسد که دیسکهای کمر شما، که به عنوان پدهای ضربه گیر بین مهرههای کمر عمل میکنند، شروع به فرسودگی میکنند. این موضوع باعث بروز دیسک دژنراتیو در کمر میشود.
ممکن است نام این عارضه گیجکننده به نظر برسد. در واقع، دیسک دژنراتیو کمر یک عارضه است و نه بیماری. در طی این عارضه، دیسکهای کمر آسیب دیده و دردناک میشوند. هرچند که همه افراد در طول عمر خود با فرسایش دیسکهای کمر مواجه میشوند، اما این به معنای داشتن درد نیست. فرسایش دیسکها ممکن است سالها طول بکشد و آغاز آن ممکن است از سن 20 سالگی آغاز شود.در این مقاله در مورد چگونگی وقوع دیسک دژنراتیو کمر، افراد در معرض خطر و درمانهای مؤثر صحبت خواهیم کرد.
دیسک دژنراتیو کمر چیست؟
دیسک دژنراتیو کمر یکی از علل شایع کمر درد به خصوص در افراد مسن است. دیسکهایی که بین مهرهها (استخوانهایی که در پشت شما ردیف شدهاند) قرار میگیرند شروع به خشک شدن کرده و در اثر فرسایش روزمره یا آسیبهای فیزیکی دچار جراحت میشوند.
شدت این آسیبها و تأثیر آن در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. ممکن است فردی دچار پارگی شدید دیسک شده ولی درد خفیفی احساس کند در حالی که فرد دیگر دچار آسیب خفیفی به دیسک شده ولی درد بسیار شدیدی را متحمل شود. این تفاوتها به هر فرد بستگی خواهند داشت. ستون فقرات برخی از افراد میتواند بار بسیار زیادی را تحمل کند در حالی که فرد دیگر این قابلیت را ندارد.
به منظور درک بهتر دیسک دژنراتیو کمر بهتر است در مورد ساختارهای پایهی ستون فقرات و چگونگی عملکرد آنها اطلاعات داشته باشید:
- مهرهها. مهرهها استخوانهای ستون فقرات هستند که بار کل بدن را تحمل میکنند. مهرهها در سه ناحیهی مختلف طبقه بندی میشوند: مهرههای سرویکال یا گردنی، مهرههای توراسیک یا سینه و مهرههای لامبار یا کمر. بیماری دیسک دژنراتیو معمولاً در گردن و کمر ایجاد میشود ولی بروز آن در هر ناحیهای از ستون فقرات ممکن است.
- دیسکها. در بین هر دو مهره یک دیسک ضربه گیر وجود دارد که به آنها دیسک کمر یا دیسک بین مهرهای گفته میشود. این دیسکها نقش ضربه گیر را در ستون فقرات ایفا کرده و به شما قابلیت خم شدن و چرخیدن میدهند. دیوارهی داخلی دیسک محکم بوده و دارای عصب دهی است بنابراین بیرون زدگی یا پارگی دیسک میتواند بسیار دردناک باشد. در صورتی که بخش ژلهای داخل دیسک به بیرون ترشح کند درد احساس شده شدیدتر نیز خواهد شد. مادهی ژلهای داخل دیسک دارای پروتئینهای خاصی است که در صورت تماس با هر بافتی باعث التهاب و دردناک شدن آن خواهند شد.
- غضروف. هر مفصل ستون فقرات توسط غضروف پوشیده شده است که از ستون فقرات محافظت کرده و نقش ضربه گیر را ایفا میکنند. فرسایش میتواند باعث پارگی غضروفها و تشدید دیسک دژنراتیو کمر شود.
ستون فقرات شما به چند بخش تقسیم شده است:
- گردن (ستون فقرات سرویکال)
- بالای کمر یا سینه (ستون فقرات توراسیک)
- پایین کمر (ستون فقرات لامبار)
- در انتهای ستون فقرات استخوان ساکروم و کوکسیکس نیز قرار دارند که به آنها دنبالچه گفته میشود.
بیماری دیسک دژنراتیو معمولاً در ستون فقرات گردن و کمر بروز پیدا میکند.
