ستون فقرات در مناطق گردن، قفسه سینه و پایین کمر دارای انحنای طبیعی است که به جذب ضربه و تحمل وزن بدن کمک می‌کند. اگر انحنای ستون فقرات در ناحیه پایین کمر افزایش یابد، به این وضعیت لوردوز می‌گویند. این اختلال می‌تواند در دوران کودکی به عنوان یک اختلال خوش‌خیم شروع شود یا در بزرگسالی به دلیل نامناسب بودن قرارگیری بدن، پوکی استخوان، چاقی و اضافه وزن، التهاب دیسک بین مهره‌ای یا اسپوندیلولیستزیس (ناهمواری مهره) ایجاد شود.

به دلیل قوس غیرطبیعی که در ناحیه پایین کمر شکل می‌گیرد، شکم و باسن به طور غیرمعمول به بیرون پهن می‌شوند. در این شرایط، ستون فقرات تحت فشار قرار می‌گیرد و بیمار با مشکلاتی از جمله درد، اسپاسم عضلانی، مشکلات مربوط به دفع ادرار و مدفوع، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن مواجه خواهد شد.

اختلالات مرتبط با انحنای ستون فقرات

هنگامی که با مسئله توانایی حرکتی و قابلیت‌های فیزیکی بدن مواجه می‌شویم  هیچ یک از اعضای بدن به اندازه ستون فقرات اهمیت ندارد به همین دلیل اختلالات مرتبط با انحنای ستون فقرات بسیار نگران کننده است. به طور کلی انحنای غیرعادی ستون فقرات به این معنا است که شکل طبیعی ستون فقرات از بین رفته است که به سه شکل اسکولیوز، کیفوز، لوردوزیس خود را نشان می‌دهد. اسکولیوز اختلالی است که اکثر افراد و اطلاعات خوبی درباره آن دارند و به معنای قوز کمر است که کمر شکل طبیعی خود را از دست داده است. کیفوز به وضعیتی گفته می‌شود که قسمت فوقانی ستون فقرات به طور غیر عادی گرد شده است حال آنکه لوردوزیس با خم شدن ستون فقرات پایین کمر به سمت داخل همراه است. علل بروز این اختلالات تفاوت کمی با هم دارند با این حال کیفوز و لوردوزیس به دلایل مشابهی از قبیل پوکی استخوان، لغزش مهره، عفونت ستون فقرات و رشد غیر عادی استخوان ایجاد می‌‌شوند. اسکولیوز زمینه خانوادگی دارد و ابتلا یکی از اعضای خانواده به این اختلال احتمال درگیر شدن سایرین را نیز مطرح می‌کند.

قوس کمر چیست؟

لوردوزیس به انحنای بیش از حد ستون فقرات به سمت داخل گفته می‌‌شود که باعث می‌‌شود شکم و باسن به سمت بیرون منحرف شوند. قوس خفیف کمر طبیعی است به عنوان مثال این اختلال در دوران بارداری به ویژه در ماه‌های آخر طبیعی می‌باشد. از سوی دیگر تحقیقات نشان داده که لوردوزیس در زنان با تعداد دفعات بارداری ارتباط دارد. به طور طبیعی در دوران بارداری قرص کمر افزایش پیدا می‌‌کند تا پایداری خوبی را در این قسمت از بدن ایجاد نماید. در صورتی که قوس کمر بسیار شدید باشد بیمار با مشکلات متعددی مواجه خواهد شد.

در حالت طبیعی ستون فقرات از پشت به صورت صاف دیده می‌شود اما هنگامی که بیمار دچار قوس ‌کمر شده باشد به وضوح انحنای استخوان‌های پایین کمر قابل مشاهده است. قوس کمر باعث بیرون زدگی باسن خواهد شد. کودکانی که دچار هایپرلوردوزیس هستند هنگامی که به صورت دمر روی یک سطح صاف دراز می‌کشند فاصله زیر کمر آنها بسیار زیاد است. برخی از کودکان قوس‌ کمر دارند اما با بزرگتر شدن آنها این مشکل برطرف می‌‌شود که به این وضعیت لوردوزیس جوانان گفته می‌شود. اسپوندیلولیستزیس می‌تواند باعث بروز قوس‌ کمر شود. در این اختلال استخوان مهره از جای اصلی خود خارج می‌شود و به سمت پایین متمایل می‌گردد. برخی از بیماران به صورت مادرزادی دچار این اختلال هستند اما انجام دادن برخی فعالیت‌های ورزشی مانند ژیمناستیک می‌تواند ریسک ابتلا به قوس کمر را افزایش دهد. گاهی اوقات اسپندیلولیستزیس همراه با آرتروز ستون فقرات ایجاد می‌شود. در اکثر موارد اگر کمر دارای انعطاف پذیری لازم باشد نیازی به درمان قوس ‌کمر نیست زیرا معمولاً پیشرفت نمی‌کند و مشکلات خاصی را ایجاد نمی‌نماید.

