دیسک فتق کمر، که در واقع لغزش دیسک نیست، در واقع زمانی اتفاق می‌افتد که هسته ژله‌ای درون ناحیه مرکزی دیسک (هسته پالپوس) به دلیل ضعف در لایه خارجی فیبروز دیسک، بروز پیدا می‌کند. این بروز پیدایی باعث بروز دیسک برآمده یا دیسک فتق در ناحیه کمر می‌شود که می‌تواند فشاری روی اعصاب حساسیت بالا که از نخاع فشرده و از طریق فضای بین مهره‌ها خارج می‌شوند، ایجاد کند. همچنین، در اطراف بروز دیسک ممکن است التهابی شکل گیرد و فشار بیشتری به این اعصاب وارد شود. این فشار بر روی اعصاب ممکن است باعث درد محلی در ناحیه کمر، درد ارجاعی (درد در ناحیه‌ای که توسط عصب مربوطه تأثیر می‌گیرد) و علائم عصبی دیگر مانند تغییر در حس و ضعف شود که معمولاً در نواحیی که توسط عصب تحت فشار قرار گرفته، احساس می‌شود. با این حال، علائم ممکن است از شدید تا خفیف و متغیر باشد و مزاحمت‌آور باشد.

علائم دیسک کمر شامل درد کمر، گردن، شانه‌ها، باسن، زانوها، مچ پا، پا و کمر است. شایع‌ترین علت درد در مردان و زنان شامل چاقی، افزایش سن، ورزش نکردن و کشش نامناسب است. اگر از دیسک کمر رنج میبرید، حتماً می‌دانید که هر حرکت کوچکی می‌تواند درد شما را بدتر کند. متخصصین درد، فیزیوتراپیست‌ها و یا متخصصین ستون فقرات، درد شما را کاهش داده و به شما کمک می‌کنند تا زندگی سالم‌تری داشته باشید.

چه عواملی در درد برامدگی دیسک دخیل هستند؟ 

برآمدگی‌های دیسک و درد ناشی از آن به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد؛ به عنوان مثال اگر به ستون فقرات ضربه شدید وارد شود، می‌تواند باعث دیسک کمر شود. برامدگی دیسک همچنین می‌تواند در نتیجه بلند کردن اجسام سنگین یا بلند کردن نامناسب اجسام یا خم شدن ایجاد شود. به طور کلی وارد شدن هرگونه فشار غیر ضروری به ستون فقرات، احتمال برامدگی دیسک را افزایش می‌دهد. به طور کلی بیماران می‌گویند درد برامدگی دیسک آنها هنگام صبح، پس از بی‌حرکت بودن در تمام طول شب، شدیدتر است.

در اینجا دلایل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند علائم درد دیسک کمر را افزایش دهند.‌

خوابیدن

به طور کلی علائم دیسک کمر و سیاتیک، هنگام صبح بدتر می‌شوند. این امر بدین دلیل است که دیسک در طول شب که در حال حمل وزن نیست، مایع درون ستون فقرات را  جذب می‌کند. هنگامی که دیسک این مایع را جذب می‌کند، فیبرهای دیسک حساس به درد متورم می‌شوند و باعث ایجاد درد می‌گردند.

نشستن

درد دیسک کمر با نشستن نیز افزایش پیدا می‌کند. این امر به این دلیل است که نشستن فشار روی دیسک‌های ناحیه لامبر و بافت‌های آسیب دیده را افزایش می‌دهد و منجر به درد بیشتر می‌شود. بیماران دچار دیسک کمر دوست ندارند به مدت طولانی بنشینند یا رانندگی کنند و ترجیح می‌دهند فعال باشند؛ زیرا فعالیت بیشتر احساس بهتری به آنها می‌دهد.

در حالت نشسته، فشار روی دیسک‌های ستون فقرات می‌تواند تا سه برابر بیشتر از ایستادن باشد. به خصوص اگر دیسک‌های شما برآمده شده باشند، این فشار روی آنها بسیار بیشتر است. از آنجا که دیسک و غشای آن از قبل آسیب دیده‌اند، در اثر فشار آسیب دیدگی آنها بیشتر هم می‌شود.