چه عواملی باعث دیسک دژنراتیو کمر میشوند؟
به گفتهی دکتر آناند، ستون فقرات در سنین 20 تا 25 سال شروع به فرسوده شدن کرده ولی دلیلی وجود دارد که افراد 20 ساله دچار کمردرد نمیشوند: فرسایش طبیعی دیسکهای بین مهرهای به زمان زیادی نیاز خواهد داشت.
پیر شدن طبیعی تنها عامل فرسایش دیسکهای بین مهرهای نیست و عوامل دیگری نیز میتوانند به پیشرفت آن کمک کنند.
- سطح فعالیت شما. آیا قبلاً فعالیتهایی مثل دوندگی، کشتی، رقص یا تنیس داشتهاید؟ آیا بچههای خود یا اجسام سنگین جابجا میکردهاید؟ انجام این فعالیتها در گذشته و حال میتوانند باعث فرسایش دیسکهای ستون فقرات شما شوند.
- آسیب. هرگونه آسیب به کمر که باعث تورم و درد شود – از تصادفات رانندگی گرفته تا ضربات محکم گلف – میتوانند باعث افزایش خطر ابتلا به دیسک دژنراتیو کمر شوند.
- ژنها. دیسک دژنراتیو کمر میتواند زمینهی ژنتیکی داشته باشد. البته هنوز مارکر های ژنتیکی مربوط به دیسک دژنراتیو مشخص نشدهاند. بر اساس یک مطالعهی انجام شده، نقایص ژنتیکی متعددی با تغییرات دیسکهای ستون فقرات در ارتباط هستند که میتوانند آنها را تضعیف کنند.
- بیماریهای ستون فقرات. برخی از عارضههای مربوط به ستون فقرات مثل اسپوندیلیت آنکیلوزان (یک عارضهی التهابی ستون فقرات که باعث جوش خوردن مهرهها به یکدیگر میشود) میتوانند خطر ابتلا به دیسک دژنراتیو کمر را افزایش دهند.
- اضافه وزن. داشتن اضافه وزن میتواند بار وارد شده بر روی ستون فقرات شما را افزایش دهد. این وزن اضافه باعث فشرده شدن دیسکهای بین مهرهای میشود. در مقایسه با افرادی که وزن متناسب دارند، افراد دارای اضافه وزن و چاق در خطر بیشتری برای موارد شدید دیسک دژنراتیو کمر قرار دارند.
- سیگار کشیدن. برخی از شواهد نشان میدهند که سیگار کشیدن میتواند باعث تخریب دیسکهای بین مهرهای شود. لازم به ذکر است که تخریب دیسکهای ستون فقرات الزاماً باعث درد نشده ولی یک عامل کلیدی برای درد است.
علائم دیسک دژنراتیو کمر چیست؟
با وجود اینکه تقریباً در همهی موارد دیسکهای بین مهرهای از 20 سالگی شروع به فرسایش میکنند، اکثر افراد تا سنین 60 تا 70 سالگی علائم دیسک دژنراتیو را تجربه نخواهند کرد. حدود 70 تا 80 درصد از افراد در اسکن MRI علائم تخریب دیسک را نشان خواهند داد ولی همهی افراد علائم بیماری را تجربه نخواهند کرد. همچنین ممکن است برخی از افراد با وجود ظاهر سالم دیسکها، درد شدیدی را متحمل شوند. این موارد به چگونگی تحمل وزن توسط ستون فقرات بستگی خواهند داشت. در اکثر موارد تخریب دیسکهای ستون فقرات یک روند بسیار کند است بنابراین ممکن است در مراحل اولیهی بیماری علامتی نداشته باشید.
زمانی که علائم بیماری شما شروع میشوند، اولین علامت احتمالاً کمردرد خواهد بود. همچنین ممکن است درد شما به باسن و بالای ران ها منتشر شود که به آن سیاتیک گفته میشود. این علائم در دیسک دژنراتیو کمر شایع هستند چراکه با وجود ایجاد آسیب در دیسکها معمولاً ساختارهای همجوار مثل اعصاب تحت تأثیر قرار میگیرند.