علل قوس کمر

علل قوس کمر با اسپوندیلولیستزیس و آکوندروپلازی ارتباط دارد با این حال این اختلال می‌‌تواند به علت نامناسب بودن حالت بدن، مشکلات مادر زاده مهره‌های ستون فقرات، اختلالات عصبی عضلانی، جراحی کمر، لگن یا مشکلات ران ایجاد شود. برخی از علل قوس کمر به شرح زیر می‌باشند:

• اختلالات عصبی عضلانی از قبیل اسپینا بیفیدا، فلج مغزی و دیستروفی عضلانی
• مشکلات مادرزادی
• اختلالات لگن یا هیپ
• سابقه جراحی کمر در گذشته
• عدم تعادل در عضلات کمر
• فعالیت‌های ورزشی خاص

علائم قوس کمر

افراد مختلف علائم قوس کمر را به اشکال متفاوتی احساس می‌‌کنند اما برجسته ترین علامت این اختلال برجسته بودن باسن است. در صورتی که این اختلال و با مشکلات دیگری از قبیل دیستروفی عضلانی، دیسپلازی تکاملی لگن یا اختلالات عصبی عضلانی همراه باشد بیمار علائم دیگری را نیز تجربه خواهد کرد. درد کمر ، درد ساق پا و تغییرات ایجاد شده در عملکرد مثانه و روده می‌توانند با قوس کمر ارتباط داشته باشند. اگر کودک شما دچار این مشکلات شده است باید هر چه سریعتر توسط پزشک معاینه شود. گاهی اوقات علائم قوس کمر شبیه مشکلات ستون فقرات یا سایر ناهنجاری‌ها است و در برخی موارد به علت آسیب دیدگی یا عفونت ستون فقرات ایجاد می‌شود. برای تشخیص دقیق قرص کمر باید با پزشک مشورت کنید. برخی از علائم این اختلال به شرح زیر می‌باشند:

• متمایل شدن باسن به سمت بیرون مهمترین علامت قوس ‌کمر است.
• بدون درد است.
• درد کمر، درد ساق پا و تغییرات ایجاد شده در عملکرد روده و مثانه با قوس کمر ارتباط ندارند. در صورتی که با این علائم مواجه شده اید بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص قوس کمر

پزشک از انجام معاینات دقیق که شامل بررسی سابقه پزشکی شما،معاینات جسمانی و انجام آزمایشات تشخیصی است و می‌‌تواند به تشخیص قوس کمر بپردازد. او همچنین از شما در خصوص سابقه خانوادگی قوس ‌کمر سوال خواهد کرد. گاهی اوقات پزشک در صورت نیاز درخواست انجام آزمایشات تخصصی دیگری را می‌دهد که به شرح زیر می‌باشند:

