دو نوع لیزر، لیزر پرتوان و لیزر کم‌توان، وجود دارند که هر کدام نقش‌های خاصی در درمان بیماری‌ها ایفا میکنند. لیزر پرتوان برای بریدن بافت‌ها استفاده میشود، در حالی که لیزر کم‌توان برای تحریک ترمیم بافت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از روش‌های درمانی که با استفاده از لیزر پرتوان (HILT) انجام میشود، روشی است که توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تأیید شده است. این روش قابلیت استفاده از نور لیزر برای نفوذ در استخوان، بافت نرم و عضله و ارسال انرژی نوری به سلول‌های بدن را دارد تا فرآیند ترمیم آنها را تحریک کند. لیزر پرتوان به کاهش درد، کاهش ورم، نرم شدن بافت همبند در محل زخم و بازنشانی چرخه درد مزمن کمک می‌کند. تمامی این مزایا از طریق ترمیم بافت آسیب دیده در سطح سلولی حاصل میشوند.
لیزرتراپی: یک رویکرد درمانی متفاوت
روش‌های مختلفی برای درمان درد مزمن و حاد وجود دارد. مصرف داروهای مسکن و تزریق نخاعی درد را موقتاً تسکین می‌دهد، اما هیچ اثری بر علت اصلی بروز درد ندارد. در نتیجه وقتی اثر دارو از بین می‌رود، درد دوباره شروع میشود. به علاوه مصرف این داروها می‌تواند عوارض جانبی جدی مانند بیماری‌های مختلف، افسردگی و اعتیاد را به دنبال داشته باشد. جراحی نیز درمانی گسترده و پرهزینه است و با خطرها و عوارض خاص خود همراه است. دوران نقاهت بعد از جراحی چند هفته تا چند ماه است و میزان موفقیت جراحی ممکن است کمتر از حد مورد انتظار باشد.
لیزر پرتوان رویکردی غیرتهاجمی و غیردارویی است که علت اصلی درد را از طریق ترمیم کردن سلول‌های آسیب دیده درمان می‌کند.
قدرت لیزر پرتوان چند برابر لیزرهای دیگر است، در عمق بیشتری از بافت سلولی نفوذ می‌کند و بافت‌های اطراف را درمان می‌کند تا بیماران دردمند از نتایج ماندگارتری برخوردار شوند.
تفاوت بین درمان با لیزر سرد و گرم
در درمان با لیزر گرم که درمان با لیزر پرتوان (HILT) یا لیزر کلاس IV نیز گفته میشود، نسبت به درمان با لیزر سرد از قدرت بیشتری استفاده میشود. بیمار حین درمان با لیزر پرتوان حرارتی را روی پوستش احساس می‌کند و از اثر آرامش دهندگی و تسکین دهندگی لیزر برخوردار میشود. لیزر کلاس 4 100 ـ 400 برابر قدرتمندتر از لیزر سرد است.
درمان با لیزر سرد که درمان با لیزر کم‌توان (LLLT) یا لیزر کلاس III نیز گفته میشود، روش متداولی است و بیماران حین درمان حرارتی را روی پوست احساس نمی‌کنند.
هرچند عمق نفوذ هر دو لیزر سرد و گرم یکسان است، اما میزان نور به کار برده شده تاثیر قابل توجهی بر عمق نفوذ می‌گذارد. تنها یک تا دو درصد نور در فاصله چهار سانتی‌متری به بافت می‌رسد. به همین دلیل برای درمان اکثر آسیب‌دیدگی‌ها لازم است که از مقدار زیادی نور استفاده شود تا نور کافی در بافت نفوذ کند و اثر درمانی خود را به جا بگذارد.
لیزر گرم پرتوان دوز بالایی از نور را ظرف چند دقیقه به بافت می‌رساند، حال آن که رساندن همین میزان نور به بافت با استفاده از لیزر سرد ساعت‌ها طول می‌کشد. بنابراین به جز دمای سطح پوست، تفاوت اصلی دیگری که بین لیزر پرتوان و کم‌توان وجود دارد، این است که درمان با لیزر پرتوان بسیار سریع‌تر است.
سازو کار درمان با لیزر پرتوان
انرژی نور لیزر فرآیند التیام‌بخشی درون بدن را از طریق ایجاد تغییرات زیستی در سطح سلولی تحریک می‌کند.
تسریع التیام بافت و رشد سلولی
لیزر پرتوان باعث شروع فرآیند ترمیم DNA و RNA داخل سلول‌ها میشود و به این ترتیب رشد و بازتولید سلول‌ها را تسریع می‌کند. سلول‌های غضروف، استخوان‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، عصب‌ها و عضلات در اثر تماس با نور لیزر سریع‌تر ترمیم میشوند.