ممکن است تجربهی شما از کمردرد کاملاً متفاوت باشد. دیسک دژنراتیو کمر ممکن است علائم مختلفی ایجاد کند که در زیر به برخی از آنها اشاره میکنیم:
- احساس قفل شدن و گرفتگی کمر
- درد گردن
- کاهش دامنهی حرکتی در ستون مهره
- خشکی کمر
- انتشار درد به باسن، پاها، بازوها و دستها
- تشدید درد پس از نشستن طولانی مدت
- ضعف پا در موارد شدید
دیسک دژنراتیو کمر چگونه تشخیص داده میشود؟
کمردرد، یک مشکل شایع است که ممکن است در برخی موارد شما این مشکل را نادیده بگیرید و یا تصمیم به استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه درمانی خانگی بگیرید. در صورتی که درد شما به خفت و موقتی باشد، این روش برای شما مشکلی ایجاد نخواهد کرد. اما اگر کمردرد شما شدید و یا به صورت مکرر اتفاق میافتد، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
در هر مراجعه برای درمان کمردرد، پزشک ابتدا شرح حال شما را جمعآوری میکند و سپس معاینهی فیزیکی انجام میدهد. پزشک در ابتدا در مورد علائم و نگرانیهای شما صحبت میکند و سپس بدن شما را بررسی میکند تا مشکلات فیزیکی مانند گرفتگی، تورم و سایر مشکلات را تشخیص دهد.
زمانی که پزشک در مورد سوابق پزشکی شما سؤال میکند انتظار سؤالات زیر را داشته باشید:
- درد چه زمانی شروع شد؟
- آیا اخیراً دچار آسیب فیزیکی شدهاید؟
- موقعیت درد کجاست؟
- میزان درد چقدر است؟
- چه کارهایی درد شما را تسکین داده یا تشدید میکنند؟
گرفتن شرح حال و معاینهی فیزیکی نقطه آغاز درمان خواهد بود البته تشخیص قطعی دیسک دژنراتیو کمر به اقدامات دیگری نیز نیاز خواهد داشت. برای این کار شما به عکس برداری نیاز دارید. بدین منظور تصاویر خاصی از ستون فقرات شما گرفته میشوند مثل:
- عکس برداری با اشعه ایکس: این عکسها میتوانند کاهش فضای بین مهرهای، وجود خارهای استخوانی، ترک خوردگی و مشکلات دیگر مربوط به استخوانها را نشان دهند. این عکسها نمیتوانند به خوبی بافت های نرم را نشان دهند.
- MRI: این اسکن میتواند مشکلات مربوط به بافت های نرم را نشان دهد. همچنین در این اسکن کوچک شدن دیسکها، تنگی کانال نخاعی و آسیب به دیسکها نشان داده خواهند شد.
درمان دیسک دژنراتیو کمر
یکی از چالشهای اصلی درمان دیسک دژنراتیو کمر، وسیع بودن این عارضه و تأثیر متفاوت آن بر هر فرد است. دیسک دژنراتیو کمر یک تشخیص مبهم، بدون علت قطعی و بدون درمان کامل است. اکثر علائم این عارضه با استفاده از روشهای ساده برطرف میشوند. این روشها با نام درمانهای محافظه کارانه شناخته میشوند چراکه در آنها عمل جراحی انجام نمیشود.
دارودرمانی
بسته به شدت درد شما ممکن است از داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) و یا داروهای تجویزی استفاده شود.
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) در انواع تجویزی و بدون نیاز به نسخه وجود داشته و شامل ایبوپروفن و ناپروکسن هستند.
- داروهای مخدر (اوپیوئید) برای رفع کوتاه مدت دردهای شدید به کار میروند.
- شل کنندههای عضلانی در صورت بروز اسپاسم در اثر دیسک دژنراتیو کمر به کار خواهند رفت.
گرما و سرما
استفاده از کمپرس گرم بر روی کمر میتواند گردش خون را بهبود بخشیده و با رفع اسپاسم و گرفتگی باعث افزایش حرکت پذیری کمر شود. کمپرس سرد نیز میتواند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد. استفاده از کمپرس گرم قبل از فعالیتهای فیزیکی برای شل کردن عضلات و استفاده از یخ بعد از ورزش به منظور کاهش التهاب میتواند روش موثری باشد.