• عکس برداری توسط اشعه ایکس روشی است که از امواج الکترومغناطیسی به منظور تهیه تصاویر از بافت‌های داخلی بدن، استخوان و سایر اجزا استفاده می‌کند. این روش تشخیصی به اندازه گیری انحنای ستون فقرات می‌پردازد و به این ترتیب پزشک یا متخصص رادیولوژی می‌‌توانند زاویه انحنای ایجاد شده را مشخص نمایند و با توجه به نتایج به دست آمده برای درمان تصمیم گیری کنند.
• اسکن استخوان یک روش عکسبرداری هسته ای و برای تشخیص تغییرات تحلیل برنده یا آرتروز مفاصل است، وجود بیماری‌های استخوان و تومور را تشخیص می‌دهد و می‌تواند علت درد استخوان یا التهاب را مشخص نماید. انجام این تست می‌تواند وجود هر گونه شکستگی یا عفونت را تایید یا رد کند.
• اسکن ام آر آی یک روش تشخیصی تخصصی است که از میدان مغناطیسی بزرگ و کامپیوتر به منظور تهیه تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کند تا اختلالات مرتبط با طناب نخاعی و اعصاب را تایید یا رد نماید.
• سیتی اسکن یک روش عکسبرداری تشخیصی است که از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتر به منظور تهیه تصاویر متقاطع از بدن استفاده می‌نماید. این روش تشخیصی اطلاعات خوب و تصاویر دقیقی را از نقاط مختلف بدن مانند استخوان، عضله، چربی و سایر اعضا در اختیار پزشک قرار می‌دهد. سی تی اسکن در مقایسه با عکسبرداری ساده بسیار دقیق تر است.
• آزمایش خون

تشخیص زود هنگام قوس ‌کمر به منظور کسب نتایج مطلوب ضروری است. پزشک خانوادگی، متخصص اطفال یا برخی از مسئولین مدرسه می‌توانند به تشخیص زود هنگام لوردوزیس کمک کنند.

درمان قوس کمر

پزشک با توجه به موارد زیر به طراحی برنامه درمان خواهد پرداخت:

• سن بیمار، سطح عمومی سلامت و سابقه پزشکی او
• علت اصلی بروز قوس کمر
• شدت قوس کمر
• تحمل کودک برای مصرف داروها یا امتحان کردن روش‌های درمانی مخصوص
• انتظارات بیمار از دوران درمان
• نظر شخصی پزشک و بیمار

به طور کلی هدف از درمان جلوگیری از پیشرفت قوس کمر می‌باشد. کنترل این اختلال به علت بروز آن بستگی دارد به عنوان مثال اگر قوس کمر به علت نامناسب بودن حالت بدن ایجاد شده است تمرینات ورزشی ساده می‌تواند کمک کننده باشد اما چنانچه قوس کمر به علت مشکلات لگن به وجود آمده باشد درمان اختلالات لگن همزمان با قوس کمر ضروری است.

تحت نظر قرار دادن بیمار

تحت نظر قرار گرفتن بیمار و پایش انحنای ستون فقرات اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا در صورتی که قوس کمر افزایش پیدا کند می‌‌توان فوراً اقدامات درمانی بعدی را آغاز کرد. پزشک بر اساس نتایج حاصل از معاینات جسمانی و عکسبرداری از ستون فقرات برنامه درمانی شما را مشخص می‌کند.

فیزیوتراپی

هدف از فیزیوتراپی و بهبود توانایی عملکردی شما است و همکاری با متخصص فیزیوتراپی می‌تواند به درمان مشکلاتی از قبیل کاهش درد و اختلالات عضلانی کمک کند.

استفاده از کمربند طبی

در صورتی که قوس کمر شما بدتر شده و زاویه آن بزرگتر از ۳۰ درجه باشد پزشک استفاده از کمربند طبی را به شما توصیه خواهد کرد.

تمرینات ورزشی برای درمان قوس کمر

در بخش زیر به چند تمرین ورزشی سودمند اشاره می‌کنیم که به صاف شدن قوس کمر کمک می‌‌کنند. این تمرینات ورزشی باعث تقویت عضلات کمر خواهند شد. شما می‌توانید تحت نظر متخصص فیزیوتراپی به انجام آنها بپردازید.

به پشت دراز کشیدن برای صاف شدن قوس کمر

در صورتی که شما با درد شدید کمر مواجه شده‌اید و اسکن ام‌آرآی قوس کمر را تایید کرده است، توجه به حالت بدن برای درمان این مشکل بسیار اهمیت دارد. حالا سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان به درمان این مشکل پرداخت.

روشی که می‌توانید امتحان کنید، این است که به پشت دراز بخوابید و یک حوله را زیر کمرتان قرار دهید. حوله باید دارای ضخامت کافی باشد و به طور کامل زیر کمرتان قرار بگیرد. بهتر است حوله را زیر کمرتان قرار دهید هنگامی که در حال آماده شدن برای خواب هستید، اما می‌توانید در زمان‌های استراحت نیز از این روش استفاده کنید.