نرم کردن بافت همبند جای زخم
لیزر بافت همبند جای زخم را نرم می‌کند و تشکیل بافت همبند جدید را پس از آسیبدیدگی بافت کاهش می‌دهد. این اثر لیزر از آن رو مهم است که بدن شبکه محکمی از بافت همبند را پس از آسیبدیدگی ایجاد می‌کند. بافت همبند جای زخم خاصیت ارتجاعی کمتر و گردش خون نامناسبی دارد، به درد حساس است، از بافت معمولی ضعیف‌تر است و بیشتر مستعد آسیبدیدگی مجدد است. لیزر پرتوان بافت همبند جای زخم را نرم می‌کند تا پزشک بتواند دامنه حرکتی و توانایی حرکت را با افزایش دادن طول فیبرها بهبود دهد.
بازنشانی چرخه درد مزمن
سیگنال‌های درد مزمن واقعاً در ایستگاه‌های تبدیل عصبی در نورون‌های حد واسط به خاطر سپرده میشود. برای مثال دردی که در زانو حس میشود، در نورون‌های حد واسط نزدیک نخاع حفظ میشود. نور لیزر برای بازنشانی خاطره درد وارد اینترنورون‌ها میشود. البته لیزر درد را کاملاً پاک نمی‌کند، اما مانند عاملی ضددرد عمل می‌کند و سیگنال‌های عصبی منتقل کننده حس درد به مغز را سرکوب می‌کند.
کاهش ورم
لیزر پرتوان اثر ضدالتهابی دارد و باعث انبساط عروق خونی و فعال شدن سیستم تخلیه لنفاوی میشود. در نتیجه ورم ناشی از استرس، آسیبدیدگی، استفاده بیش از حد یا عارضههای سیستمی کاهش می‌یابد.
تسکین درد
لیزر درد را از طریق افزایش دادن تولید مواد شیمیایی تسکین دهنده درد، مانند اندورفین‌ها و انکفالین‌ها، در مغز و غدد فوق‌کلیوی تسکین می‌دهد.
بهبود جریان خون
لیزر فعالیت عروقی و تشکیل مویرگ‌های جدید را در بافت‌های آسیب دیده افزایش می‌دهد. در نتیجه بدن می‌تواند اکسیژن و مواد مغذی حیاتی بیشتری را به ناحیه درمان برساند تا به این ترتیب فرآیند التیام تسریع شود.
بهبود عملکرد عصبی
لیزر پرتوان فرآیند بازسازی سلول‌های عصبی را تسریع می‌کند و ارتباط بین سلول‌ها و مغز را بهبود می‌دهد.
درمان با لیزر پرتوان چگونه انجام میشود؟
استفاده از نور لیزر در درمان، به نفوذ نور به داخل بدن و ایجاد گرمایی در آن منجر میشود و بسیاری از بیماران حین درمان احساس راحتی و آرامش مطلوبی میکنند. یکی از ویژگی‌های مهم درمان با لیزر پرتوان، ادامه‌ی مزایا و تأثیرات مثبت آن در بدن حتی پس از اتمام جلسات درمانی است.
مهم است به‌یاد داشت که درمان با لیزر پرتوان اثر تجمعی دارد، به این معنی که برای دست‌یابی به نتایج مطلوب، نیاز به برگزاری چند جلسه درمانی است و لیزر نیاز به زمان برای ایجاد تأثیر مطلوب دارد. همچنین، هر جلسه درمانی از لیزر پرتوان نسبت به جلسه قبلی، اثربخشی بیشتری دارد. اگرچه برخی بیماران حتی پس از چند جلسه درمان با لیزر پرتوان، کاهش درد را تجربه میکنند، اما واکنش بیشتری اکثر بیماران به درمان با لیزر پرتوان به صورت تدریجی و نامشهود است.
کاربردهای لیزر پرتوان
عارضههای بسیاری را میتوان با لیزر پرتوان درمان کرد، که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد پایین کمر
- آرتریت
- گردن درد
- نوروپاتی
- درد شانه
- درد لگن و مفصل ران
- زانو درد
- درد سیاتیک
- سردرد
- التهاب پلانتار فاشیا
- التهاب تاندون
- تنیس البو یا آرنج تنیس‌بازان
- نورالژی (درد عصبی)
- التهاب بورس (بورسیت)
- سندرم تونل کارپال
پژوهش‌های متعدد بیانگر مفید بودن استفاده از لیزر پرتوان برای درمان سکته مغزی، آلزایمر، پارکینسون و ضایعه مغزی است؛ بااین حال لازم است که مطالعات بیشتری برای تایید مزایای لیزر پرتوان انجام شود.