منیپولاسیون یا درمان دستی
درمان دستی یا درمان کایروپراکتیک یک روش رایج برای مدیریت و رفع کمردرد است. در این روش درمانگر با استفاده از دست خود بر روی کمر، باسن و مناطق دیگر فشار وارد کرده و با کاهش گرفتگی عضلات و مفاصل درد را کاهش میدهد. مشخص شده است که منیپولاسیون روش موثری برای کاهش موقت درد است. این روش در برخی از موارد میتواند تاثیری مشابه دارو داشته باشد.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی میتواند اسپاسم و گرفتگی در عضلات کمر را کاهش داده و فشار وارد شده بر روی ستون فقرات را کمتر کند. این امر باعث تسکین درد خواهد شد. ماساژ درمانی همچنین میتواند گردش خون را تقویت کرده و مواد مغذی و اکسیژن لازم را به عضلاتی که دچار گرفتگی شدهاند برساند.
تزریقات درمانی
در صورتی که به روشهای درمانی قویتر از داروهای خوراکی نیاز داشته باشید، معمولاً تزریقات به عنوان مرحلهی بعدی درمان در نظر گرفته میشوند. در دیسک دژنراتیو کمر این تزریقات معمولاً عبارتاند از:
- تزریقات اپیدورال که در طی آنها یک داروی ضدالتهاب قوی (کورتیکواستروئید ها) به داخل مایع پر کنندهی دور نخاع تزریق میشود.
- بلوکهای عصبی که در طی آنها داروهای مسکن به طور مستقیم در اطراف عصب تزریق میشوند.
- تزریقات تریگر پوینت که در طی آنها داروهای مسکن در اطراف عضلات تزریق میشوند.
درمان دیسک دژنراتیو کمر همانند خود بیماری یک روند منحصر به فرد است. روشی که برای یک فرد مؤثر است ممکن است برای فرد دیگر کارایی نداشته باشد بنابراین ممکن است قبل از پیدا کردن روش درمانی مؤثر که بتواند به خوبی علائم شما را برطرف کند، مقداری آزمون و خطا لازم باشد.
فیزیوتراپی و اصلاح فعالیتهای فیزیکی
فیزیوتراپی معمولاً با هدف حفظ حرکات سالم در ستون فقرات توصیه شده و یا تجویز میشود. یک برنامهی ورزشی جامع برای کمر باید شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات کششی برای عضلات کمر، ران، لگن و همسترینگ. گرفتگی در این عضلات میتواند فشار زیادی بر روی ستون فقرات وارد کرده و باعث کمردرد شود.
- تمرینات تقویتی که عضلات کمر و شکم را تقویت کرده و به حفظ حالت مناسب بدن و حمایت از ستون فقرات کمک میکنند.
- تمرینات هوازی سبک که ضربان قلب را افزایش داده و گردش خون را تقویت میکنند، میتوانند مواد مغذی و اکسیژن لازم برای بهبود بافت های بدن را تأمین کنند. ازجمله تمرینات هوازی مناسب برای ستون فقرات میتوان به پیاده روی، شنا، ورزشهای آبی هوازی، دوچرخه ثابت و دویدن بر روی دستگاه الیپتیکال اشاره کرد.
برنامههای فیزیوتراپی معمولاً بر اساس نیازهای هر بیمار، شدت درد و ترجیحات شخصی او به طور اختصاصی طراحی میشوند. همچنین ایجاد اصلاحات مختصر در فعالیتهای روزانه میتواند به طور مؤثر باعث کاهش درد شود. برای مثال استفاده از بریس کمر برای بلند کردن اجسام و پرهیز از چرخاندن کمر به هنگام بلند کردن اجسام میتواند به پیشگیری از درد کمک کند. استفاده از یک صندلی ارگونومیک و تشکهای مناسب نیز میتواند به کاهش درد کمک کند.
طب سوزنی
طب سوزنی که یک روش درمان مکمل است میتواند درد را کنترل کند. باور بر این است که این روش تولید اندورفینها، استیل کولین و سروتونین را در بدن تحریک میکند. البته طی سوزنی باید همراه با یک برنامهی ورزشی مورد استفاده قرار بگیرد که علت این امر در پاراگرافهای قبلی ذکر شد.