با قرار دادن حوله زیر کمرتان، می‌توانید به خوبی از انحنای پایین کمرتان مراقبت کنید و به همین زمان به درمان قوس کمرتان بپردازید. بهتر است این حرکت را حداقل به مدت دو هفته انجام دهید و نتایج کاهش قابل توجه در درد کمر خود را مشاهده کنید.

بالا آوردن ست و پای مخالف

انجام دادن این تمرین ورزشی باید باعث کاهش قابل توجه درد کم شود. به طور کلی هدف از انجام دادن تمرینات ورزشی مخصوص قوس کمر این است که عضلات پایین کمر تقویت شوند. برای انجام دادن این تمرین ورزشی باید دست و پای خود را روی زمین قرار دهید سپس دست و پای مخالف را به سمت بالا بکشید تا در یک راستا قرار بگیرند. حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید سپس به نقطه شروع برگردید و مجدداً این حرکت را تکرار کنید. سعی کنید هر بار حداقل به مدت ۱۰ مرتبه این حرکت را انجام دهید.

حرکت پل از پهلو روی زانو

هدف از انجام دادن این تمرین ورزشی تقویت عضلات دو طرف کمر است. این خلاف حرکت پل عادی که باید به پشت دراز بکشید، انجام دادن حرکت مستلزم دراز کشیدن به پهلو است. به این ترتیب باید به پهلو دراز بکشید و دست خود را روی بالاتنه تان بگذارید. لگن خود را صاف نگه دارید و پاهای خود را با زاویه ۹۰ درجه خم کنید. سپس به آرامی لگن خود را به سمت بالا هدایت کنید تا کمر شما در حالت صاف قرار بگیرد. حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید سپس به آرامی به نقطه شروع برگردید و سعی کنید این حرکت را ۱۰ بار انجام دهید. بهتر است روزی دو یا سه مرتبه به انجام این تمرین ورزشی بپردازید. اکنون این تمرین را با سمت دیگر کمر خود انجام دهید.

کشش پاها به سمت بالا

 این تمرین ورزشی به تقویت عضلات ناحیه لومبر کمک می‌کند. برای انجام این حرکت باید به صورت دمر دراز بکشید سپس با زاویه ۳۰ درجه پای خود را به سمت بالا هدایت کنید. هنگامی که پای خود را به سمت بالا می‌کشید به خاطر داشته باشید که از خم کردن زانوی خود اجتناب کنید و تا حد امکان پای خود را صاف نگه دارید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید سپس به نقطه شروع برگردید و این حرکت را با پای دیگر خود انجام دهید. سعی کنید هر بار ده مرتبه به انجام این حرکت بپردازید.

کشش بالاتنه به سمت بالا

تمرینی که می‌تواند به شما در تقویت عضلات بالاتنه کمک کند، کشش بالاتنه به سمت بالا است. برای انجام این تمرین، شما باید به صورت دمر روی زمین دراز بکشید و یک عدد بالش را زیر شکم خود قرار دهید. سپس هر دو دست خود را کنار بدنتان قرار داده و به آرامی قفسه سینه خود را به سمت بالا بکشید، مانند تصویری که نشان داده شده است. در این حالت، برای مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه باید بمانید و سپس به آرامی به نقطه شروع برگردید.

توصیه می‌شود این تمرین را روزی دو مرتبه انجام داده و در هر مرتبه ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید. این تمرین به شما کمک می‌کند عضلات بالاتنه را تقویت کنید و قدرت و استحکام آنها را افزایش دهید. با ادامه دادن به این تمرین به صورت منظم، می‌توانید بهبود قابل توجهی در قدرت و عملکرد بالاتنه خود تجربه کنید.

عمل جراحی

عمل جراحی فقط در موارد شدید قوس کمر انجام می‌شود.

نمای بیماری در بلند مدت

کنترل قوس کمر در بیماران به عوامل مختلفی از قبیل سن او، مقدار قوس ایجاد شده و مقدار رشد باقیمانده سیستم اسکلتی بستگی دارد. در صورتی که کودک شما دچار قوس ‌کمر شده است باید در طی دوران رشد تحت نظر پزشک قرار داشته باشد زیرا احتمال بدتر شدن آن وجود دارد. تشخیص به موقع این اختلال اهمیت بسیار زیادی دارد.