ایمنی درمان با لیزر پرتوان
سازمان غذا و دارو ایمن بودن استفاده از لیزر پرتوان را برای تسکین درد تایید کرده است. ورزشکاران مشهور سراسر جهان از لیزر برای کوتاه‌تر کردن دوران نقاهت بعد از آسیبدیدگی بهره می‌گیرند. لیزردرمانی به شرط انجام شدن توسط متخصص مجرب، هیچ گونه عوارض جانبی نامطلوبی به دنبال ندارد.
اگر مستقیم به پرتوی لیزر نگاه کنید، نور لیزر می‌تواند به چشم‌ها آسیب بزند. به همین دلیل هم بیمار و هم متخصص باید عینک محافظ مخصوص را در طول درمان به چشم بزنند. چنانچه از عینک محافظ استفاده شود، عوارض جانبی درمان با لیزر پرتوان موقتی و جزئی خواهد بود.
برخی بیماران التهاب موقتی خفیفی را قبل از شروع سازو کار التیام‌بخشی طبیعی بدن تجربه میکنند. این فرآیند ضروری است و از التیام بافت حمایت می‌کند. بخش اعظم ناراحتی ظرف 24 ساعت برطرف میشود؛ به علاوه این عوارض معمولاً فقط در چند جلسه اول درمان بروز می‌یابد.
بیماران حرارت ملایمی را روی پوستشان و روی ناحیه آسیب دیده احساس میکنند و متخصص لیزر را در طول درمان دائماً حرکت می‌دهد تا بیمار دچار ناراحتی شود.
سوالات متداول
هر جلسه درمان با لیزر پرتوان چقدر طول می‌کشد؟
هر جلسه درمان با لیزر پرتوان به طور متوسط 15 ـ 20 دقیقه طول می‌کشد؛ مدت زمان درمان به نوع عارضه و بزرگی ناحیه درمان بستگی دارد.
فاصله بین جلسات لیزردرمانی چقدر است؟
درمان عارضههای حاد را میتوان در صورت لزوم هر روز انجام داد. عارضههای مزمن زمانی بهترین واکنش را به درمان نشان میدهند که درمان دو یا سه بار در هفته انجام شود. تعداد جلسات درمان به موازات بهبود یافتن بیمار به یک بار در هفته، دو یا یک بار در ماه کاهش داده میشود.
چند جلسه درمان با لیزر پرتوان باید انجام شود؟
تعداد جلسات درمان با لیزر پرتوان به وضعیت هر بیمار بستگی دارد. عارضههای حاد فقط به یک تا شش جلسه درمان نیاز دارند، حال آن که برای درمان مشکلات مزمن باید ده تا پانزده جلسه درمان با لیزر پرتوان انجام شود. برای تسکین عارضههای مزمنی مانند آرتریت متوسط تا شدید لازم است که درمان به صورت دوره‌ای تکرار شود.
نتایج درمان با لیزر پرتوان بعد از چند جلسه مشخص میشود؟
برخی بیماران بعد از همان جلسه اول متوجه اثر درمان میشوند، البته این حالت بیشتر بعد از آسیبهای حاد مشاهده میشود. اثر درمان با لیزر پرتوان بعد از هر جلسه بیشتر میشود و اکثر بیماران بعد از سه یا چهار جلسه متوجه بهبود میشوند.
آیا درمان با لیزر پرتوان درد دارد؟
درمان با لیزر پرتوان یک روش غیرتهاجمی است که با توجه به واکنش خاصی که این نوع لیزر دارد، در مقایسه با لیزرهای جراحی حرارتی، پوست را سوزانده یا بریده نمی‌کند. به عبارت دیگر، درمان با لیزر پرتوان از روش فوتوشیمیایی برای تأثیر بر روی بافت استفاده می‌کند. این ویژگی باعث میشود که اکثر بیماران لذت ببرند از حس حرارتی ملایمی که از این روش برای آنها ایجاد میشود. اثرات مثبت درمان با لیزر پرتوان تقریباً بلافاصله پس از جلسه اول مشخص میشوند.
با این حال، پزشکان توصیه میکنند که چند جلسه درمان با لیزر پرتوان انجام شود تا تسکین درد برای مدت طولانی‌تری حاصل شود و بافت آسیب دیده بهبود یابد. این رویکرد، از طریق جلسات تکراری، امکان فراهم کرده است تا اثرات درمانی مداوم و بهبود پایدارتری در بیماران رقم بخورد.