گزینههای درمانی جراحی
در اکثر موارد دیسک دژنراتیو کمر نیازی به عمل جراحی نخواهد داشت با این حال برخی از موارد بیماری با استفاده از روشهای درمانی محافظه کارانه بهبودی لازم را پیدا نمیکنند. برای تصمیم گیری در مورد انجام عمل جراحی برای دیسک دژنراتیو کمر از معیارهای زیر استفاده میشود:
- افزایش درد با گذشت زمان
- درد شما بیش از 12 هفته طول کشیده و بهبودی قابل توجهی حاصل نشده است
- درد شما تا حدی شدید است که تنها با استفاده از داروهای مخدر تسکین پیدا میکند
- درد شما تا حدی شدید است که فعالیتهای روزمره را مختل کرده است
- تضعیف پیش روندهی پاها
اهداف جراحی برای دیسک دژنراتیو کمر متفاوت خواهند بود. سه رویکرد اصلی برای عمل جراحی دیسک دژنراتیو کمر وجود دارند.
- دیسککتومی: در این روش کل یا مقداری از دیسک آسیب دیده برداشته میشود که در صورت تحت فشار بودن اعصاب توسط دیسک میتواند روش مفیدی باشد.
- فیوژن یا جوش دادن ستون مهره: زمانی که یک دیسک آسیب شدیدی دیده باشد دیسک را برداشته و به منظور پایدار کردن مجدد ستون فقرات، مهرههای اطراف دیسک به یکدیگر جوش داده میشوند.
- تعویض دیسک: در این روش دیسک آسیب دیده برداشته شده و با یک دیسک مصنوعی یا پروتز جایگزین میشود. این روش به خصوص در ناحیهی گردن میتواند عوارض کمتری نسبت به فیوژن ستون مهره داشته باشد.
فیوژن ستون مهره میتواند با محدود کردن حرکات دردناک مهرهها، درد بیماری را تسکین دهد. بسیاری از افراد باور دارند از آن جایی که دیسک دژنراتیو کمر بخشی طبیعی از پیری است باید با درد آن زندگی کرد. دکتر آناند با این گفته مخالف بوده و عقیده دارد هر دردی که در زندگی طبیعی فرد اختلال ایجاد کند نیاز به مداخله خواهد داشت. در واقع در صورتی که پس از 12 تا 16 هفته درد شما بهبود پیدا نکرد باید به دنبال درمان تهاجمی باشید.
توصیههایی برای زندگی با دیسک دژنراتیو کمر
نمیتوان به طور کامل از بروز دیسک دژنراتیو کمر جلوگیری کرد ولی میتوانید اقداماتی در جهت کند کردن روند بیماری و کاهش علائم دردناک آن انجام دهید. ازجمله روشهای مناسب برای کند کردن روند پیشرفت دیسک دژنراتیو کمر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رسیدن به وزن متناسب و حفظ آن
- داشتن سبک زندگی فعال با استفاده از انواع مختلف ورزشها
- تقویت عضلات مرکزی برای حمایت بیشتر از کمر
- انجام تمرینات سبک مثل آکواتیک و پیلاتس
سبک زندگی بیتحرک میتواند وضعیت دیسک دژنراتیو کمر را تشدید کند، بنابراین سعی کنید در طول روز زمانی را برای ایستادن و راه رفتن اختصاص دهید، به ویژه اگر شغل شما نیازمند نشستن طولانی است. همچنین، اگر کنترل مثانه یا روده خود را از دست دادید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید، زیرا این مشکل ممکن است نشانهای از تأثیر دیسک دژنراتیو بر روی عصبهای شما باشد.
با این حال، باید در نظر داشت که عوارض شدید دیسک دژنراتیو کمر به ندرت رخ میدهند و بیشتر افراد مبتلا به این مشکل قادر خواهند بود فعالیتهای روزمره خود را به خوبی انجام داده و از زندگی لذت ببرند. یک نکته مهم درباره دیسک دژنراتیو کمر این است که اگر دردی احساس میکنید، با پزشک خود درباره گزینههای درمانی که میتوانند شما را به فعالیتهای روزمره بازگردانند، مشورت کنید.