بلند کردن اجسام

بلند کردن اجسام نیز فشار بیشتری را بر ستون فقرات اعمال می‌کند. جمله مشهوری وجود دارد که می‌گوید “با پاهای خود بلند شوید؛ نه با کمر خود”. پاها می‌توانند نسبت به ستون فقرات فشار بیشتری را تحمل کنند. اگر شما اجسام را با تکیه بر کمرتان بلند کنید، ستون فقرات شما فشار بیشتری را تحمل خواهد کرد. بنابراین، اگر قبلاً به بروز برآمدگی دیسک در منطقه کمر دچار شده‌اید، ممکن است باعث ایجاد درد بیشتری شود.

همچنین، هر چه بیماران صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شده و حرکت کنند، مایعی که در طول شب در دیسک‌ها جذب شده است، سریع‌تر آزاد می‌شود و در نتیجه زودتر احساس بهبود خواهید کرد.

علائم دیسک کمر چیست

هنگامی که یک دیسک بین مهره‌ای برامده به ریشه‌های عصبی مجاور یا نخاع فشار وارد میکند، ممکن است علائم زیر رخ دهند:

• کمر درد– درد کمر اغلب ناگهانی و شدید ظاهر می‌شود که با حرکت کردن یا سرفه و عطسه بدتر می‌شود.
•  درد ریشه عصب (معمولاً درد سیاتیک)- هنگامی که ریشه عصبی که از نخاع خارج می‌شود توسط دیسک برآمده تحت فشار قرار گرفته یا به دام می‌افتد، یا عصب به دلیل التهاب ناشی از پرولاپس (افتادگی) دیسک تحریک می‌شود، درد ریشه عصب یا درد سیاتیک به وجود می‌آید. درد در نواحی مربوط به عصب تحت فشار قرار گرفته احساس می‌شود که ممکن است در هر نقطه‌ای از باسن گرفته تا پایین پا و داخل کف پا باشد. عصب سیاتیک عصب بزرگی است که از پشت پاها حرکت کرده و به سمت پایین می‌رود و از اعصاب کوچکی که از قسمت تحتانی ستون فقرات خارج می‌شوند، تشکیل شده است. معمولاً عصب سیاتیک تحت تاثیر پرولاپس دیسک قرار می‌گیرد .
• سندروم دم اسبی– اگر چه این سندروم یک سندروم نادر است اما آگاهی درباره آن اهمیت بسیاری دارد. سندروم دم اسبی یک فوریت پزشکی است و گاهی اوقات (نه همیشه) به دلیل پرولاپس دیسک ایجاد می شود. این سندروم زمانی رخ می‌دهد که عصب‌هایی که از بخش پایینی ستون فقرات خارج می‌شوند و مثانه و روده را تحت پوشش قرار می‌دهند، تحت فشار قرار می‌گیرند. در صورت عدم درمان مناسب و به موقع، این امر می‌تواند منجر به ناتوانی دائمی به دلیل اختلال عملکرد مثانه و روده و همچنین فلج اندام تحتانی شود. علائم شامل کمر درد شدید، اختلال عملکرد مثانه و روده (معمولاً عدم توانایی در دفع ادرار و بی‌اختیاری مدفوع) بی‌حسی در اطراف مقعد و ضعف در یک یا هر دو پا است.
• مطالعات پژوهشی که با گرفتن اسکن مداوم از تعداد زیادی از افراد انجام شده است نشان می‌دهد که همه کسانی که دچار پرولاپس دیسک هستند، علائمی مانند کمر درد و غیره را تجربه نمی‌کنند. بیشتر اوقات افرادی که از پرولاپس دیسک رنج می‌برند، هیچ گونه علائمی ندارند. در حقیقت پرولاپس/ برامدگی دیسک می‌تواند یکی از ویژگی‌های طبیعی فرایند پیری باشد و علائم تنها در صورت وارد شدن فشار کافی روی اعصاب بروز می‌کنند.
• در بیشتر موارد علائم طی چند هفته بهبود پیدا می‌کنند. اسکن مکرر MRI در این افراد نشان داده است که به مرور بخش دچار افتادگی دیسک کوچکتر شده و التهاب به فروکش کردن تمایل پیدا می‌کند. در یک مورد از هر ده مورد، علائم بیشتر از ۶ هفته پس از پرولاپس اولیه ادامه خواهند یافت.
• اغلب پزشک شما می‌تواند پرولاپس یا افتادگی دیسک را بدون نیاز به اسکن تشخیص دهد؛ اکثر موارد آن طی شش هفته برطرف می‌شوند. ممکن است در موارد شدید در صورتی که علائم ادامه داشته باشند یا اگر عمل جراحی در نظر گرفته شود به اسکن MRI احتیاج باشد.

یک فیزیوتراپیست چگونه می‌تواند به درمان دیسک کمر کمک کند؟

فیزیوتراپی اولین خط دفاعی برای درمان علائم دیسک کمر به شمار می‌آید. فیزیوتراپیست شما می‌تواند برای کمک به روشن کردن آنچه که اتفاق می‌افتد و شناسایی هرگونه عوامل اساسی که ممکن است در برامدگی دیسک شما و علائم آن دخیل باشند، از انواع آزمایش‌ها و تکنیک‌های معاینه استفاده کند.

به عنوان مثال متخصصین فیزیوتراپی اغلب در می‌یابند که افرادی که دامنه حرکتی لگن آنها محدود است یا عضلات ‌شکم ضعیفی دارند، بیشتر در معرض خطر برامدگی دیسک قرار دارند. شناسایی این نوع از عوامل دخیل در وضعیت ناراحت کننده به متخصصین اجازه می‌دهد تا بتوانند آن‌ها را برطرف کرده و در کاهش احتمال بروز مکرر مشکلات دیسک به شما کمک کنند. روش‌های درمانی که ممکن است متخصص فیزیوتراپی به شما توصیه کند شامل موارد زیر است:

• درمان دستی از جمله ماساژ بافت نرم
• ابزارهای غیر تهاجمی مانند درمان التراسوند، تحریک الکتریکی، بیوفیدبک، سرما درمانی و گرما درمانی و دیاترمی که برای بهبودی بیشتر، کاهش اسپاسم و التهاب و بهبود تحرک شما به کار می‌روند.
• تمرینات و کشش‌های درمانی  برای بهبود قدرت عضلات شکم، دامنه حرکات و موقعیت وضعی بدن
• ارتزها و انواع دیگر تجهیزات هماهنگ کننده مانند واکرها یا عصا برای کمک به تراز اسکلتی بدن و سهولت انجام کارهای روزمره

حتی پس از بهبود دیسک کمر ممکن است فرد، درد طولانی مدتی را تجربه کند. این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که سیستم عصبی در تلاش برای محافظت از شما، حساسیت بیشتری پیدا کند و این مشکل چیزی است که فیزیوتراپی می‌تواند با استفاده از تکنیک شناخته شده‌ای تحت عنوان آموزش درمانی علوم اعصاب (TEN) به آن بپردازد. پزشکان می‌توانند با کمک به شما در درک بهتر ماهیت درد و چگونگی اتفاق افتادن آن، باعث ‌شوند درد کمتری را تجربه کنید.

پزشک همچنین می‌توانند برای بیماران مبتلا به دیسک کمر و سایر مواردی که باعث کمردرد می‌شوند، مکانیک مناسب بدن، ارگونومی، تکنیک‌های خود پیمایی، برنامه‌های ورزشی و موارد دیگر را آموزش دهد.

بسیاری از مراکز درمانی درد، فیزیوتراپی را به عنوان جایگزینی مناسب برای داروهای تجویز شده در مدیریت کمر درد ناشی از بروز دیسک کمر و سایر عوامل (غیرسرطانی) تلقی می‌کنند. تیم فیزیوتراپی همچنین تشخیص می‌دهند که در برخی موارد، مصرف داروهای ضد درد در مراحل اولیه آسیب می‌تواند به کاهش درد و کنترل التهاب کمک کند. به همین دلیل، آنان به صورت همکارانه با تیم پزشکی همکاری می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که روش درمانی مناسب و متناسب با شرایط خاص بیمار انتخاب خواهد شد. در صورتی که سوالی درباره داروهای تجویز شده برای شما وجود دارد، حتماً با پزشک خود در ارتباط باشید تا به شما توضیح دهد.